ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Курс саясаты мен процедурасы. 2 страница

Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Следующая

Әдебиеттер: Нег 1[5-24; 45-52], Қос 3[7-14; 16-25]

Бақылау сұрақтары:

1. ЭТ (Электрмеханикалық түрлендіргіш) негізгі үш класын атаңыз.

2. Электр энергиясын индуктивтілік, сиымдылық және индуктивті – сиымдылық ЭТ

түрлендіріудің физикалық табиғатын түсіндіріңіз.

3. Қоректену түрлеріне байланысты электр машиналарының түрлерін талдаңыз.

4. Ортақтастырылған ЭТ дегеніміз не?

5. Айнымалы және тұрақты ток машиналарының сипаттамаларын түсіндіріңіз.

№2 Дәріс конспектісі

Дәріс тақырыбы: Электрмехатроникалық жүйенің түзілуі принципі және құрылғысы, жүйе түрлері және қолданылу облыстары. Энергияның электрмеханикалық түрлендіргіші процесімен басқару.

Мехатроника пәні және анықтамасы

«Жүйе» мағынасы әртурлі контексте пайдаланылатын және әртүрлі аймақтарда кең таралған машна болып табылады. Нәтижесінде материя, энергия, аппарат жылжытылатын, сақталатын бірігіп белгілі бір операцияны орындай алатын қасиеті бар белгілі түрде байланысқан құрамдастардың жинағы жүйе деп аталады.. Кейде кұрамдас бөлшектер табиғаты жағынан әртүрлі болады, мысалы, электрлік,химиялық, механикалық немесе биологиялық. Мысалы, компьютерлерде сыртқы жады ретінде қатқыл магниттік дискіде жинақтаушы-винчестер қолданылады. ҚМДЖ техникалық жүйені көрсетеді, ол әртүрлі табиғи бөлшектер жиынынаи тұратын, дәлірек айтқанда: алюминий немесе керамика қорытпасынан жасалған магниттік бастиек блогы бар бетіне ферролак жағылған дискіден, яғни:

· Дискіні айналдыру және бастиекті басқаруға арналған электрқозғалтқыштан

· Электрондық басқару блогынан (контроллерден)тұрады.

Жүйеде энергия және ақпараттық түрленуі жүреді, яғни электрлік энергия механикалық энергияға түрленеді, ол диск және бастиектіңқозғалысына ықпал етеді_; осымен қоса бір уақытта бұл қозғалыстарды орындау үшін ақпаратты беру және түрлену жүреді. Бұл жүйе ақпаратты сақтауға жазуға және оқуға мүмкіндік береді. Бұ.дан жылу энергиясын алуға болады, себебі жұмыс кезінде ҚМДЖ корпусы кызады.

Микроэлектрониканың және электрондық қондырғыларды жасау технологиясының дамуына байланысты,микроэлектрониканы және есептеу техникасы құралдарын қозғалысты басқаруда қолдануға мүмкіндіктер туды. Бұл мехатрондық, жүйені құру мүмкіндігін берді, ол екі құрамдық бөлшектерді біріктіріп-механикалық және электрондық және олардыңмақсаттары берілген қозғалысты орындау болып табылады. Жоғарыда келтірілген ҚМДЖ мехатрондық жүйе мысалы болып табылады. Япондық болжау бойынша болашақта барлық машина қондырғылар мехатрондалып, мехатрондық құралдар кең сұраныстағы затгар , адам қызметінде қолданатын қарапайым аспап болды. Мехатрондық жүйелерді — компьютермен басқарылатын машиналарды құру, пайдаланумен айналысатын ғылым саласы «Мехатроника» есімін алды. Мехатроника пәнін келесідейтұжырымдауға болады: мехатроника электрондық, электротехникалық және компьютерлік компоненттерібар нақты механика түйіндерінің синергетикалық бірігіуін зерттейді, оның мақсаты функционалдыққозғалыстарды интеллектуалды басқарып жаңа сапалы модульдерді, жүйелерді, машиналарды, машина кешендерін жобалау және өндіру болып табылады.

Бұнда интеллектуалдық басқару жасанды интеллект, есептеу техникасының қазіргі ақпараттары мен бағдарламалыққұралдар теориясына негізделген басқару. Осы анықтамадан шығатыны Мехатроника техникалық жүйелерді кұруда жаңа тәсілді ұсынып отыр, дәлірек айтсақ: энергетикалық және ақпараттық ағынның бар болуы және өзара байланысын ескеру. Анықтамада синергетикалық. сипаттамасына ерекше көңіл аударылады. Синергия -ол басты мақсатқа жету үшін бірігу әрекеті Мехатроникада энергетикалық және ақпараттық ағындар берілген қозғалысты іске асыруын қарастырады. Бастапқыда мехатрондық жүйелер синергетикалық тәсілден шығып жобаланады. Мехатрониканың бастапқы обьектісі басқарылатынкоордината бойымен қозғалысты орындайтынмехатрондық модульдар болып табылады.

Мехатрондық жүйе құурылымы

Функционалды түрде МЖ құрылымына келесідей негізгі элементтер кіреді:

о шығыс түйіні -жұмыс органы бар орындаушы механизм;

о орныдаушы құрал;

о басқару жүйесінің ақпаратгық және бағдарламалық құралдары;

о акпаратты-өлшеу жүйесі;

о коммуникациондық жүйе.

МЖ әр құраушы бөлшектері ары қарай нақты бейнеленеді. Мұнда тек МЖ элементтеріжәне олардың мехатрондық жүйелердің өзінің функциналдық белгілеуін орындауда өзара байланысынкөрсетейік. Суретте МЖ құрылымының функционалдық блок-схемасы көрсетілген. Элементтердісәйкестендіру үшін жүйеге интерфейстік құрылғылар қосылған (И1-И7) (2.1-сурет). Интерфейс деп бұнда арнайы қосымша схемалар мен құрылғыларды айтамыз. Интерфейстің негізгі міндеті түйістіру, үйлесімдік мәселесін шешу, яғни табиғаты жағынан әртүрлі болып келетін жүйе элементтерібір-бірін «түсіну» қажет.

Егер МЖ адам-оператормен басқарылса, И1 интерфейсі адам-машиналық интерфейсті (пайдаланушы интерфейсін) көрсетіп тұр. Бұл интерфейстіңнегізгі міндеті оператор (пайдаланушы) мен мехатрондық жүйе арасында байланысты орнату. Егер бұған дейін пайдаланушы интерфейстің міндеті МЖ-ні тиімді пайдалану болса, қазіргі кезде пайдаланушы үшін ыңғайлықты қамтамасыз ету талабы да қосылды. Бұған байланысты эргономика пайда болды.

Эргономика-бұл пәнаралық ғылым, ол физика, физиология және психология аймақтағы бөлімдерді біріктіреді. Мысал ретінде И1 интерфейсі үшін монитор және пернетақтаны, басқару қалқанын, пультті, қашықтықтан басқару тұтқаларын және т.б. жабдықтарды келтіруге болады. Басқару жүйесінің аппаратгық және бағдарламалық блок-схемадабір басқару кешені (БК) ретінде көрсетілген.

Баскару кешені ақпаратты өңдеуді, және келесідей негізгі функциялардыорындайды: ақпараттық ағынды басқарады, берілген шектерде МЖ параметрлерінің орналасуын бақылайды, сәйкес баскару әсерін белгілейді.

Компьютерлік басқарудың ерекшелігі, басқару нақты уақыт масштабында өтеді. Сыртқы әсерлерді сыртқы ортаның және басқа ауытқу факторларының өзгеруін БК кешігусіз сезу керек. Бұған қоса БК әртүрлі сигналдарды өңдеу қажет ақпаратты өңдеуді жүргізу керек. Сырттан адам оператордан немесе сенсорлық бергіштерден ақпарат күтуі қажет. МЖ мүлтіксіздігі көбінесе БК мүмкіндіктерімен анықталады.

И2 интерфейсі, басқару әсерімен бірдей, қозғаушы жетекпен мехатрондық қозғалыс модулін орындау үшін электрлік кедергі мен токтарды басқаруын, БК шығыс сандық снгналдары негізінде қалыптастыру үшін қызмет атқарады. И2 құрамына әдетте сандық-аналогты түрлендіргіштер, жетек үшін күштік- түрлендіргіші кіреді. Мысалы, тұрақты ток злектроқозғалтқышын айналу жиілігін қоректену көзіне якорды қосып, сөндіру арқылы реттеп өзгертуге болады.

Ол үшін транзисторлық кілт және жетекті басқару схемасын пайдаланады. Ақпаратты беру кезінде алдымен сандық сүзгіш пайдаланылады, содан кейін СА- түрлендіріш аналогтық сүзгіш пен ақпаратты үйлестірудіорындайды.

Орындаушы құрылғы (ОҚ) қозғалу функцияларын орындайтын құрылғыны көрсетеді. Орындаушықұрылғы ретінде электроқозғаушы, пневмо және гидроқозғаушылар немесе айналып қозғалу және сызықты жылжуды орындайтын аралас қозғаушылар колданылады.

ИЗ интерфейсі әдетте механикалық беруді трансмиссиондық түйіндер мен жалғастырушыларды, тежегіш кұрылғыларды және т.б. қарастыруға болады. ОК және ИЗ жиынтығын жетек деп атаймыз. Басқарылатынжетек немесс мехатрондық модуль И2, ОК және ИЗ тұрады.

Орындаушы механизм (ОМ) - өзінің жұмыс органымен берілген қозғалысты орындау үшін арналған механикалық жүйе. Нақты қосымшаларға байланысты орындаушы механизмдер кұрылысы бойынша, тұтыну қуаты және әртүрлі пайдалану сипаттамалары бойынша елеулі айырмашылықтарыбар.

2.1 сурет. Мехатрондық жүйе құрылымының блок-схемасы.

Егер манипуляциондық роботтың орындаушы механизмі алты басқару еркін дәрежесі жұмыс органы бар көптүйінді манипулятор болса, бинарлы түйіндер, мысалы, қақпак, электромеханикалық реле екі позициялымеханизмдерге жатады. Электрогидравликалық жүйеде ОМ ретінде басқарушы электромагниттер қолданылады, құрылыс сұлбасына байланысты козғалмалы элемент - якорь үдемелі және айналмалы қозғалыстарды жасай алады. Якорь шығыс түйін де болып келеді, реттеушіэлементпен гидроқақпақпен, золотникпен, дроссельмен және т.б. байланысқан.

Ескертейік, МЖ факторларынабайланысты сыртқы факторлар болады, олармен жұмыс істеу кезінде МЖ өзара әсерлеседі. Бұл факторлардың жиынтығына сырткы ортаны атауға болады. СТЦ 5 станогының жұмыс органы үшін сыртқы орта, мысалы, металды өңдеу операциясы кезінде кесу күші болып табылады. МЖ-мен өзара әсерлесу сипаттамасы бойынша детерминдіжәне детерминді емес ортаға бөледі. Детерминді ортаға алдын - ала әсері қажетті дәлдікпен анықталатын орталар жатады. Мысалы, кесу күші алдын-ала аналитикалық -тәжірибе зерттеулер көмегімен бағалануы мүмкін. Керісінше, детерминді емес ортаның ауытқушы факторларын алдын-ала ескеру қиын, оларды басқару мүмкін емес. Бұндай ортаға су асты немесе космостық орта жатады.

Соңғы уақытта анықталмаған ортада басқару үшін нақты емес логикалық тәсілі қолданылады. Нақты емес логика, өлшеуден бұрын тез бақыланатын айнымалылармен жұмыс істейді.

2.1-суретте И4, И5 және И6 бергіштердің интерфейстері көрсетілген. Бергіш өлшенетін кіріс физикалық параметрлерді электрлік сигналға түрлендіруін орындайды. Бергіш - бұл сезімтал элементтер (сенсорлар) мен түрлендіргіштер, жетек, жұмыс органы, сыртқы орта күйі туралы ақпаратты береді. Электромеханикалық бергіш мысалы, акселерометр болып табылады. Бұл бергіштің сезімтал элементі серіппе көмегімен аспапқа байланысқан инерциондық массасы болып табылады. Жылдамдату әсерінен сезімтал элемент жылжытылады, бұл жылжыту белгілі электрлік сигнадарға түрленеді. Осылай жылдамдығы өлшенеді.

Бергіштердің үш класы бар:

аналогтық бергіштер, аналогтық сигналдарды өңдеп шығаратын;
сандық бергіштер, дискретті сигналдар тізбегін генерациялайтын;
бинарлы бергіштер, шығыс сигналдары тек екі жағдайда болады: «қосылған» және«өшірілген» (0/1).

И7 ретінде техникалық қосу жүйесі пайдалануы мүмкін.

Егер И4, И5, И6 интерфейстері аналогтық бергіштерді қосқан жағдайда, ҚБК кірісіне И7 интерфейсін қояды. И7 интерфейсі аналогты - сандық түрлендіргіш болып табылады. Бұл интерфейс компьютерге түсу алдында барлық аналогтық сигналдарды сандық сигналдарға түрлендіреді.

И4, И5, И6 және И7 интерфейстер жиынтығы ақпаратты - өлшеуші жүйені ұсынады.

БЖ жұмыс істеуінде коммуникациондык жүйенің ролі үлкен. Коммуникациондықжүйені коммуникация функцияларынорындауға арналған ақпаратттық, программалық кұралдар кешені кұрайды. Коммуникация дегеніміз-ақпараттық кеңістікпен таралуы екені белгілі. Коммуникация процесі өзіне хабарды қабылдағыштың байланыс каналдары арқылы беретін қайта бергішті қосады.. Әдетте байланыс каналдарына шуыл әсер етеді, хабарды бұрмалайтын және хабарды қабылдағышпенайырып тануға қиындататын. Мысалы, бергішпен аналогтық сигналдарды электрлік сыммен беру кезінде кедергілік, индуктивтік немесе сыйымдылық сипаттамаларының қажетсіз байланыс салдарынан сигнал бұрмалануы мүмкін. Бұл жағдайда мәселені шешу үшін, аналогтық өлшегіш сигналды импульстар тізбегіне түрлендіруқажет, олардың жиілігі немесе ұзақтығы белгілі жағдайда шығыс сигнал деңгейінен байланысты. Одан кейін осы түрлендірген сигналды жібереді. Техникалық түрде аналогтық сигналдарды бергішпен сақтандырудан бұрын, аналогтық сүзгіштер қолданылады, кейін АС-түрлендіруде сандық сүзгіш қолданылады.

МЖ бекітілген құрылымы үш құраушыдан тұрады:

сырткы орта, МЖ эсер ететін барлык сырткы әсер көзі);
орындаушы жүйе, ол жетектен, қозғалысты механикалық түрлендіргіштен және орындаушы механизмнен (орган) тұрады;
басқару жүйесі, ол БК, ақпаратты - өлшеу жүйесінен және коммуникация жүйесінен тұрады.

Мехатрондық жүйелерді жіктеу

Мехатрондық жүйе мысалы, роботтар үшін, техникалық әдебиеттерде әртүрлі белгілер бойынша жіктеулер келтірілген. Мысалы, технологиялық мүмкіндіктерді, тағайындалуы, басқару жүйесі, жетек бойынша жіктелуі бар.

Е.П. Попов ұсынған, роботтарды жіктеуге негізделіп, МЖ -ні БЖ және басқаруда адамның қатысуы бойынша келесі түргебөлуге болады: автоматтық, биотехникалык, және интерактивті болып бөлінеді.

МЖ типтері мен түрлері. 1- кесте.

Типтері	Түрлері
Автоматикалық	Программалық Адаптивті Интеллектуалдық Нейроторлы
Биотехникалық	1. Коммандалық 2 Көшірмелі 3. Жартылай автоматты.
Интерактивті	1. Автоматтандырылған 2 . Супервизорлы 3. Диалогты

МЖ автоматтық типі жұмыс істеу кезінде оператордың қатысуымен ерекшеленеді,Бұл типке жататын программалық МЖ катаң программа бойынша жұмыс істейді.

Адаптивті МЖ сенсорлы бергіш блогы, КБҚ бар, олар өзгермелі жағдайларда оператордың қатысуынсыз – ақ жұмыс істей алады. Интеллектуалды МЖ жасайды интеллект элементеріне ие, оларда дамыған сенсорлы бергіш жүйесі, КБҚ шапшаңдығы бар, жағдайды анықтай және қабылдай алады, ортаның, үрдісін құрай алады, өзінің ары-қарай жұмысын автоматты түрде шешім қабылдай алады, сыртқы ортаның өзгерісін ескере жұмыс істей алады, жиналған тәжірибежәне өз жұмысын талдау арқылы өздігінен үйрене алады. Нейротормен басқарылатын МЖ үйретілген нейроторлардан немесе нейрокомпьютермен басқарылады. МЖ биотехникалық типін басқаруда тікелей адам-оператор қатысады. МЖ бұл типі дамыған адам-машиналық интерфейсі бар. Командалық басқарылатын МЖ де оператор басқ.ару пультінен қашықтықта ОҚ басқарады. Бұл МЖ-де КБҚ мен сенсорлы бергіш блогы болмайды. Бергіштер қолайсыз жағдайлардан сақтандыру үшін арналған, операторды осы немесе басқа жағдайлардан пайда болуын ескертеді. Бұл жағдайда электрондық басқару жүйесіне күшейткішті түрлендіру құрылғысын, басқару пульті және т.б. қосады. Көшірмелі биотехникалық МЖ-де өзгеше тапсырыс құрылғысы бар. Оператор тапсырыс құрылғысын жылжытқан кезде, тапсырыс құрылысымен тікелей байланысты орындаушы кұрылғы тапсырыс кұрылғысының жылжуын көшіреді. Жартылай автоматты биотехникалық МЖ басқару жүйесінде 6іруақытта оператор және КБҚ қатысады. Бұл жағдайда КБҚ мақсаты оператордан келіп түскен командаларға байланысты ОК,-ға әсер ету сигналдарын калыптастыру. Козғалыстарды орындау туралы мәселе тікелей операторға байланысты болғандықтан, бұл жағдайда басқару жүйесінде дамыған КБҚ және сенсорлы бергіштері болмайды.

Интеракгивті типті автоматтандырылған МЖ автоматтық және де биотехникалық МЖ ретінде жұмыс істей алады, орындап отырған операцияға байланысты жұмыс режимін өзгерте алатын басқару жүйесі бар.

Супервизорлыбасқару жүйесі бар аатоматгандырылған МЖ опрерация циклын автоматтық режимде орындай алады, алайда ол операциядан басқа операцияға өту оператор командасымен адам-машиналық интерфейсі арқылы жүзеге асады. Диалогты басқарылатын МЖ-де дамыған адам- машиналық интерфейс жүйесі бар. Оператор және КБҚ бірігіп МЖ басқару жөнінде мәселені шешеді . Оператордың КБҚ-мен өзара байланысы арнайы командаларды берумен ғана емес, КБҚ-нан жауапты алу арқылы командаларды дауыспен беруге болады. МЖ-нің бұл типі толық басқару жүйесіне ие, мұнда қойылған мәселеге жету бойынша КБҚ тапсырманы қалыптастыруға қатысады. (М, 2, ОО.Тим) жұмысында келтірілген жіктеу бойынша роботтар сиякты МЖ 4-буынға бөлуге болады. Бірінші буынға бір программамен жұмыс істейтін МЖ жатады, козғалысты циклды кайталай береді. Басқару жүйесінде кері байланысы жоқ, ең қарапайым және арзан болып табылады. Екінші буынға БЖ кері байланысыбар МЖ жатады. Бұндай БЖ жадысында бірнеше прогрммалары бар, бұл МЖ бір программадан басқаға өте алады. Үшіншіге өзін-өзі үйрете алатын МЖ жатады. Бұл МЖ-ның БЖ микроэвм қосылған, және толық акпаратты-өлшеу жүйесі бар. Төртінші буынды жасанды интеллекті бар МЖ ұсынады.

Әдебиеттерде МЖ мехатрондау дәрежесіне бөлімдеу де кездеседі. Бұнда МЖ функционалдық мүмкіндігінэлектрондық аппараттардан тәуелділігі үлкен болған сайын мехатрондау дәрежесі де үлкен болып есептеледі.

Әдебиеттер: Нег 2 [ 4-22], Қос 2 [4-26]

Бақылау сұрақтары:

1. Мехатрониканың пайда болуына Қандай жагдайлар әсер етті.

2. Қай ғылым багыты ерте пайда болды робототехника немесе мехатроника

3. «Синергетикалык. қосылу» түсінігі нені білдіреді.

4. Мехатрондьқ көзқарас жаңалығы неде.

5. Мехатронды жүйе құрамына қандай жүйелер кіреді.

б. Орындаушы құрылғы не үшін арналған.

7. Ақпаратты-өлшеуші жүйе құрамына қандай құрылғылар кіреді|.

8. Басқаруға адамның қатысуы бойынша мехатрондық жүйе кандай типтерге бөлінеді.

9. Автоматттық мехатронды жүйе түрлерін көрсетіңіз.

№3 дәріс конспектісі

Дәріс тақырыбы: Электроқшаулық және кабельді техника. Электртехникалық бұйымдар бөлшектер өндірісіндегі электрлік оқшаулау. Диэлектриктер және басқарылатын диэлектриктер, олардың жіктелуі.

Электртехникалық тапсырмаларды шешу үшін қажетті жаңа материалдарды өңдеу және бұрыннан шығарылған материалдарды үзіліссіз жетілдіру электртехниканың дамуымен және электр өнеркәсібінде материалдардың сапасына деген талаптардың кеңеюімен біруақытта жүріп отыр.

Электрэнергиясының қуатты көзін алу үшін материалдарды тәжірибе жүзінде алғаш қолдану үлкен батареяны дайындау болып табылады. Бұл батареяны академик В.В. Петров 1802 жылы құрастырып шығарды.

1873 жылы ойлап тапқыш А.Н. Лодыгин бірінші болып қызу лампасын шығарды; инженер П.Н. Яблочков 1876 жылы электрлік жарықты кең қолданудың басы болып саналатын электр шамын ойлап тапты.

Электртехниканың дамуында электриктің алдында тұрған мәселелерін ойдағыдай шешу үшін ең басты мән берілгені материалдарды дұрыс таңдау еді.

Қазіргі кезде электртехникалық материалдарды пайдалану үшін ең алдымен олардың физикалық, механикалық және химиялық сипаттамаларын терең оқып, оларды техникалық материалдар ретінде қолдануға мүмкін екендігін тексеруіміз керек.

Материалдардың сапасына жоғары көңіл бөле отырып қазіргі заманғы электртехника электрэнергетикасы бакалаврлерін дайындау бағдарламасына келесідей тапсырмаларды қоюды қажет етеді:

1) электртехникасында қолданылатын материалдарды үйрену және сынақ жүргізу кезінде олардың теоретикалық негіздерін қарастыру;

2) электртехникалық материалдарды олардың тағайындалуы, құрамы және қасиеттері бойынша жіктеу;

3) материалдарды электртехникасында пайдалану кезінде олардың жарамдылығын бағалау үшін олардың негізгі сипаттамаларын оқып үйрену;

4) электртехникалық материалдар технологиясының негізгі ерекшеліктері туралы баяндау;

5) электртехникалық материалдарды тәжірибеде қолдануда олардың сипаттамалық, техникалық және экономикалық дәлелденген жағдайларын көрсету.

Диэлектриктер және басқарылатын диэлектриктер

Кез келген диэлектрик үшін, оларға электрлік кернеудің әсерімен туындайтын негізгі көрсеткіш поляризация – байланысқан зарядтардың органикалық араласуы немесе диполды молекула туралы хабардар ету болып табылады.

Барлық диэлектриктер белгілі шарттар үшін шектік мәнінен аспайтын кернеуде қолданылуы мүмкін. Осы шектен асып кеткен жағдайда диэлектриктердің тесілуі болады, яғни олардағы электр оқшаулық қасиеттер тұтастай жойылады.

Диэлектриктерде тесілу ботлатын кернеу мәнін тесілу кенеуі деп атаймыз, ал ішкі бірыңғай электр өрісінің кернеулігінің сәйуес мәнін – диэлектриктің электрлік беріктігі деп атаймыз.

Электр өрісі болмаған жағдайда зарядтар бастапқы қалпына келеді. Диполдық молекулалардан тұратын полярлық диэлектриктерде электр өрісінің әсері өріс бағытындағы диполдарды туғызады. Диэлектриктердің көпшілігі диэлектрикте пайда болған электр өрісінің кернеулігінен электрлік ығысудың сызықтық байланысымен сипатталады. Өріс кернеулігінің кейбір мәндерінде қанығуды байқай отырып, ығысу өрісі кернеулігінің өзгеруімен бейсызықты ауысатын диэлектриктер негізгі топты құрайды. Бұндай диэлектриктерді сегнетоэлектриктер деп атаймыз.

Диэлектриктердің негізгі түрлеріДиэлектриктердің құрылымы және агрегаттық жағдайына байланысты поляризацияның пайда болуын қарастыруға көше отырып, полярлауды негізінен екі түрге бөлуге болады.

Бірінші түріне электр өрісінің көмегімен диэлектриктерде энергияның тез таралуынсыз, яғни жылу бөлмей – ақ тез жүретін поляризация жатады. Поляризацияның екінші түрі тез болмайды, баяу қсіп және қшіп отырады, диэлектриктерде энергияның таралуымен, яғни олардың қызуымен жүргізілетін поляризация. Поляризациялаудың мұндай түрін релаксационды поляризация деп атаймыз.

Поляризацияның бірінші түріне электронды және ионды механизмдер жатады, қалған механизмдер екінші түріне жатады.

Поляризацияның ерекше механизміне жарық жиілігінде диэлектриктерде бақыланатын резонансты механизм жатады.

Электрондық полярлану деп – серпімді ығысуды және атомдар мен иондардың электрондық қабығының деформациясын айтамыз. Электрондық полярлауды орнату уақыты өте аз болады (10-15 с шамасында). Атомдар мен иондардың электрондық орбиталарының ығысуымен деформациясы темперкатураға тәуелсіз, бірақта заттардың электрондық полярлануы диэлектриктердің жылулық ұлғаюымен температураның жоғарлауына байланысты азаяды.

Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Следующая