Тапсырмаларды орындау ережелері. 4 страница ОСӨЖ тапсырмаларын орындауға арналған әдістемелік нұсқау. №1 - ОСӨЖ Сөз шешендік өнердің негіздері. «Сот риторикасы» курсының мақсаты болашақ заңгерлердің тілдік байлығын, коммуникативтік дағдыларын дамыту болып табылады. Бұл пәннің бағдарламалары мен әдістері көп ізденістер арқылы дәріс берумен шектеседі. Мұнда сәттіліктерде сәтсіздіктерде болды. Бұл курстың «оқулығы» заңгерлердің практикалық қызметтері болды: яғни студенттермен бірге сот процестеріне қатысу, революцияға дейінгі және қазіргі кездегі сот сөз шешендерінің соттағы сөздерін саралау; Бүгінгі күнгі прокурорлар мен адвокаттардың соттағы сөздерін зерттеу; процессуалды акттарды саралап және оқып шығып, нәтижелер шығару. Әдебиет: 1.Александров Д.Н. Логика. Риторика. Этика: Учеб. пособие. М., 2002. 2.Александров Д.Н. Основы ораторского мастерства, или В погоне за Цицероном: Учеб. пособие. М., 2003. 3.Александров Д.Н. Риторика: Учеб. пособие для студентов вузов. 3-е изд. М., 2004. 4.Аннушкин В.И. История риторики. М., 2005. №2 ОСӨЖ - Соттық сөз шешендік мәдениетінің тарихы. Шешендіктің - өзіндік риторикалық тәжірибенің және ғылымның отаны деп ертедегі Грецияны есептеуге болады , бірақ шешендік өнерді Мысырда, Ассириде, Вавилонда, Индияда білді. Бірақ ежелгі Грецияда ол жылдам дамыды, арнайы ғылымның нақ риторика теориясы секілді жұмыстар алғашқы рет осында жарыққа шығып көрінді. (Аристотель, Платон, Горгий, Пратагор, Исократ, Фрасимаха жұмыстары және т.б.). Осы дәуірде (V ғ. б.э. дейін IV ғ. б.э.) осы елде неге риторика биіктерге жетеді, өйткені демократиялық мемлекеттік құрылғы ерекшеліктері қажетті шарттарды және оның гүлдеуіне қолайлы атмосфераны жасайтынын атап өту қажет. Ауызша сөз қоғамдық өмірдің маңызды және жарық кезеңі болып табылады және саяси күрестің құралы ретінде алдыға шығады. Әдебиет: 1.Александров Д.Н. Логика. Риторика. Этика: Учеб. пособие. М., 2002. 2.Александров Д.Н. Основы ораторского мастерства, или В погоне за Цицероном: Учеб. пособие. М., 2003. 3.Александров Д.Н. Риторика: Учеб. пособие для студентов вузов. 3-е изд. М., 2004. 4.Аннушкин В.И. История риторики. М., 2005. №3 ОСӨЖ - Сотта сөз сөйлеудің тұрпаттық мінездемесі және тағайындалуы. «Сот өндірісі жарыссөз және тараптардың тең құқылығы негізінде жандандырылады», - деп ҚР Конституциясының нормаларында жазылған. Сот жарыс сөзі қылмыстық істі сотта талқылаудың өзінше дара сатылығы бірі болып саналады. Басты сот талқылауы қылмыстық істергет қатысы бойынша дайындық бөлімнен, сот тергеуінен, сот жарыс сөзінен, сотталушының соңғы сөзінен, және сот үкімінен тұрады. Сот жарыссөзінің жалпы ұғымына айыптаушының, азаматтық талапкердің, азаматтық жауапкердің және олардың өкілдерінің, айыпталушының қорғаушысының соттағы сөз сөйлеулері кіреді. Жеке айыптау мәліметтері бойынша сот жарыссөздеріне сондай-ақ жәбірленушілер және олардың өкілдері қатысады. Әдебиет: 1. Аннушкин В.И. История риторики. М., 2005. 2. Ватман Д.П. Судебные речи. М.‚ 1999. 3. Гиздатов Г.Г. Мир права в лицах и ситуациях. Алматы‚ 2000. 4. Судебные речи советских адвокатов. М., 2005. №4 ОСӨЖ - Соттағы сөз сөйлеудің этикалық негіздері. Соттағы сөз шешендігі туралы айту үшін, сотта сөз сөйлеудің орнын, оның негізгі тұрпаттарын, және даму тарихын білу қажет. Ең мықты деген соттағы сөз шешендерінің соттағы айтылған сөздерін, олар қолданған шешендік приемдарын зерттеу әлбетте сөз шешендік шеберліктің қалыптасуына үлкен септігін тигізері анық. Әдебиет: 1.Уголовно-процессуальный кодекс РК 2006 ж. 2.Александров Д.Н. Логика. Риторика. Этика: Учеб. пособие. М., 2002. 3.Андреевский С.А.Избранные труды и речи: Защитительные речи. Несудебные речи. Литературные портреты. Стихи. Тула, 2000. 4.Гиздатов Г.Г. Очерки по истории судебной речи. Алматы‚ 2007 №5 ОСӨЖ - Сөз шешенінің логикалық мәдениеті. Риториканың мазмұны XX ғасырда, түпкілігінде өзгермеген, бірақ жаңа тұжырымдамалар, идеялармен толықтырылып, өткен кездің ұмыт болған жақсы жақтарын, практикалық стилистиканың, өзгелердің қарым-қатынас жасау психологиясының, сөз мәдениеті пәндерінің шеңберінде жиі-жиі көрсете білді. Түпкілігінде, XX ғасырдың соңындағы риторика «өткен кездің ұмытылған жақсыларын» (қайта өңделген түрде) қалпына келтіруге тиіc. Ең бастысы, сөйлесудің спецификасын зерттеу: әр сөздің ережелері қалай ұйымдастырылады және сөз коммуникациясының, дербес жағдайда - соттық немесе өзге талас-тартыстық, жеке жасаушы компоненттері білу. Әдебиет: 1. Адамбаев Б. Казахское народное ораторское искусство. Алматы‚ 2004. 2. Ораторы Греции. М.‚ 2005. 3. Гиздатов Г.Г. Мир права в лицах и ситуациях. Алматы‚ 2000. №6 ОСӨЖ - Сотта сөз сөйлеудің риторикалық бейнелері. Сот риторикасы өнері туралы революцияға дейінгі, кеңестік кезеңде және содан кейінде жазылған бірталай орыс тіліндегі әдебиеттер баршылық. Заңгерлермен жазылған еңбектерде басты назар құқықтық және процессуалдық сауалдарды ашуға аударылған. Кеңестік кезеңде соттағы сөз сөйлеуге риторикалық құрылыспен приемдарды қолдануға соншалықты көңіл аударылмаған. Олар жанама әрекеттер немесе мүлдем қажеті жоқ нәрсе есебінде саналды. Соттағы сөз сөйлеудің мәдени-сөз қатулық аспектісі заңгерлермен жалпы тұрпатта қаралды. Көпшілік алдындағы сотта шешендік сөз сөйлеуге заң факультеттерінің оқу барысында қажетті назар аударылмады. Әдебиет: 1. Судебные речи: Сборник / Автор-составитель М.Ф. Чудаков. Минск, 2002. 2.Александров Д.Н. Логика. Риторика. Этика: Учеб. пособие. М., 2002. 3.Андреевский С.А.Избранные труды и речи: Защитительные речи. Несудебные речи. Литературные портреты. Стихи. Тула, 2000. 4.Гиздатов Г.Г. Очерки по истории судебной речи. Алматы‚ 2007 №7 ОСӨЖ - Соттағы сөз сөйлеу мәдениеті. Сөз сөйлеу мәдениеті деп қажетті жағдайларда коммуникативті міндеттерге жету үшін ең көп эффектілермен қамтамасыз ететін тілдік құралдарды орынды қолдана алу қабілетін түсінеміз. Бұл әрбір нақты жағдайда жалғыз қажетті сөзді және грамматикалық конструкцияны қолдану. Әдебиет: 1.Уголовно-процессуальный кодекс РК 2006 ж. 2.Александров Д.Н. Логика. Риторика. Этика: Учеб. пособие. М., 2002. 3.Андреевский С.А.Избранные труды и речи: Защитительные речи. Несудебные речи. Литературные портреты. Стихи. Тула, 2000. 4.Гиздатов Г.Г. Очерки по истории судебной речи. Алматы‚ 2007 № 8 ОСӨЖ - Сотта сөз сөйлеуге дайындық. Сонымен сотта сөз сөйлеу – бұл сотқа және барлық қатысушыларға бағытталған, қылмыстық және азаматтық істерді қарастыру кезінде сот талқылауында айтылған және нақты сол іс бойынша оратордың өз пікірін білдіруді және де өзге ораторларға келіспеушілікті көрсететін, көпшілік алдында сөз сөйлеу. Өз кезегінде сотта сөз сөйлеудің пәні есебінде, сот нақты қылмыстар мен құқық бұзушылықтарды зерттей отырып үкімді, шешімді немесе анықтаманы қаулы ету кезінде шешімін табатын сауалдар. Сотта сөз сөйлеу пәні қылмыстық іс-жүргізу немесе азаматтық іс-жүргізу кодекстерімен анықталған. Мәселен, бірінші сатылық соттағы қылмыстық істер бойынша сотта сөз сөйлеудің пәніне кіретіндер: факт жүзіндегі істің мән-жайы, дәлелдемелерді саралау және бағалау, айқындалған факт жүзіндегі мән-жайлардың заңды түрде бағалануы – қылмыстың саралануы, сотталушының жеке тұлғасының сипаттамасы, жазаны қолдану немесе одан босатуға байланысты сұрақтар, азаматық талап арызға байланысты сұрақтар, өз шешімін талап етуші өзге де сұрақтар, қылмысты жасауға түрткі болған себептер мен мән-жайларды саралау, және де оларды жою шараларына ұсыныстар. Әдебиет: 1. Судебные речи: Сборник / Автор-составитель М.Ф. Чудаков. Минск, 2002. 2.Александров Д.Н. Логика. Риторика. Этика: Учеб. пособие. М., 2002. 3.Андреевский С.А.Избранные труды и речи: Защитительные речи. Несудебные речи. Литературные портреты. Стихи. Тула, 2000. 4.Гиздатов Г.Г. Очерки по истории судебной речи. Алматы‚ 2007 № 9 ОСӨЖ - Революияға дейінгі Ресейдегі сот шешендігі. XVII-XIX ғасырдағы орыс риториктері дәстүрлі түрде құрамына сот шешендігінің негіздері қаралатын тарауларды қосқан. Митрополит Макарийге қарасатын (XVII ғасырдағы) «Риторикада» сот шешенгдігі келесі кейіпте айқындалған: «Род судебный есть же описует брани, как сопротивные двух суперников на суде речения», яғни «Сот тегі дегеніміз бұл балағаттарды суреттейтін,соттағы екі қарсыластардың бір*біріне деген сөздері».Осы «Сот тегінің» жанрлық әркелкілігі бойынша «риторикаға» «айыптау», «балағаттау», «кемсіту», «жала жабу», «бағындыру немесе кінәсін жеңілдету»-лер қосылған. Қысқа мерзім ішінде орыс прокурорлары «көпшілік алдында сөз қатушы судьяларға » айналды, оларды айыптау кезіндегі тұйықтық...тартымдылық... приемдары ерекшелендіретін. XIX ғ-дың ең әйгілі мемлекеттік айыптаушысы болып А.Ф. Кони болды. Бүгінгі күнге дейін орыстың дарынды заңгерлері яғни: Ф.Н. Плевако, А.Ф. Кони, В.Д. Спасовича, Н.П. Карабчевского, К.К. Арсеньева, А.И. Урусова, П.А. Александрова, Н.И. Холева, С.А. Андреевского, В.И. Жуковского, К.Ф. Хартулари, М.Г. Казаринова, А.В. Лохвицкого, Н.В. Муравьева, М.Ф. Громницкого, В.М. Пржевальского, П.Н. Обнинского, А.М. Бобрищева-Пушкинаның соттағы сөздерін толық құқылы түрде соттағы сөз шешендерінің өнеріндегі ең мықты үлгілері деп саналады. Әдебиет: 1. Александров Д.Н. Самоучитель красноречия. М., 2003. 2.Андреевский С.А. Избранные труды и речи: Защитительные речи. Несудебные речи. Литературные портреты. Стихи. Тула, 2000. 3. Аннушкин В.И. История риторики. М., 2000. 4. Бойков А.Д., Капинус Н.И. Адвокатура России. М., 2000. 5. Девяткина Е.В. Рыцарь правосудия. Нравственная позиция ритора в обвинительных речах А.Ф. Кони // Русская речь. 2004. № 1. 6. Дореволюционные юристы о прокуратуре: Сб. статей. СПб., 2001. 7. Шахерова С.Л. Дореволюционная адвокатура Восточной Сибири. Иркутск, 2001. №10 ОСӨЖ - Кеңестік және одан кейінгі кезеңдердегі соттасөз сөйлеулер. Кеңестік және одан кейінгі кезеңдердегі соттасөз сөйлеулер бойынша бізге көптеген дарынды сот шешендерін ұсынды. Олар жаңа зерттеулерді жарыққа шығарып жалпы қазіргі заманға лайықты сот сөздерін шығарды. Логикалық тілдің ерекшеліктері, стилистика сұрақтары, аргумент әдістері және де басқа қазіргі заманның сот сөзін жинақтау 2-ші бөлімінде қарастырылады. Осында қысқаша заңгердің сот сөздері ұсынылған. Олардың аттары 20-шы ғ тарихындағы шешендері болып кірген, ол өтіп кеткен кезең емес, ол қазіргі біздің заманымызға сай. Осы кезеңдегі ең маңызды сот сөзінің ерекшелігі сонымен бірге айқын айтылған тәжірибе бағыттарының сөзі, тиянақты дәлелемен зерттеу дәлеледемелері жарық үлгісі болып саясат жанрының өзге түрі соттың қызыл тіл- айыптаушы сөзі болды. Әдебиет: 1. Жураковскии В.А. Споры в судах общей юрисдикции: судебная практика и применение законодательства. М., 2002. 2. Закомлистов А.Ф. Система современной судебной этики. М., 2002. 3. Миртов А.В. Умение говорить публично. Тула, 2000. 4. Савкова З.В. Искусство оратора: Учеб. пособие. СПб., 2000. №11 ОСӨЖ- XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы айыптау сөздерінің өнері. 20-40-шы жылдары сот шешендері болып айыптаушылар ретінде – Н.В.Крыленко, А.Я.Вышинский, И.С.Кондурушкин, сол сияқты қорғаушылар- И.Д.Брауде, С.К.Казначеев, Н.В.Коммодов сөз сөйледі. Ең бірінші кеңестік мемлекеттік айыптаушылардың бірі Николай Васильевич Крыленко болып табылады - РСФСР прокуроры және РСФСР және СССР Халық әділет комиссариатының жетекшісі. Ол 1918-1931 жылдан барлық ірі саяси процестерде (правокатора Малиновский ісі, шіркеушілердің ісі, оңдардың меньшевиктерінің ісі) алға шығып сөйлеген. Крыленконың сотта сөйлеулері келесі мемлекеттік айыптаушылардың сөз сөйлеулер сияқты ең алдымен қажетті саяси түсіну деп қабылдау қажет. сот туралы тезис, саяси насихаттың құрал-сайманы ретінде шынымен нақты мазмұнмен толды. Әдебиет: 1. Жураковскии В.А. Споры в судах общей юрисдикции: судебная практика и применение законодательства. М., 2002. 2. Закомлистов А.Ф. Система современной судебной этики. М., 2002. 3. Миртов А.В. Умение говорить публично. Тула, 2000. 4. Савкова З.В. Искусство оратора: Учеб. пособие. СПб., 2000. №12 ОСӨЖ - Прокурордың қылмыстық істер бойынша соттағы сөздері. Сот сөзiнiң негiзгi түрiнiң бiрi – сот жарыссөздерiндегi прокурордың айыптаушы сөзi. Айыптаушы сөздері – мемлекеттік айыптау болып саналады. Іс бойынша жиюлы дәлелдердiң талдауына да болады, қылмыстың санаттары туралы пiкiрлер айтады, жазалау шарасын, заңды үкiмнiң орындалуы туралы айтады. Сот сөзінің бұл түрінің негізгі міндеті: сотқа, сотқа қатысушыларға, көрермендерге қылмыстың себебін және қылмыстың барлық қауiп-қатерiн, қауіптілігін, айыпталушы тұлғаны дұрыс бағалау болып табылады. Айыптау логикалық жоспарда қылмыстық әрекет және тамырлылықты оның қылмыстық жауаптылықты дәлелдеуi, тұлғаны әшкерелеуге бағытталған нақтылы қызметтi ұсынады. Әдебиет: 1. Соловьев B.C. Право и нравственность. Минск, 2001. 2. Тушев А. Роль прокурора в реализации принципа состязательности в уголовном процессе // Российская юстиция. 2003. № 4. 3. Ушаков С.Ю., Сшукалов А.А. Фронт военных прокуроров. М., 2000. 4. Царев В.И. Слово государственному обвинителю М., 2002. 5. Шнайдер П. Поддержание государственного обвинения в суде с участием присяжных заседателей // Законность. 2004. № 12. №13 ОСӨЖ - Адвокаттың қылмыстық істер бойынша соттағы сөзі. Қорғап сөйлеген сөздің жалпы түсінігіне қорғаушының айыпталушыны қылмыстық істі қарау кезінде жақтап сөйлеген сөзі мен жәбірленушінің өкілі- азаматтық талапкер мен азаматтық жауапкердің сөздері кіреді. Бұл жерде қорғау функциясы жағдайларды білуге, айыпталушыны ақтайтын, оның жауаптылығын болдырмайтын немесе жеңілдететін сонымен қатар оның жеке және мүліктік құқықтарын қорғау. бағытталған процесуалдық қызметтен тұрады. Қорғаушыны сот жарыссөзіне қатысуы оған айыптаушының келтірген венрсиясын қатаң сыңға алып, сотқа айыпталушының пайдасына барлық дәлелдерді баяндауға мүмкіндік береді. Әлбетте, сот жарыссөзінің қатысу- шыларының дәлелдеу шегі бір біріне келмейді. Әдебиет: 1. Мельник В. В. Искусство доказывания в состязательном уголовном процессе. М., 2000. 2. Зарецкая Е.Н. Риторика: Теория и практика речевой коммуникации. М., 2002. 3.Истина и закон: Судебные речи известных российских и зарубежных адвокатов / Сост. И.Я. Козаченко. СПб., 2003. №14 ОСӨЖ - Соттағы сөздің тұрпаттық ерекшеліктері. Сот жарыс сөздеріндегі негізгі орынды прокурордың сөз сөйлеуі (айыптап сөз сөйлеу) және адвокаттың сөз сөйлеуі (қорғап сөз сөйлеу) алады. Сотта сөз сөйлеу осы аталған қатысушыларға қатынасты кәсіптік және процессуалды міндет болып табылады. Мұнда айыптаушы және қорғаушы тек қана сот талқылауына байланысты нәтижені емес сондай-ақ алдыңғы кезде жасалған жұмыстарын, дәлелдемелерді сараптайды, іс бойынша өз позицияларын, және де ақылдасу бөлмесінде үкім, шешім және анықтамаларды құрастыру кезінде соттың жауап беруіне қатысты сұрақтар бойынша өз пікірлерін қояды. Әдебиет: 1. Мальцев Г. Какой юрист сегодня нужен обществу // Российская юстиция. 2001. № 5. 2. Миртов А.В. Умение говорить публично. Тула, 2000. 3. Демидов В., Санинский Р. Эффективность государственного обвинения// Законность. 2004. № 8. 4. Черкасова Н.В. Формирование и развитие адвокатуры в России, 60- 80-е гг. XIX в. М., 1997. № 15 ОСӨЖ - Соттағы сөздің стильдік тұрпаты. Сотта сөз сөйлеудің әрбір стильдік тұрпаты қалай пайда болады? Ресми-іскерлік стиль үшін бірінші жолда өзге талқылауларды болдыртпайтын шекті туралық сипатты. Сотта сөз сөйлегенде шешен (оратор) көпшілік алдында композициялық және логикалық әдісті сақтау керек. Сотта сөзші нақты сол іске байланысты әр түрлі сөз сөйлейді, алайда антикалық сызба бойынша шыққан, негізгі бөлім мен қорытындысы өзгеріссіз қалады. Сотта негізгі бөлім туралы айту, оның басқа бөліміндегі мәнін,анық және қысқа, мәнерлі және аяқастынан сөз сөйлеу, тыңдаушыларды өзіне қарата білу керек. Антикалық риторикада сөйлеудің 3-түрі көрсетілген: табиғи, болған жағдай және аяқастынан сотта шешен тыңдаушыларға негізгі бөлім туралы айтуы керек. Әдебиет: 1. Мальцев Г. Какой юрист сегодня нужен обществу // Российская юстиция. 2001. № 5. 2. Мельник В.В. Нравственные основы искусства защиты и обвинения. Роль совести в процессе доказывания // Российская юстиция. 1996. № 3-6; № 8. 3. Закомлистов А.Ф. Система современной судебной этики. М., 2002. 4. Судебные речи: Сборник / Автор-составитель М.Ф. Чудаков. Минск, 2002. СӨЖ-дің күнтізбелік - тақырыптық жоспары № | Тапсырманың мазмұны | Сағат саны | Орындалу мерзімі | Бақылау түрі | | Заңгердің сөз сөйлеу техникасы Айыптап сөз сөйлеу үлгісін құрастыру. Үлгі түсінікті тілмен қойылған және мақсатқа жету үшін, парақ түрінде құрастырылуы керек. Үлгі өзінде қысқалық, айқындық, логикалық және сауаттылықты көрсетуі тиіс.Көркемдік және мазмұнды иллюстрациялығы да қарастырылыға тиіс. | | 4 апта | Жазбаша саралау, кесте 1, конспект | | 1.Сот дауларының логикалық ұйымдасты рылуы. 2.Америка сот алқалылығының моделі бойынша сот процессі. 3.Шешендік өнердің гүлденуі, үлгілері, метафорлар және салыстырмалар, антитезалар. | | 7 апта | Реферат, конспект, баяндамалар. кесте №2 | | 1. Заңгердің сөзіндегі әсер ету құралы. 2. Соттағы дау өнері. 3. Сөз сөйлеу психологиясы туралы,сипаттама. Күнделікті өмір психологиясы. | | 11 апта | Кесте № 3 реферат | | 1.Куәгерлерден сұрақ алу туралы, куәгерлердің берген айғақтарының шыншылдығы туралы, куәгерлер айғақтарын өңдеу туралы сот тергеуі. 2.Буындау туралы, буындаудың тазалығы туралы, буындаудың нақытылығы туралы, сөздердің байлығы туралы. 3.Пафос туралы, ақыл және сезім, сезім және әділеттілік. | | | Баяндама, трек сызба | | Барлығы: | | | | Глосарий Жалпы риторика -включает келесі бөлімдерді өзіне қосады:сөз шешенінің кейіпі,өнертабыс - сөздің мазмұны, композиция - орналасқандығы, сөздің эмоциялары сөздің стилі (сөз түсіндірушілік және сөз айтылуы). Риториканың классикалық анықтамасы –егер көңіл аударатын болсақ, қандайда болмасын осындай анықтама өзекті және заманауи сөз сөйлеу практикасымен қатар тұратын болып қала береді. Өнертабыс (лат.inventio) - ниеттің тууы, идеяны құрау, сөз мазмұнының жаралғаны. Орнығу (лат.dispositio)- сөздің композициялық құрылысының ережелері туралы тарау. Сөзді айту түрі, білдіру (лат.elocutio) - сөздің сөздік рәсімделуі туралы тарау. Сөздің риторикалық сәні дәл керекті сөзді пайдалана ауынан тұрады. Мәдениет – әлеуметтіинтегративтік жүйе дегеніміз - ол бір-бірімен жанаспайтын және қарым-қатынас жасамайтын көптеген индивидттердің жинақ тобыры емес, керісінше қоғамды - қоғам ететін, біріктіруші қоғам. Соттағы сөз- сотқа деген бағыт мақсатты және тиімді әсерді тудыруға шақырады, соттың және сот мәжіліс залында қатысқан азаматтардың сенім пікірінің қалыптасуына әсерін тигізеді. Сот процессі - азаматтық және қылмыстық іске байланысты барлық материалдарының зерттелуі, солармен байланысты, ақиқатты іздеу мән-жайлығындағы болып өтетін, процессуалдық оппоненттердің пікір - таластық күресінің аясында болып жатады. Зейін (memoria). Таңдалған және жазылған сөз айту материалдарының алдында, оны есте сақтап алу қажет. «Зейін дегеніміз сөздерді ойға мықтылап бекіту» Жеке риторика- жеке риторикада ауызша және жазбаша тілмен білдірілетін шығармашылықтың жеке түрлеріндегі, жанрларындағы сөздің ережелерін қарастырады. Ауызша сөз- а) жазбаға дейінгі жазбаша негізі жоқ сөз (тұрмыстық сөз, үн қату, фольклор). б) жазбаша прототипі болуы мүмкін риторикалық сөз, яғни, жазбаша түрі бар ауызша сөз (саяси, соттық, эпидейктикалық, оқулық, насихаттық, уағыздаушылық). в) репродуктивтік, яғни, жазба сөзді ауызшаға көшіру (диктор, театрлық). жазба сөз -(хаттар, құжаттар, шығармалар). баспасөз, - әдебиет(көркем, ғылыми, журналдық). Бұқаралық коммуникация- бұқаралық ақпаратқа (радио, теледидарлама, газет, кино, жарнама) және информатика деп екіге бөлінеді. Созылған даудың сөз рәсімібекітілген жалпы негіздер мен себептердің анық дыбыстауының мүмкіндігін қажет етеді. Сондықтан соттың көпірме сөзінде бұл өте қажет, не болмаса процесстін ұзаққа созылуы мүмкін. Ритор - деп көпшілік алдында өзінің әсер етуші сөзін құрай сөйлеп, өткізе-алатын адамды айтады. Батыл айтып-салынған сөз– нақты бір қауымға бағытталып, тәмамдалған шығармашылық сөз. Қандай-да болмасын қауымға бағытталып, айтып салынған сөз, әрекетті болуға тиіс, бірақ ритордың мақсаты – айтып-салынған сөзінің әсерлі болуы. |