ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Ес туралы негізгі теориялар 8 страница

Предыдущая 1 2 3 4 5 6 789 10 11 12 13 14 15 16 Следующая

Шығармашылық шабыт сияқты күрделі құбылысты түгелге дерлік еріксіз қиялдың қызметіне жатқызуға болмайды. Сонымен қатар шығармашылық қияддың өнімділігі ең алдымен ерік, күш-жігерге тікелей байланысты.

Қиялдың қызметін ояту үшін, ұлы адамдарға қажетті бейнені жасау үшін көптеген ерік-жігерді жұмсауға, еселі еңбек етуге тура келді.

П.И.Чайковский шабыт туралы: "...Шабытты - күтіп отыруға болмайды", деп жазды, — бір ғана оның өзі жеткіліксіз, ең алдымен еңбек, еңбек және еңбек керек... мен әрбір күні таңертеңмен жазу столыма отырып, жұмысқа кірісем, егер бүгін бұдан ештеңе шықпай жатса, мен бұл жұмысқа ертең тағы да отырамын, мен екі, он күн жазамын, одан әлі де ештеңе шықпай жатса, қаймықпаймын, ал он бірінші күні, байқаймын, "Қарғаның мәткесі" немесе "Бесінші симфония" сияқты қажетті бірдеңе шыққандай сезіндім.

Қиял саласындағы дара ерекшеліктер

Қиялдың іс-әрекеті жан-жақтылығына, мазмұнына, күшіне қарай ерекшеленеді. Қиялдың бұл ерекшеліктері жекелеген адамдарда әртүрлі байқалады және жеке тұлғаның даралық ерекшеліктерін сипаттайды.

Қиялдың жан-жақтылығыоның іс-әрекетінің кеңінен таралатын салаларының қамтитын шеңберімен анықталады. Оның ішінде, сондай салалар болып табылатын табиғат, оның бүгіні мен болашағы және адамдардың болашақ тарихи өмірі, жердің қойнаулары мен жұлдызды аспан әлемі, техника мен өнер.

Адам қиялымен неғұрлым көп саланы қамтыса, солғұрлым оның қиялы жан-жақты болады. Қиял көп жағдайда шындық дүниеден жиі шығып кетеді.

Адам кейде өздерінің арманында және түс көруінде "таза фантастика саласына" беріліп кетеді қиялдың белгілі нысандарға қатысы сонымен жасалған елестетулердің байлығында, әртүрлілігінде және мәнділігінде. Сондықтан да жекелеген адамдардағы қиялдың мазмұндылығы мен маңыздылығы туралы айта аламыз.

Көп жағдайда қиялдың жан-жақтылығы мен мазмұндылығы өзара тығыз байланысты. Біз А.С.Пушкиннің, Л.Н.Толстойдың, А.М.Горкийдің, Гербарт Уэллстің, Жюль Верннің, қазақ жазушылары — М.Әуезовтың, С.Мүқановтың, Б.Майлиннің, І.Жансүгіровтың, Т.Жароковтың қиялдарының байлығы және жан-жақтылығы туралы айта аламыз, олар өз шығармаларында әртүрлі кезеңдер мен уақыттың тың деректері мен оқиғаларын көрсете білді.

Қазақтың белгілі эпик ақыны Тайыр Жароковтың "Күн тіл қатты" атты поэмасы көлемі шағын бұл шығарма дәуірдің ең екпінді, ең тұтас динамикалық сипаттарын зор эпикалық күшпен жырлауға болатындығын көрсетті.

Ең тамашасы сол Тайыр Жарковтың бұл поэмасында ақынның лирикалық кейіпкері эпикалық оқиғамен біте қайнасады. Өзінен-өзі-ақ боран бұрқыратып тұрған эпикаға субъектінің ыстық қаны, әр жүрегі араласқанда эпикалық поэманың ерекше шырай, көрік тапқанын көреміз:

"Желектей желпіп желіңді,

Желқомдай жырттым жеріңді.

Түбіттей түтіп бұлтыңды,

Таспадай тілдім толқынды...

Қарыңды қағып су қылдым,

Суыңды сілкіп бу қылдым,

Түніңнен таң атқыздым,

Жеріңе жұлдыз жаққыздым"¹, —

дейді эпикалық кейіпкер. Қандай әдемі жарастық! Бұл нағыз тамаша шумақтар эпик ақынның ұшқыр қиялынан туған эпикалық тұрғыда жазылған туынды деп білеміз. Ақынның қиялының жан-жақтылығымен, мазмұндылығымен ерекшеленеді.

Сонымен қатар, керісінше, Гоголь шығармаларының көптеген кейіпкері фантазиясының мазмұнының тарлығы, саяздығы, мысалы, ескі дүниенің помещиктері Акакий Акакиевич туралы да осыны айта аламыз.

Жюль Верннің, Гербарт Уэлстің көптеген романдары, оның көптеген идеялары шындыққа айналды, сондықтан да олардың шығармашылығын ғылыми болжаудың түрі ретінде қарастырамыз. Гоголдің Маниловында қияддың ерекше басқа түрін аңғарамыз:

"Кейде терезеден аулаға және тоғанға қарап тұрып, егер үйден жерасты жолын жүргіссе немесе тоған арқылы тас көпір салса, оның екі жағында дүкендер болса және онда көпестер әртүрлі ұсақ заттарды сатып жатса...". Маниловтың Бұл арманы ешуақытта да орындалмайтын құрғақ, шындықпен жанаспайтын арман болып табылады.

Әрбір адамның қиялы іс-әрекеттің белгілі бір саласында аңғарылады. Сондықтан да қиялды техникалық, ғылыми, әдеби, жаңалық ашушы, көркем, музыкалық және т.б. деп атаймыз. Кейбір адамдарда (мысалы, Ломоносов, Леонардо да Винчи, Шоқан Уәлиханов) жан-жақты және бай фантазия әртүрлі салада аңғарылады.

Қиялдың жан-жақтылығы және мазмұндылығы белгілі дәрежеде адамның тәжірибесіне және біліміне байланысты.

Адамда тәжірибе неғұрлым көп болған сайын, соғұрлым қиял жан-жақты және мазмұнды болып келеді. Көрнекті жазушылар, ақындар, ғалымдар, сазгерлер, жаңалық ашушылар Леонардо да Винчи, Ломоносов, Абай, Қаныш Сәтпаев, Мұхтар Әуезов бай қиялды меңгерумен қатар жан-жақты бақылағыштығымен, ерекше тәжірибесімен және терең білімділігімен ерекшеленетіндігі белгілі.

Жюль Верн өзінің атын шығарған әдеби қызметке фантастикалық романдарды жасауға кіріспестен бұрын деректерді өте зейін қоя зерттеген болатын. Өз кезінде ашылған барлық жаңалықтармен танысады. Ол көп оқыды, бақылады, зерттеді.

Ол әртүрлі ғылымдардың салалары бойынша алған нәтижелерін — археология, жагырафия, тарих, анатомия, физиология, астрономия, математика және т.б. картотекаға енгізді. 20 мыңнан астам картотека қалдырды.

Қиял күшті және әлсіз болады.Қиял арқылы жасалынған бейнелер шындықты қабылдауға қаншалықты жақындауына байланысты қиялдың күші туралы айта аламыз. Кейде қиялдың қызметі сондай күшті байқалады, біз қиялдың нысаңдарын көрген, естіген немесе сезген сияқты боламыз.

Осындай жағдайда реалдық шындық пен фантазия бейнелері арасында айырмашылық байқалмайды. Мысалы, Диккенс көзіне жас алып, өз кейіпкерлерінің бастан кешкен қиындықтары мен әлімін суреттеген еді.

Бетховен ештеңе естімейтін саңырау бола тұрып, саздың әуенін соншама анық та дәл елестете алды. "Тоғызыншы симфония" сияқты тамаша шығармасы дүниеге кедді.

Қиялдың күштілігі ең алдымен адамның қажеттіліктерінің, қызығушылықтарының және мүмкіншіліктерінің күшіне байланысты. Қиялдың күші қиял бейнелеріі арқылы аңғарылатын және сонымен қатар қиялдың ынталандыратын эмоциялық толғаныстар мен көңіл-күйге байланысты.

Бұл сезімдер неғұрлым күшті болған сайын, қиял бейнелері соғұрлым күштірек, анығырақ болады. Эмоциялық, сезімтал адамдар күшті қиялымен ерекшеленеді. Ал сезімталдығы әлсіз, салқын қанды адамдарда қиялдың бейнелері көп жағдайда сүреңсіз және әлсіз келеді. Қиялдың күші көп жағдайда адамның жалпы жағдайына және оның жүйке жүйесіне байланысты: сергектігіне немесе шаршауына, денсаулығына немесе аурулығына қатысты.

Бәрімізге белгілі, жоғары температура жағдайында фантазияның қызметі арта түседі, пайда болған бейнелер анықтылығымен ерекшеленеді. Қиял бұл жерде түс көру түрінде іске асады. Жүйке жүйесінің ауруға шалдыққанда фантазия бейнелері қабылдаудың анықтылық және күшті жағдайына жеткенде галлюцинацияға айналады.

Галлерцинациядегеніміз перцептивтік іс-әрекеттің патологиялық бұзылуы болып табылады. Жүйке жүйесінің ауру жағдайында шындық заттарды адамдардың теріс қабыддауын — иллюзиялардың жасалуын айтады.

Қиялдың шығармашылық үрдістегі рөлін бағалау өте қиьш. Шығармашылық жеке тұлғаның барлық қасиеттерімен тығыз байланысты және белгілі бір жағымен шектелмейді. Шығармашылық психологиясы барлық нақтылы анық түрінде көрінеді: жаңалық ашушы, ғылыми, әдеби, көркемдік және т.б.

Арман — қиялдың ерекше түрі

Шығармашылық қызметке фантазия да кіреді. Бірақ көп жағдайда қиял үрдісі адамның практикалық әрекетінде міндетті түрде іске аса бермейді. Кей жағдайда бұл үрдіс адамның іске асырғысы келетін бейнені жасауда ішкі іс-әрекеттің ерекше түрінде байқалады.

Әрбір адам өзінің болашағы туралы міндетті түрде ойлайды, оны жоспарлайды. Адамның болашақтағы қажеттілік туралы ойлары армандеп аталады. Арман айқын немесе күңгірт болуы мүмкін.

Арман - шындықты өзгертуге бағытталған адамның шығармашылық күштерін өмірге енгізудің қажетті шарты. Ол ғылыми керегендіктің элементі болып табылады. Арман адамды талпындыратын, итермелейтін себеп немесе іс-әрекеттің түрткісі болып табылады. Адамдардың практикалық, өндірістік іс-әрекетінде фантазияның рөлі орасан зор.

Егер бізде болашаққа қажеттілік бейнесі болмаса, біз белсеңді еңбек ете алмас едік және алдымызға өмір қойған қиыншылықтарды жеңе алмаған болар едік. Армансыз адам - кездейсоқ өмірлік жағдайлардың жетегіндегі құрал болар еді.

Адам неғұрлым аз армандаса, солғұрлым ол енжар және еріксіз келеді, солғұрлым жағымсыз ықпалдарға аз қарсылық білдіреді. Керісінше, үлкен арманды адам кездейсоқ ықпалдарға берілмейді, қойған мақсатына табанды түрде ұмтыла біледі.

Міне, осындай болашаққа бағытталған арман адамға өзінің мінез-құлқын ұйымдастыра, алдына қойған арманды іске асыра білуге көмектеседі. Осы арман туралы айтылғандардан, оның қаншалықты шығармашылык қиялмен байланысты екенін көруге болады.

Жеткіншектер мен жастар сүйікті кейіпкері сияқты болуды жиі армандайды: мәселен, ержүрек қыздарымыз Әлия мен Мәншүктей, ғарышкерлер Тоқтар мен Талғаттай болуды армандайды. Арманның қайнар көзі — үлгілі адамдар немесе әдеби бейнелер.

Бұл батырлардың мінез бітісін өзінің жеке мінез-құлқына көшіреді, оларға еліктейді, өмірде солардай болуға ұмтылады.

Өзі үшін батырдың образын жасау шеберлігі өз өмірін құру үшін үлгі-өнеге және шығармашылық қиялы байқалады.

Арман-қажеттілік, жалған, бос қиялдаушылық — қажетті бейне жасайтын қиялдың жұмысы, ондай қиялды іске асыру мүмкін емес, себебі адам оны өмірге енгізуді білмейді. Арманды іске асырудың мүмкіншіліктерін ескермейтін адамдар — жалған қиялдаушылар, фантазерлар.

Өмірмен байланысты әсерлі қиял адамды еңбекке шабыттандырады, іс-әрекетке талпындырады. Ешқандай нәтижесіз қиялдаушылық адамды әлсіретеді, шындық дүниені өмірде іске аспайтын түс көрумен ауыстырады. Сондықтан да қиялдай отырып, әруақытта да өзінің қиялының бейнесін бақылап отыру керек жөне күнделікті өмір тынысынан қол үзуге мүмкіншілік бермеу қажет.

Арман, қиял күнбе-күн болашақты біздің бүгінгімізбен байланыстырғанда ғана пайдалы болады.

Қиялды дамыту және қалыптастыру

Қиял адамда кішкентай кезінен бастап дами бастайды. Қиял балаларда олардың іс-әрекеті үрдісінде дамиды: алғашында — ойында, одан кейін — оқуда және еңбекте. Балаларда қиялдың дамуы тәжірибенің жинақталуы және қажеттіліктері мен қызығуларының дамуына байланысты.

Психикасының басқа жақтары сияқты — балалардың қиялы тәрбие мен оқытудың ықпалымен дамиды. Қиялдың алғашқы белгілерінің қалыптасуын бала өмірінің екіге қараған кезінде әртүрлі ойыншықтармен іс-әрекетінде, қолына түскен уақ заттармен — таяқшалармен, тастармен, қағаздармен және т.б. ойындарынан, салған суреттерінен бақылауға болады.

Барлық осындай бала қиялының алғашқы көріністері еріксіз іске асады.

Тілді меңгерту деңгейіне қарай, үлкендердің әсерімен бала өзінің "еңбектерін" түсіндіре бастайды. "Сен не істедің?", "Сен не салдың?" - деп қойған сұрақтарға: бала бірінің үстіне бірін қойған кубиктерді көрсете отырып, "Бұл — үй", — деп жауап береді.

Мектепке дейінгі кезенде ойынның, сабақтың үрдісінде, тәрбиенің нәтижесінде балада белгілі түсініктердің көлемі жинақталады, ойлауы дамиды, жаңа қажеттіліктері пайда болады, белсенділігі артады, ал осымен байланысты оның қиялының қызметі жан-жақты және мазмұндырақ бола түседі.

Мектепке дейінгілердің қиялы негізінен ойында байқалады және дамиды. Өздерінің ойындарында мектепке дейінгілер таяқты ат етіп мініп, шабады, бірде ұшқыш болып, бірде жүргізуші, дәрігер, мұғалім болып ойнайды.

Бұл жерде балалардың еліктеушілік әрекеті әлі де ерекше орын алады. Бірақ бұл ойындарда қиялдың шығармашылық іс-әрекеті аңғарылады. Бала жағдайды және қоршаған заттардың өңін өзгертеді: таяқты атқа айырбастайды, отырғышты — автомобилге, ұшаққа, таяқшаларды, ойыншықтарды — ұшқыштарға және жүргізушілерге айырбастайды.

Мектепке дейінгі кезеңнің алғашқы жылдарында қиял үрдістері ерікті іске аса бастайды, демек, алдын ала қойылған мақсат бойынша. Бұл мақсаттар алғашында баланың өз тарапынан емес, үлкендердің тарапынан қойылады.

Бала үлкендерден төмендегідей тапсырма алады: "Кубиктерден үй жаса", "Мысықты сал". Мүмкіншілігіне қарай бұл тапсырмаларды орындайды, болашақта өзінің іс-әрекетінде бала өзінің алдына белгілі мақсат қоя біледі, оны кейін өзінің ойын әрекетінде, құрастыруларында, тапсырмаларында, суреттерінде іске асырады.

Енді оның қолындағы заттар -кубиктер, таяқшалар, қарындаштар, қағаздар және т.б. Оның шығармашылық қызметіне тек стамул болып қана қоймайды, осы іс-әрекет үшін материал және алынған нәтижелердің құралы болып табылады.

Бірақ мектепке дейінгі кезеңде қиялдың ерікті шығармашылық үрдістері ерекше тұрақсыздығымен ерекшеленеді. Бала алға қойған мақсатын іске асыру барысында жиі өзгертеді. Жас ерекшеліктеріне байланысты балалардың ойындары күрделене түседі, онда байқалатын ерікті қиял бірте-бірте тұрақты бола бастайды.

Бұл кезенде баланың қиялы үлкендермен тілдік қарым-катынаста аңғарылады және дамиды. Балалар шетелдер туралы, батырларымыздың соғыстағы ерліктері туралыәңгімелерді қызыға тындайды. Ерекше қызығушылықпен ертегілерді тыңдауға әуес келеді; олар өздері айтқанды да жақсы көреді.

• Ертегілер және үлкендердің әңгімелерінің әсерімен балаларда олардың қабылдауы үшін мүмкін емес заттар туралы тұтас дүние бейнесі жасалады, оның ішінде болмаған және ешуақытта өмір сүрмеген заттар туралы.

Сонымен, қиял үрдістерінде мектепке дейінгілердің ақыл-ой өрісі кеңейеді. Ой - өрісінің кеңеюіне байланысты баланьщ психикалық өмірі мазмұндырақ бола түседі, ал бұл баланы мектепке оқуға даярлау үшін мәні орасан зор.

Ойын кезінде олардың әңгімелері мен ертегілерінде жасалынатын бейнелер анықтылығымен, мазмұндылығымен ерекшеленеді. Бала қиялының түрі олардың ерекше эмоциялылығымен, сонымен қатар сыни ойлауының нашар дамуымен, өмірлік тәжірибесінің саяздылығымен, білімнің шектелушілігімен байланысты.

Баланың қиялының күшті дамуы қандай да дара дарындылықтары мен қабілеттіліктерінің ерте оянуымен және дамуымен жиі байланысты.

Мектепжасындағы кезеңдеқабылдаудың одан әрі дамуы негізінен оқытудың әсерімен іске асады. Бала мектепке жеткілікті дамыған қиялымен және әртүрлі түсініктерімен барады. Бірінші сыныпта оқу материалын негізінен көрнекті меңгереді, тек қабылдаулары мен елестетулеріне негізделіп қоймай, сонымен қатар қиял арқылы жасалатын елестетулерге негізделеді.

Мұғалімнің түсіндірген сабағын тыңдай отырып немесе жағырафиядан, тарихтан, әдебиеттен және басқа пәндерден кітапты оқи отырып, шәкірт әруақытта да белгілі бір жерді, өсімдіктер және жануарлар дүниесін, бұрынғы адамдардың өмірі мен қызметін, жекелеген тарихи сәттерді елестетеді.

Осындай елестетулерсіз оқу материалын меңгеру тек ғана мұғалімнің сөзін немесе кітаптың мәтінін жаттап алуға әкеліп соқтырады.

Пәнге қызығу жағдайында және жеткілікті елестету арқылы білімді меңгергенде жаңа бейнелер еріксіз жасалады — мұғалімнің түсіндіруінің немесе оқулықтың мәтінінің әсерімен. Білімді көрнекі түрде меңгеруде шәкірттердің қиялы дамиды, мазмұны жағынан да жан-жақты әрі бай болады табылады.

Оқыту үрдісінде жердің ұланғайыр кеңістіктері туралы түсініктері жасалады.

Оқыту үрдісінде қиялды дамытуға оқу материалының мазмұны ғана көмектесіп қоймайды, сонымен қатар тәсілдер мен әдістердің көмегімен бұл материал шәкірттерге жеткізіледі. Шәкірттердің қиялын дамытуда мұғалімнің көрікті сөзі, оқулықтағы нақтылы, бейнелі материалдың жеткілікті мөлшері, сонымен қатар көркем орындалған оқу құралдары — суретттер, үлгілер, кестелер, карталар, моделдер және т.б.

Шәкірттердің шығармашылық қиялын дамыту үшін сыныптық және сыныптан тыс сабақтардың — саздың, суреттің, жапсырудың, шығармамен жұмыстың, көркем әдебиетті оқудың, үйірмелерге қатысудың (әдеби, драмалық, көркемөнер, би, бейнелеу өнері және т.б. ) мәні ерекше.

Бұл жерде қиялды дамытуға шәкірттердің қызығулары көмектеседі: танымдық, адамгершілік, эстетикалық, техникалық. Бұл қызығулар ерекше мектеп және жас жеткіншек кезеңде ерекше айқын аңғарылады.

Мектеп жасында қиял шәкірттердің ойын әрекетінде одан әрі дамиды. Әртүрлі ойынның түрлерінде шәкірт мазмұнды көңіл-күймен және елестетулермен байыйды, оларда шығармашылық, конструктивтік және көркемдік қабілеттіліктер дамиды.

Жоғары сыныптың мектеп оқушыларының қиялының іс-әрекеті негізінен болашақтың бейнесін жасауға бағытталған.

Мектеп оқушылары жас ерекшеліктеріне қарай әртүрлі қызығулары иедалының дамумен байланысты, оның ішінде, кәсіптік қызығулары арқылы олардың қиялы арман түрінде пайда бола бастайды. Жоғары сынып оқушылары өздерінің болашақ іс-әрекеті туралы, мамандықты таыдау туралы, шығармашылық еңбек туралы армандайды.

Мектеп шәкірттерінің және жеткіншіктердің қиялы мектепке дейінгілердің қиялынан өзінің тұрақтылығымен ерекшеленеді. Мектеп жасындағы шәкіртгердің еріксіз және ерікті қиялы өте тұрақты болады.

9-дәрісбаян

Ойлау мен сөйлеу

Жоспар

Ойлау түсінік түсінік.

Ойлаудың адамның дүние танымындағы маңызы.

Ойлау адамның таным процесінің ең жоғарғы, күрделі формасы.

Ойлау арқылы болиыстың, дүниедегі заттар мен құбылыстардың жалпы және жанама бейнеленуі.

Ойлаудың түрлері және оның даралық ерекшеліктері.

Ойлау формалары. Ойлау операциялары.

Ойлаудың сезімдік таныммен және тілмен байланысы.

Адамның жануарлардан баста айырмашылығыойлау мен дыбысты анық тілі, сөйлеуі.

Тілдік белгінің қоғамдық әлеуметтік мәні, адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас жасап, пікір алысуы. Тілдік қызметі. Сөйлеу әрекетінің атқаратын қызметі.

Сөйлеудің физиологиялық негізі.

Сөйлеудің динамикалық локолизациясы

Сөйлеу әрекетінің бұзылуы.

Сөйлеудің түрге бөлінуі.

Ойлау - қоршаған ортаны ми арқылы бейнелеудің жоғарғы түрі, тек ғана адамға тән ерекше күрделі танымдық психикалық үрдіс.

Заттардың көптеген қасиеттерін адамдар сезім органдарының, яғни, көру, есту, сипай сезу, дәм жөне басқа сезімдердің көмегімен танып біледі. Бірақ елестетіп көрелікші, егер біздің дүние туралы барлық білімдеріміз тек затгарды түйсінумен және қабылдаумен тамамдалса, не болар еді?

Онда біз атомның құрылысын білмеген болар едік, себебі ол өте нәзік және біздің көзімізге көрінбейді, біздің құлағымыз естімейтін ультрадыбыстардың барлығы туралы білмеген болар едік, жерден күнге дейінгі қашықтықты (аралықты), жұлдыздардың температурасын және көптеген табиғаттың сырын білмеген болар едік.

Бірақ бізге атомның құрылысы да, ультрадыбыстардың қасиеттері де, жұлдыздардың температурасы да және т.б. біздің қолымыз жетпейді, оларды біздің көзіміз көрмейді, құлағымыз естімейді. Демек, сезім органдарымен қатар бізге тікелей түйсіну мен қабылдауға мүмкін болмайтын салаларды ашып беретін танымның ерекше тәсілі бар. Бұл тәсіл — ойлау.

Ойлаудың қандай ерекшеліктері сезім органдары арқылы мүмкін болмайтын салаларды тануға бізге мумкіншілік береді? Осындай мысалды ғылым тарихынан қарастыратын болсақ:

француз астрономы Леверье Уран планетасының қозғалысындағы ауытқуды бақылай келіп, оның себебін іздеді. Аспан денелерінің қозғалысы туралы мәліметтерді салыстыра және талдай келіп, ол Уран планетасының артында тағы да планета өмір сүреді деген қорытындыға келді, сол кезге дейін белгісіз планетаның тартылыс күші Уранның қозғалысындағы ауытқушылықтың себебі болып табылатындығын дәлелдеді.

Ол математикалық есептеулердщ көмегімен бұл планетаның орналасқан орнын дәл көрсетіп берді, оны телескоппен бақылау мүмкін болмады. Леверьенің математикалық есептеулеріне негіздей отырып, басқа ғалым Галле 1846 жылы телескоптың көмегімен көрсетілген орнында Нептун деп аталатын жаңа планетаны тапты.

Предыдущая 1 2 3 4 5 6 789 10 11 12 13 14 15 16 Следующая