ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Ойлау туралы негізгі теориялар 2 страница

Предыдущая 2 3 4 5 6 7 8 91011 12 13 14 15 16 17 Следующая

Түсініктердің жиынтығы ұғымды ашып көрсетеді және осы ұғымның мазмұнын құрайды. Неғұрлым заттың маңызды белгілері осы түсініктерде байқалса, соғұрлым мазмұны жағынан ұғым терең болады. Екі түрлі ұғымның түрі кезедеседі заттық немесе нақтылы және дерексіз (абстрактылы).

Заттың нақтылы ұғымы дегеніміз — заттарға тұтас түрде қарау, мысалы, стол, адам, өсімдік туралы және т.б. Дерексіз немесе абстрактылы ұғым дегеніміз ұғымдардың заттар мен құбылыстарға тұтас түрде қарамай, тек жеке қасиеттерге, сапаларға және жағдайларға қатысы. Мысалы, ақша туралы ұғым, адамгершілік туралы ұғым, шексіздік, теңдік туралы және т.б.

Айталық, стол ұғымы барлық столға қатысты. Көлемі жағынан ұғым жалқы және жалпы болып бөлінеді. Жалқы ұғымдар дара, жеке заттарға қатысты. Мысалы, Жайық пен Еділ туралы, Алматы, Астана - жалқы ұғымдар.

Жалпы ұғымдар тұтас ұқсас заттарға қатыстылығын білдіреді. Мысалы, "мал" ұғымы жалпы мағынаны білдіреді. Кез-келген ұғым жалпылық мағынаны білдіреді.

Пікір— мұнда қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстардың арасындағы байланыстар мен қатынастар және олардың қасиеттері мен белгілері бейнеленеді. Пікір — бұл қандай да болсын ережені бекіту немесе жоққа шығару түрінде іске асатын ойлаудың түрі. Пікірде біз заттың шын болуы туралы қолдаймыз немесе жоққа шығарамыз, заттарда белгілердің, қасиеттердің және қатынастардың болуын қолдаймыз немесе жоққа шығарамыз.

Пікір сөздерде, сөйлемдерде байқалады. Тілдік материалсыз біз бірде-бір ойымызды құрастыра және айта алмаймыз. Пікірлерде ойлау үрдістерінің нәтижелері орындалады, бірақ сол уақытта пікір ойлау түрлері болып табылады.

Ойлау пайымдау арқылы жүріп отырады. Біздің пікірлеріміз бір затқа қатысты болуы мүмкін немесе тұтас заттардың тобына, немесе заттар тобының бөліктеріне қатысты болуы мүмкін. Бір затқа немесе оқиғаға қатысты пікірлерді жеке пікірлердеп атайды.

Мысалы: "Астана — Қазақстан Республикасының орталығы", "Алматы — Қазақстан Республикасының бас қаласы". Заттардың біртұтас тобына арналған пікірлерді жалпы пікірлердеп атайды. Мысалы, "Барлық металл — электр өткізгіштер". Қоршаған дүниедегі заттар мен құбылыстар туралы пікірлер ақиқат шындық және жаңсақ немесе қате болуы мүмкін.

Ақиқатпікірлер дегеніміз шындыққа сәйкес келетін, шындықты дұрыс бейнелейтін пікірлер. Мысалы, "Атырау қаласы Жайық өзенінің бойында орналасқан", "Каспий теңізі — балыққа бай теңіз". Жаңсақнемесе қате пікірлердегеніміз шындыққа сәйкес келмейтін, шындықты қате бейнелейтін пікірлер. Мысалы, "Екі бес тоғыз", "Ағаш — суда батады" — бұл жаңсақ пікірлер.

Салыстыру, талдау және жинақтау, дерексіздену және жалпылау үрдістерінде ең алдымен біздің сезім органдарымыз арқылы мүмкін болатын заттар мен құбылыстардың қасиеттері, байланыстары және қатынастары бейнеленеді, қабылдаулар мен елестетулерге негізделген пікірлер осындай жолдармен алынады.

Біз жоғарыда айтқандай, шындықты тану үрдісінде тікелей қабылдаулар мен елестетулер арқылы болмайтын заттар мен құбылыстардың арасындағы осындай қасиеттер мен байланыстарды ашып көрсету керек. Шындықты тану жанама түрде негізінен ой қорытындысы арқылы болады.

Ой қорытындысы— бұл тарихи қалыптасқан ойлаудың логикалық түрі, ол арқылы бір немесе бірнеше белгілі пікірлерден жаңа пікір туады. Мысалы, біз екі пікірді қарастырып көрелік: "Күн басқа барлық аспан денелері сияқты, оның ішінде жер сияқты сол элементтерден тұрады", "Күнде гелий элементі бар". Осы екі пікірден жаңа пікір шығаруға болады: "Демек, жерде де гелий элементі болады". Осындай жолмен ой қорытындысы 3 түрге бөлінеді: индукция, дедукция және ұқсастық (аналогия).

Индукциядегеніміз — бірнеше жалқы немесе жеке пікірлерден бір жалпы пікір жасау. Мәселен, бізде мынадай пікір бар: "Ағаш қыздырғанда ұлғаяды", "Темір қыздырғаңда ұлғаяды", "Ауа қыздырғанда ұлғаяды".

Демек, осы пікірлерден жаңа жалпы пікір алуға болады: "барлық денелер қыздырғанда ұлғаяды".

Оқыту үрдісінде шәкірттер жеке жағдайлар мен пікірлердің негізінде өздері жиі жалпы математикалық немесе грамматикалық ережелерді шығарады.

Мысалы, "үй жануарлары" ұғымын меңгеруде оқушылардың айтуынша, сиыр пайдалы, жылқы, ешкі де солай. Содан кейін осының негізінде шәкірттер жалпылама қорытындыға келеді: "барлық үй жануары пайдалы".

Иңдуктивті ой қорытындысы деп жекелеген фактілерден, пікірлерден барып, ой қорытындысына кошуді айтады. Индукция дедукциямен байланысты.

Негізінде индукция жалқыдан жалпыға өтетін логикалық операция. Эксперимент әдісі негізінен индуктивті болып табылады. Ал логика ақыл-ой қорытындысы ретінде қарастырылады. Психология индуктивті ойлаудың дамуы мен бұрылуын зерттейді.

Логика индукциясын толық және толық емес индукция деп саралап, оны ой қорытудың бір түрі деп қарастырады. Дедукция— бұл жалпы пікірлерден, деректерден жеке пікірлерге, деректерге көшудің, жалпы заңдылықтар мен ережелерді білу нсгізінде жекелеген деректер мен құбылыстарды пайымдаудың тәсілі.

Дедукцияға мысал келтіретін болсак: "Логикалық пайымдау жасай білетін адам кісінің тырнақтарына, жеңдеріне, аяқ киіміне, шалбардың қалай қырланғанына, бас бармақ пен сұқ саусағы терісінің қалыңдығына, бет пішініне және көйлегінің тігісіне қарап, осындай ұсақ-түйектер бойынша оның кәсібін анықтауына болады.

Осының бәрін жинақтай келіп, бұлардың байқағыш адамның да қорытынды жасауына мүмкіндік беретініне күмән келтіруге болмайды"¹.

Бұл - дүниежүзілік әдебиеттегі ең аты шулы, тергеуші - кеңесші Шерлок Холмстың мақаласынан келтірілген үзінді. Ұсақ фактілерге сүйене отырып, ол пайымдаудың аса жүйелі тізбегін құралы, сөйтіп, көбінесе Бейкер-стрит көшесіндегі өз үйінен шықпай-ақ күрделі қылмыстарды ашып береді.

Холмс өзі жасаған дедукциялық әдісті пайдаланады, бұл әдіс, оның досы доктор Уотсон айтқандай, қылмысты ашуды дәл ғылымдар деңгейіне жеткізді. Дұрыс пайдалану өнерін және ең алдымен дедукциялық пайымдауды уағыздауға Холмстың сіңірген еңбегі ашқан барлық қылмыстарға сіңірген еңбегінен аз емес.

Ойлаудың дара ерекшеліктері

Ойлау — өте күрделі және жан-жақты психикалық іс-әрекет, оны сипаттау оңай емес. Адамдардың ойлау іс-әрекетінің айырмашылығы ойлаудың әртүрлі сапаларында аңғарылады. Олардың ішінде бірден бір маңыздыларына жататындар - ойлаудың мазмұндылығы, тереңдігі, тездігі, икемділігі, белсенділігі, сын тұрғысынан кендігі және т.б.

Ойдың мазмұндылығы заттар мен құбылыстар, шыңдықтың салалары туралы сананың пікірлермен және ұғымдармен жеткілікті болу дәрежесін айтамыз. Адамда неғұрлым ой көп болса және неғұрлым әртүрлі болса, соғұрлым оның ойлауы мазмұнды және бай келеді.

Бірақ ойлаудың мазмұндылығы тек бар ойлаудың сапалық жағымен ғана сипатталып қоймайды, сонымен қатар осы ойлауда бейнеленеді. Сондықтан да ойдың мазмүндылығына тек байлығы емес, сонымен қатар оның тереңдігі жатады.

Ойлаудың тереңдігі ойлауда ерекше маңызды касиеттер мен салалар, ерекше маңызды байланыстар мен қатынастар бейнеленеді. Ойлаудың мазмұндылығы байлығы, ал терендігі адамның іс-әрекетімен, оның білімімен тәжірибесімен, қиялының даму дәрежесімен айқындалады.

Ойлаудың мазмұндылығы мен тереңдігі ойдың кеңдігіменде өлшенеді.

Ойлауы өте кең адамдарды біз кей жағдайларда ойлау диапозыны жан-жақты ойлы адам ретінде білеміз.

Ойлаудың кеңдігі адамның тәжірибесіне, біліміне және онымен байланысты қызығуына тәуелді.

Ойлау өз бетімен жұмыс істеу дәрежесіне қарай әртүрлі болуы мүмкін.

ойлаудын дербестігідегеніміз - адамның өзіне жаңа міндеттерді қоя білуі, басқа адамдардың көмегінсіз бүл мшдетгерді өзінің айрықша әдістерімен шеше білуі. Ойлаудың дербестігі ойдың белсенділігінде, икемділігінде, жеке сын тұрғысынан қарауында.

Ойдыңбелсенділігі өзінің жаңа сұрақтары мен міндеттерін қоя білуінде және іздену мен міңдеттерді шешу үшін жоддар мен тәсілдерді табуға талпынуында аңғарылады.

Ойдыңикемділігі міндеттерді шешуде алынған біржақты ескірген тәсілдерден еркін болу ептілігінде, міндеттерді шешудің жаңа тәсілдерін тез ұйымдастыру немесе тандауыңда байқалады.

Сын тұрғысынан ойлауақиқат және жалған ретінде басқаның немесе өзінің ойларын тексеру мен бағалау қабілеттілігінде аңғарылады. Сын тұрғысынан ойлауды айтылған ойлардың практикалық өмірлік құндылығын тексеру ептілігінде аңғарамыз. "Сыни ойлау" - бұл өзінің және басқаның ойларына өте қатаң қарау.

Ойдың ұшқырлығықойылған сұраққа түпкілікті жауаптың қаншалықты уақыттың ішінде алынғандығымен анықталады. Яғни, бұл уақыт қарапайым ойлау үрдісінде біршама қысқа болады, ал күрделі ойлау үрдістерінде ұзақтау болады.

Кейбір адамдарда күрделі ой тәсілдері өте тез іске асады. Бұл адамдар тапқыр, ойдың ұшқырлығымен ерекшеленеді. Басқаларында ойлау әрекеті жай іске асады.

Ойдың ұшқырлығы әртүрлі факторларға байланысты: біріншіден, ойлау үшін қажетті материалды есте сақтау беріктігіне және қайта жаңғырту жылдамдығына, оның ішінде ассоциативтік үрдістердің жылдамдығына, сезімдердің, зейіннің, қызығудың жүйке жүйесінің жағдайларына байланысты.

Екіншіден, ойдың ұшқырлығы біліміне, логикалық формаларды меңгеру дәрежесіне, ойлау қызметінің жаттығуларына, ойлау дағдыларының даму дәрежесіне байланысты.

Үшіншіден, ойдың ұшқырлығы жоғарыдағы жағдайлармен қатар шешуге тиісті міндеттердің сипатына, мазмүнына және қиындық дәрежесіне байланысты.

Ойлаудың күрделі үрдістері. Кейде адам бірнеше жылдар бойы сарылады. Мысалы, И.П. Павлов шартты рефлексті алу үшін 20 жылдан астам уақытын ғылыми-зерттеу жұмысына арнады. Көптеген ұлы адамдар, ғұлама ғалымдар, Ньютон, Павлов ойларының ұшқырлығымен ерекшеленеді.

Психологияда төмеңдегідей қарапайым және шартты түрде ойлаудың түрлерін жікгеу кездеседі: көрнекілік - өрекеттік, көрнекілік - бейнелік, дерексіз (теориялық) ойлау.

Көрнекілік-әрекеттік ойлау.Тарихи даму барысында адамдар алдында тұрған міндеттер алғашында практикалық іс-әрекет түрінде танылып, кейін одан теориялық іс-әрекет бөлініп шықты. Мысалы, алғашында адамдар жер бөлікгерін өлшеуді практикалық түрде үйреңді (қадамдармен және т.б.).

Содан кейін осы практикалық іс-әрекет пен жинақталған білімдердің негізінде бірте-бірте жеке теориялық ғылым — геометрия қалыптасты және дамыды. Практикалық және теориялық іс-әрекет бір-бірімен өзара тығыз байланысты.

Практикалық іс-әрекеттің дамуы нәтижесінде одан өз алдына дербес теориялық ойлау әрекеті бөлініп шықты.

Тек адамзаттық тарихи дамуында ғана емес, әрбір бала психикасының даму үрдісінде осы практикалық іс-әрекеттен гөрі алғашында баланың ойлау әрекеті дамыды.

Мектепалды жас кезеңінде (3 жасқа дейін) ойлау негізінен көрнекілік-әрекеттік.Бала қабылданатын заттар мен құбылыстарды талдайды және жинақтайды, ол қолымен әртүрлі әрекет жасайды. Бұл кезеңдегі балалар өз ойыншықтарын тас-талқан қылып бұзып, қайта біріктіреді.

Алғашқы кезде бала тікелей затпен әрекет ете отырып, міндеттерді шешеді. Бірте-бірте күрделі іс-әрекеттерді, күрделі ойлау міндеттерін шеше бастайды. Мысалы, балалар енді күрделі практикалық іс-әрекеттерді орындауға бейімделеді, болашақ кораблдер мен ұшақтардың моделдерін құрастырады.

Көрнекілік— бейнелік ойлау.Ойлау міндеттерінің мазмұны бейнелік материалдарға негізделеді. Ойлаудың бұл түрінде бала міндетті шеше отырып, заттардың, құбылыстардың, оқиғалардың әртүрлі бейнесін талдайды, салыстырады, жинақтауға ұмтылады.

Көрнекілік - бейнелік ойлау негізінен қабылдау мен елестетулерге негізделуі қажет. Бұл ойлаудың түрі негізінен өнер адамдарына, шығармашылықпен жұмыс істейтін мамандықтың өкілдеріне тән. Атап айтқанда, жазушыларда, суретшілерде, сазгерлерде, актерлерде көрнекілік-бейнелік ес басымырақ келёді.

Мұғалімдер оқыту үрдісінде шәкірттердің көрнекілік-бейнелік есін дамытуға ерекше мөн береді, сабақта көрнекілікті жиі қолдана отырып, балалардың қызығуын, таным ерекшеліктерін дамытуға, ой өрісін, белсенділігін арттыруға, шәкірттердің оқу материалын терең меңгеруіне көмектеседі.

Дерексіз ойлаужалпы және дерексіз ұғымдарда негізделеді. Бұл ойлау екінші сигнал системасының қызметімен байланысты. Алгебрадан есептерді шешуде біздің ойларымыз бен пайымдауымыз дерексіз ойлауға мысал бола алады.

Дерексіз ойлаудың нақтылы ойлаудан жан-жақтылығымен ерекшеленіп қоймайды, сонымен қатар шындықты терең пайымдау арқылы іске асады. Бір ғана пікірде біз барлық заттар мен құбылыстарға қатысты байланыстар және зандар туралы ойлауымыз мүмкін.

Кейбір дерексіз пікірлерде қабылдаулар, елестетулер арқылы болмайтын заңдылықтарды қамти аламыз. Дерексіз табиғат туралы, заң туралы, сан және сапа туралы ойлай аламыз.

Ойлауды дамыту және тәрбиелеу

Бала өз өмірінің алғашқы күнінен бастап, түйсінуге және кейбір сезімдерді білдіруге қабілетті. Бірақ ол әлі де ойлай алмайды, жас шамасына қарай, тәжірибенің жинақталуына байланысты оның іс-әрекетінде, тілдік қарама-қатынасында, оқыту және тәрбие үрдісінде дами бастайды.

Ойлау үрдісі ойлау түрінде - пікірлердің және ұғымдардың түрінде қарастырылады және байқалады, балалар да сөйлеуді меңгеру деңгейіне байланысты дами бастайды. Бірақ ойлаудың алғашқы көріністері қабылдаулар мен елестетулерге негізделген, іс-әрекетінде байқалады, балалардың тілді меңгергеніне дейін аңғарыла бастайды.

Бір жас шамасында балалар үлкендердің оларға бағытталған сөздерін түсінеді. Үлкендердің "Стол қайда?" — деген сұрақтарына: сол заттарға бұрылып қарай бастайды немесе бұл заттарды қолымен көрсетеді.

Баланың ойлауы, екінші жылдан бастап, пікірлер түрінде қалыптаса бастайды. Қоршаған ортадағы адамдармен сөздік қатынасқа ене отырып, бала ойлаудың мазмұны мен түрлерін жақсы меңгереді. Болашақта баланың ойлауы оның тілінің дамуымен бірлікте дамиды.

Мектепке дейінгіден бұрынғы кезенде балалардың ойлауы әлі де шектеулі болады.

Бала негізінен сол бойда қабылдайтын заттар туралы ойлайды. Осы кезенде балада ойлау операцияларын олардың күрделі емес сөйлеу тілінен аңғаруға болады. Бір уақытта ойлау операциялары қабылданатын заттармен, іс-әрекеттерінде іске асады.

Балалар заттар құбылыстарды салыстыра біледі. Мәселен, заттарды бірінің үстіне бірін салып, ойша құрастыра немесе талдай біледі, мысалы, өз ойыншықтарын тас талқан қылып бөлшектерге бұзып, ойша қайта жинақтайды, кубиктерден үй жасай біледі, кубиктерді түстеріне қарай таддай және жинақтай біледі.

Мектепке дейінгі кезеңде баланың ойлауы негізінен запық-әректтік және заттық — көрнекілік болып табылады. Тәрбиенің әсерімен тәжірибе мен білімнің жинақталуы және болашақта жалпы ақыл-ойының дамуына байланысты мектепке дейінгі жастағылардың оган дейінгілермен салыстырғанда ойлауы өте мазмұнды болып келеді.

Олардың ойлау операциялары біршама қалыптасқан: салыстыру — өзінің дәлдігімен, талдау - нақтылығымен, жинақтау -анықтығымен және жан-жақтылығымен ерекшеленеді.

Мектепке дейінгілер белгілі бір операцияны орындай отырып, алдына мақсат қояды. Бұл ойлау операциялары олардың негізгі әрекеті ойын әрекетінде және үй ішіндегі еңбек әрекетінде байқалады және дамиды. Осы кезеңдегі балалардың ойын қалыптастыру мен тілін дамытудың және олардың үлкендермен тіддік қарым-қатынасын кеңейтудің моні орасан зор.

Өздерінің пікірлерінде мектепке дейінгілер тек қабылдауларға ғана негізделіп қоймайды, сонымен қатар елестетулерге де негізделеді.

Балалардың ойлауын дамыту үшін мектепте негізінен, іске асатын бір жүйелі оқытудың маңызы ерекше. Оқыту үстінде білім негіздерін меңгеруде, мектеп оқушыларының есін және қиялын дамытуға байланысты олардың ой ойлау үрдісіне логикалық және сыни тұрғысынан қарауы дамиды.

Оқыту үрдісінде ойлау нақтылыдан дерексізге дейін дамудың үлкен жолынан өтеді.

Бастауыш мектеп оқушыларының ойлауы әлі де көрнекілі, нақтылы, бірақ оқыту үрдісінде шәкірттердің нақты ойлауы мектепке дейінгілерге қарағанда олардың ойлау операциялары күрделірек және мазмұндырақ келеді, оның барлық ойлау операциялары жетілдіріледі. Мектеп оқушылары бірден бір күрделі, тек қабылданатын ғана емес, сонымен қатар елестетілетін заттар мен құбылыстарды салыстыра, талдай және жинақтай білуге үйренеді.

Оқыту үрдісінде шәкірттердің дерексіз ұғымдарды меңгеру қабілеті дами бастайды. Бұл қабілеттілік, әсіресе, арифметика пәнін оқытуда дамиды, көрнекілі санаудан дерексіз санауға көшкенде, ана тілін оқыту барысыңда, оның көлемінде ауызша есептер шығарғанда айқын аңғарылады.

Мысалы, бірінші сыныптың шәкірттері оның көлемінде есеп шығаруға көшкенде мұғалім есептің мынандай мазмұнын ұсынады: немересінде 4 кәмпит бояады, оның екеуін әжесіне берді, немересінде нешеуі қалды? деген сұраққа оқушылар бірден жауап бере алмай, ойланып қалады.

Мұғалім есептің мазмұнын қайталап тағы да оқып, жазады. Сонда бір оқушы қолын көтеріп, орнынан тұрып, былай депті: "Әжеміз бізден кәмпит алмайды, керісінше, бізге береді". Бұл жерде шәкірттердің ойланып қалуы есеп мазмұнының дұрыс құрылмағандығынан, бірнеше сынып балаларының ой өрісінің жеткіліксіз дамығандығынан, бұл кезеңде шәкірттердің ойлау операцияларының әлі де жеткіліксіз қалыптасқандығынан болса керек.

Бастауыш мектепте бірнеше сыныптан кейін оқушылар әртүрлі грамматикалық, арифметикалық, жаратылыстану, қоғамдық-саяси ұғымдарды меңгереді. Оқушылардың меңгеретін ұғымдарының шеңбері негізінде әрбір пәндер бойынша, әрбір сыныпқа жеке оқу бағдарламалары белгіленеді.

Бекітілген ұғымдардың негізінде оқушыларда абстракциялық (дерексіз) ойлау дамиды. Жоғары сынып оқушыларында абстракциялық ойлау ерекше тез қарқынмен дамиды. Жеке пәндерді оқып-үйрену арқылы жоғары сыныптардың шәкірттері көптеген жалпы, дерексіз ұғымдарды меңгереді және бұл ұғымдарды өзінің ақыл-ой әрекетінде пайдаланады.

Әрбір оқушыға оқыту үрдісінде және өмір тәжірибесінде әртүрлі міндеттерді шешуге тура келеді. Оқушы сұрақтарды дұрыс қоя білуге және дұрыс ойлауға үйренеді. Жас шамасына қарай бұл түсініктері қисынды бола бастайды.

Түсіне отырып, мектеп оқушылары дұрыс ой қорытуға -дедуктивтік және индуктивтік үйренеді. Мысалы, математика сабақтарында жалпы қағидалардан әруақытта да қорытынды жасайды, тіл сабақтарында меңгерген ережелерді дұрыс жазудың кейбір жағдайларын пайдалану керектігі және т.б.

Оқушылар индуктивтік ой қорытындысын әртүрлі мысалдардың негізінде мұғалімнің көмегімен грамматикалық және арифметикалық ережелерді меңгереді. Жоғары сыныптьщ оқушылары жаратылыстануды, физика мен химияны оқу үрдісінде өз бетімен жан-жақты жалпы ұғым жасай алады.

Индукция мен дедукцияны меңгере отырып, жоғары сынып оқушылары бақылау мен тәжірибенің негізінде жекелеген құбылыстардың себептерін өз бетімен іздестіре алады, содан кейін табиғаттың заңдарын анықтайды. Жеке құбылыстарды түсіндіруде оқушылардың өздері белгілі зандарға сүйенеді.

Оқыту үрдісінде абстрактылық және логикалық ойлаумен бірге оқушылардың сын тұрғысынан ойлауы дами түседі. Бастауыш мектептің өзінде оқушылардан тек қана дұрыс жауаптарды талап етіп қоймайды, сонымен қатар түсіндіру сұралады: "Бұл неге бұлай?"

Егер оқушылардың жауабы дұрыс болмаса, онда сыныпта оның себебін анықтап алады, оның қателігі неде, бұл қателікті қалай түзуге болады?

Білімді меңгеруде оқушылар әртүрлі қағидаларды негіздеуге, дәлелдеуге тексеруге үйренеді. Оның ішінде оларға дәлелдеме ретінде мысалдарды, деректерді, жалпы қағидаларды, ережелерді және аксиомаларды пайдалануды үйретеді.

Орта мектептің оқушылары, әсіресе жоғары сыныптардың оқушылары басқа адамдардың пікіріндегі қарама - қайшылықты, негізділікті көрсете біледі, сонымен қатар өз пікірлерінде талдай алады.

Сыни, дәлелдемелі және өз бетімен ойлауды дамытуда мектеп оқушыларының көркем өнер үйірмелеріне қатысы, пайда болған сұрақтарды талқылауға белсенді араласуы ерекше орын алады.

Оқыту кезінде мектеп оқушыларының теориялық ойлары мен практикалық ойлауы бірлікте іске асады. Мектепте көптеген пәндерді (мысалы, физика, химия, информатика) оқып, үйрену алынған білімдерді практикада, өндірісте және ауылшаруашылығында қолдана білуге мүмкіншілік береді:

Мектеп оқушыларының модулдеумен, құрастырумен, электротехникамен, информатикамен айналысуы, көптеген ақыл-ой міндеттерін компьютерлермен шешуі олардың практикалық ойлауын дамытуға көмектеседі.

Сөйлеу

Предыдущая 2 3 4 5 6 7 8 91011 12 13 14 15 16 17 Следующая