 ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ Сила воли ведет к действию, а позитивные действия формируют позитивное отношение Как определить диапазон голоса - ваш вокал Игровые автоматы с быстрым выводом Как самому избавиться от обидчивости Противоречивые взгляды на качества, присущие мужчинам Вкуснейший "Салат из свеклы с чесноком" Натюрморт и его изобразительные возможности Применение, как принимать мумие? Мумие для волос, лица, при переломах, при кровотечении и т.д. Как научиться брать на себя ответственность Зачем нужны границы в отношениях с детьми? Световозвращающие элементы на детской одежде Как победить свой возраст? Восемь уникальных способов, которые помогут достичь долголетия Классификация ожирения по ИМТ (ВОЗ) Глава 3. Завет мужчины с женщиной
Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.
| Іскерлік ойындарды проектілеу 5 страница
Енді осы әдістерге тоқталып өтсек: Эксперимент – нақты жағдайды есепке алып, зерттейтін ғылыми тәжірибе жүргізу жағдайларына қарай эсперимент табиғи, лабараториялық, кеңістіктік деп бөлінеді. Эксперимент басқа зерттеу әдістерімен салыстырғанда толық нәтиже береді. Іс - әрекет нәтижесін талдау әдістемесі белгілі бір тұлғаның жазба, бақылау және гафикалық жұмыстары, суреттері жазба дәптерлері, күнделіктері, баяндамалары басқа да еңбектерін зерттеу жұмыстарының нәтижесінде қорытындыланады. Бұл зерттеу сыналушының өзі болмаған жағдайда немесе ол туралы мәлімет қажет болғанда жүргізіледі. Биографиялық әдіс сыналушының өзі болмағанда немесе қатыса алмағанда жүргізіледі. Оны сыналушы өзі жазуы мүмкін немесе оны білетін адамдар тек болған жағдайды ғана жазады. Пайдаланылған әдебиеттер: Негізгі:
Қосымша:
№7 Дәріс. Тақырыбы: Эмпирикалық мәліметтерді жинау әдістері. Жоспары: 4. Зерттеуді ұйымдастыруда әдістерді жіктеу. 5. Эксперименталды зерттеудің түрлері 6. Толық эксперименталды зерттеуді өткізудің этаптары Лекция мәтіні: Ең алдымен психологиялық эмпирикалық әдістердің көптігіне назар аудару қажет. Оларды зерттеуді ұйымдастыруға ұсынудағы жалпы ғылымилық критерий позициясымен қарастырамыз. Эксперименталды зерттеуді өткізуде эмпирикалық мәлімет алуда әдістерді активті және пассивті деп бөлуге болады. Бірінші топқа, яғни активті әдістерге лабараториялық эксперимент пен оның бірнеше модификациясы, квазиэксперимент жатады. Ал екінші топқа- бақылау, клиникалық әдіс, іс- әрекет нәтижесін талдау әдісі, өлшеу және корреляциялау зерттеу, архивтік әдіс т.б. жатады. Зерттеуші бірінші топтағы әдісті қолданып объектіге әсер ету арқылы процесті немесе құбылысты тудырады. Ал екінші топтағы әдісті қолданғанда зерттеуші табиғи процестің нәтижесін тіркеуге алумен шектеледі. Зерттеуші тікелей немесе кейбір әдістерді (сұрақ-жауап, тест т.б) қолдана отырып әрекетті тіркей алады. Сондай-ақ ол зерттеушіге әңгіме барысында немесе лабораториялық эксперименттегі зерттеуші құралдар (аспаптар, тапсырмалар т.б) көмегімен зерттелушінің іс-әрекетін ұйымдастыра отырып әсер ете алады. Бұл психологиялық эмпирикалық әдістердің «екінші өлшемі». Бақылау да инструменталды болуы мүмкін. Мысалы видео, аудио, жазба және басқа аппараттармен жазып алушыларды қолданғанда. Экспериментте және өлшеу барысында сыналушы тапсырмаларды белсенді түрде орындайды, ал бақылау мен сұрақ жауап та оған ешқандай тапсырма берілмейді, ол өзін табиғи сипатта ұстайды. Тағыда бір маңызды критерий, ол – кроитерий жаңашыл методологиялық ғылымда түсіндірілгендей, идеалды зерттеу белгілері әдісіне сәйкес келуі. Осы критерий бойынша зерттеуді ұйымдастыру әдістері мынадай түрде бөлінед: 1. Эсперименталды зерттеу, жүйелі бақылау және корреляционды зерттеу. Мұндағы негізгі айырмашылық, зерттеуші сыртқы ауыспалыларды бақылай отырып, негізгі ауыспалы лардың арасындағы коррекциялық немесе себепті байланысты орнатады. Бұл үшін ол мақсатқа бағыттала, бақылаанушы индивидтер мен зерттелуші топтарын таңдап алады, өз әрекеттерін нақты жүйелі түрде жоспарлайды. 2. Табиғи эксперимент және бақылау, әңгіме, клиникалық әдіс, жеке жағдайларды сипаттау әдісі т.б. Олар адам жүріс – тұрысының ерекшеліктерін анықтау үшін қолданылады. Ауыспалылардағы (тәуелді, тәуелсіз, сыртқы)бақылау тәсілдері жүйелі түрде қолданылмайды, бірақ та күрделі техникаларды (бақылау картасы, аудио-видео аппаратуралар, тесттер және т.б )бақылауда қолданылуы мүмкін. 3. Квазиэксперимент - ауыспалыларға қатал бақылау қойылатын әдіс пен зерттеу жүргізуде табиғи әдістер арасындағы аралық. Оны көбіне (Ф.-Дж.Мак Гиган) жүйелі бақылау әдісімен теңестіріледі, яғни экспериментатор зерттеушіге әсер етпейді. Бірақ бұндай көзқарастар дәлелденбеген. Тағы да бір жағдай әсер теу табиғатта зерттеушіге тәуелсіз, табиғи жүруші ретінде анықталуы мүмкін, бірақ бұл жағдайда эксперимент пен бақылау арсында айнымалы орын алатын зерттеуші әдісті байқаймыз. Ф.Дж. Гиган эсперименталды әдістерге қарама – қарсы әдістерді көрсетеді:
3. Сұрақнама 4. Архивтік әдіс 5. Корреляциялық байланыстарды орнату. 6. Квазиэксперимент Ал, М.В. Мэтлин мынадай әдістерді көрсетеді.
3. корреляциялық байланыс 4. архивтік зерттеу 5. жеке жағдайларды зерттеу. П.К. Козби экспериментке корреляциялық байланыс және эксперименталдылыққа дейінгі әдістер – сұрақнама, табиғи бақылау, табиғи экспериментті қарама – қарсы қояды. Психологияда эксперименталды зерттеу басқа зерттеу әдістерінен өзгешелігі сол эспериментатор өзгеруге тәуелсіз нәрселерді өте күшті жағдайда манипулияциялайды. Эксперименталды зерттеуден басқа варианттары сыналушының негізгі және бақылау топтары болуымен сипатталады. Эксперименталды емес зерттеуде барлық топ бірдей, сондықтан оларды бір – бірімен салыстыру жүргізіледі. 5. Шмелев А.Г. Введение в экспериментальную психосемантику .М,1983г Пайдаланылған әдебиеттер: Негізгі: 1. Адлер Ю.П. Предпланирование эксперимента. М., 1978. 2.Анастази А., Урбина С. Психологическое тестирование Спб.: Питер., 2001.
Қосымша:
№8 Дәріс. Тақырыбы: Психологиялық зерттеудің кезеңдері Жоспары: 1. Ғылыми зерттеу этаптары 2. Ғылыми зерттеу принциптері. 3. Ғылыми зерттеу типтері.
Лекция мәтіні: Ғылыми зерттеу адамның іс - әрекетінің ерекше түрі болып есептелінеді. Ғылыми зерттеудің негізгі мақсаты ақиқатқа қол жеткізу болғандықтан оның өзіндік принциптері этаптары болады. Психология ғылымының негізгі принциптері 30-жылдары жүйеленді. Оның ішінде негізгілері: детерменизм принциптері, санамен іс әрекет бірлігі принципі, және даму принциптері. Детерменизм принципі бойынша әртүрлі психикалық құбылыс қоршаған орта әсерлеріне қарай пайда болады. Тіршілік жағдайының ауысуына байланысты өзгеріске келеді. Жануарлар психикасының дамуы табиғи сұрыпталумен айғақталады. Ал адам санасының дамуы қоғамның даму ережелерімен ғылыми әдістерінің даму заңдарымен анықталады. Психологиялық құбылыстарды себеп салдарлы негізде қарастырудан интроспектік әдіснамасы және оның зерттеу әдістері ғылыми мәнін жоғалта бастады. Бұдан кейін психика өзімен өзі тұйықталған құрылым емес, енді ол сыртқы әсерлердің себебінен пайда болған құбылыс еді. Сондықтан оның себеп салдарлы мәні сыртқы іс - әрекетте көрінеді деген тұжырым үстемдік құрды. Сондықтан әдіс қолданысқа ие болды. Детерменизм принципі психикалық процестердің табиғи механизмдері қоғамның тарихи факторлардың ықпалымен өзгеретіні яғни адамның психикалық дамуына, оның адамзат мәдениеті өнімін игеруі қоғамдық қатынастарға араласуы маңызды ықпал жасайтыны жөніндегі концепцияға негіз болды. Бұл терминнің дамуын психика дамуы оқу мен тәрбие проблемасының шешілуіне негіз болды. 50-жылдары Л.С.Рубинштейн бұл принциптің роліне мән беріп, әдіснамалық маңызын көрсеткен. Сана мен іс-әрекет бірлігі принципі 30-жылдардан басталды. Оны Л.С.Рубинштейн алға тартты. Бұл принцип әрекеттің санасыз, ал сананың әрекет қатыспайтынына қалыптаспайтынын негіздейді. Мұндай көзқарастан сананы тану іс-әрекетті зерттеу арқылы жүзеге асатындығын көрсетеді. Сана мен әрекет бірлігінің мәні тұлғаның санасы мен барша психикалық қасиеттері әрекетте көрініп қана шектелмей, сол әрекет процесіне қалыптасады. Даму принципі бойынша барлық заңдылықтар даму барысында қозғалыс пен өзгеруден туындайды. Барлық психикалық болмыс даму процесінде пайда болады, жасайды және өзгереді. 1. Кез-келген зерттеу оның тақырыбын анықтаудан басталады. Тақырып зерттеу аумағын, мәселе шеңберін, пәндік, объект пен әдіс таңдауын шектейді. Дегенмен зерттеудің алғашқы кезеңі мәселенің қойылуы болып табылады. Зерттеуші жаңашыл психологиялық білімдердің қайсысына қанағаттанбайтындығын, кемшіліктерін, адам әрекетін түсіндіруде қандай теориялар бір-біріне қарама-қайшы келетіндігін анықтап алу керек. Эмпирикалық зерттеу үш негізгі жағдайларда жүргізіледі: - құбылыстардың бар болғандағы болжамдарын тексеру; - құбылыстардың байланысындағы болжамдарды тексеру; - А құбылыс мен В құбылысының себептік байланысы болдамдарын тексеру; Эксперимент құбылыстардың себептік байланысыны табу үшін жүргізіледі. 6-7 жастағы балалардағы мектептегі оқудың алғашқы айларында болаған жоғары невротизацияның (мектептік дезадаптация синдромы) себебі неде? Жауап варианттары мынадай түрде болуы мүмкін: оқу іс-әрекетіне дайындақтың төменгі деңгейі (алғашқы оқу дағдыларына қалыптаса алмау), еркін дамудың жеткіліксіздігі, интеллектің төменгі деңгейі, сынып ұжымына келудегі әлеуметтік- психологиялық мәселелер т.б. бұл болжамдардың барлығыдәлелді және шындлыққа ұқсас болғанмен, оларды тексеруді қажет етеді. 2.Мәселе қойылғаннан кейін ғылыми әдебиеттермен жұмыс кезеңі басталады. Зерттеуші басқа ғалымдардың еңбектерімен эксперименталды нәтижелермен, осы мәселе жайлы берген түсініктерімен танысуы тиіс. Алғашқы жұмыс психологиялық сөздіктер және аралас пәндер бойынша сөздіктермен энциклопедиялардағы негізгі ұғымдарды анықтаудағы ізденістен басталады. Кейін зерттеу тақырыбы бойынша библиотекалық жүйелік каталог көмегімен библиография құрылады. Әдебиеттердегі шолудан кейінгі жұмыс нәтижелері – мәселені дәлелдеу, жаңа болжамның құралуы мен эксперименталды зерттеу жоспарының идеясы болып табылады. Сондай-ақ мәселе мүлде шешілмейтін болып көрінетіндіктен немесе керісінше соншалықты зертелген, зерттеу нәтиджелеріне жаңа ештеңе қосу мүмкін емес болғандықтан зерттеуші психолог зерттеуден бас тартуы мүмкін. 3. Келесі кезеңде болжамдарды дәлелдеумен ауыспалыларды анықтау жүргізіледі. Алғашқы мәліметтердің қойылуынан кейін оған жасырын түрдегі жауаптар варианты жорамалданады. Мысалы: жалпы интеллекттің даму денгейіне көбірек тұқымқуалаушылық әсер ете ме, жоқ қоршаған орта ме деген сұраққа жалпы теоретикалық жорамалдардың көпшілігін шектейді. Эксперименталды болжам импликативті айтылу “Егер ... , онда ...” түрінде ұйымдастырылуы керек. Сонымен қатар ол айқындалған нақтыланған және операцияланған болуы керек. Бұл айтылғанға жататын “Егер А, онда В” ауыспалылар екендігін білдіреді. А және В экспериментте бақылануы керек. А – экспериментатордың басқаруы, ал В – тікелей немесе аппаратура көмегімен тіркеледі. Эксперименталды процедура терминдерімен ауыспалылардың анықталуы мен олардың операционализациясы болжамды дәлеледеу кезеңін аяқтайды. Сонымен қатар, психиканың эксперименталды әсер теуі бағытталаған жағы мен әрекеті ретке келтірілетін, эксперимент барысында тіркеуге алынушы эксперименталды зерттеудің тақырыбы дәлелденеді. Психолог психикалық шындықтың емес, зерттеуші психикасына әсер теуші ситуациялардың параметрлерін басқарады. Тәуелсіз ауыспалыларды тіркей отырып, ол “модератор-ауыспалылары” мен әрекет параметрелерінің арасында функционалды байланыс бар екендігінен басталады. Бұл негізгі болжам – кез-келген психологиялық эксперименттің алғы шарты. 4. Зерттеуші тәуелсіз ауыспалыларды басқару, тәуелді ауыпалыларды тіркейтін эксперименталды құралдарды таңдауы керек, яғни психологиялық эксперименттің нақты әдісі мен құралы. 5.Эксперименталды жоспар таңдалынады. Мұнда уақыт үнемділігін, ресурстарды үнемдейтін қарапайым жоспар таңдалынады. 6.Сыналушы немесе сыналушылар тобын таңдайды. 7.Бұл зерттеуді жүргізу кезең мұнда инструкция оқылып зерттеу өткізіледі. Егер қажет деп тапса зерттеуші өзіне көмекші таңдап алады. А) Экспериментті дайындау Б) Сыналушыны мотивтендіру және инструкция беру. В) Экспериментті жүргізу. 8.Әдістің статистикалық өңдеу нәтижесін интерпретациялау жолын таңдау. 9. Зерттеу нәтижесін қорытындылау. 10. Зерттеудің соңғы нәтижесі, ғылыми есеп беру, мақала, монография түрінде жазылады. Пайдаланылған әдебиеттер: Негізгі: 1. Адлер Ю.П. Предпланирование эксперимента. М., 1978. 2. Анастази А., Урбина С. Психологическое тестирование Спб.: Питер., 2001. 3. Бурлачук Л.Ф., Морозов С.М. Словарь – справочник по психодиагностике. Спб.: Питер. Ком., 1999.
Қосымша:
№9 Дәріс Тақырыбы: Бақылау және эксперимент. Жоспар: 1. Психологиялық зерттеу әдістерінің жіктелуі. 2. Эксперименталды зерттеу әдістері. 3. Психологиялық педгогикалық зерттеу. Лекция мәтіні: Бақылау деп – арнайы ұйымдастырылған мақсатқа бағытталған объектінің жүріс - тұрысының бақылап тіркеуге алуын айтамыз ғылыми эмперикалық әдіс ретінде бақылау әдісі XIX ғасырдың соңынын бері клиникалық, әлеуметтік, педагогикалық даму психологиясында, ол XX ғасырдың басынана бастап еңбек психалогиясында адамның табиғи жүріс-тұрыстын бақылауды қажет ететін барлық орындарда қолданыла батады. Бақылаудың жүйелі және жүйелі емес түрлері ажыратылады. Жүйелі бақылау түрі - арнайы жоспар бойынша жүргізіледі. Зерттеуші сыналушының жүріс тұрысының зерттеу үшін уақыт белгілеп жүйелі түрде оның іс-әрекетін тіркеп отырады. Жүйесіз бақылау кеңістікте, ұйымдастырылмаған жағдайда өткізіледі. Ол этнопсихологияда, әлеуметтік психологияда, даму психологияда кеңінен қолданылыста. Мұнда уақыт белгіленбейді. Қажет деген құбылысты зерттеуші тіркеуге алып отырады. Сондай-ақ жалпы және таңдамалы бақылау түрлері болады. Жалпы бақылауда барлық бақылаушы қажетті деген іс-әрекеттер тіркелініп отырады. Ол таңдамалы бақылауда зерттеуші тек бір іс - әрекет түрін ғана бақылайды. Мысалы: агрессивтілік. Бақылау белгілі бір құралдардың да көмегімен жүзеге асады. Мысалы: аудио-видио аппаратура т.б. Егер сыналушы ол топпен таныс болса эфективтілік артады, объективті болады деп есептейді. Қатыса бақылауда негізгі мақсат айтылмайды, ол этикалық нормаға жатады. Бақылау әдісі психологиядағы ескі және бір қарағанда өте қарапайым әдіс секілді. Ол әдеттегі өмір сүру жағдайындағы адамның қызметіне бақылаушы кіріспей, жүргізілетін жоспарлы бақылауға негізделеді. Бұған психологияда бақыланатын құбылыстарды толық және дәл сипаттау, сонымен бірге оларды психологиялық тұрғыдан түсіндіру жатады. Міне, психологиялық бақылаудың басты мақсаты осы: деректерге сүйене отырып, олардың психологиялық мазмұнын ашу. Бақылау - ол барлық адамдардың пайдаланатын әдісі. Ал қарапайым адамдардың бақылауы мен ғылыми бақылаудың айырмашылығы өте көп. Ғылыми бақылау жүйелілігімен сипатталып, объективті шындықты алу үшін белгілі бір жоспарға негізделе отырып, жүргізіледі. Яғни, ғылыми бақылау жүргізілгенде арнайы білім және сапаны психологиялық көріну объективті ашылатын арнайы дайындықты талап етеді. Бақылау адамның психикалық өмірін зерттеу әдісі ретінде психологияда жиі қолданылады. Бақылаудың көмегімен жеке психикалық үрдістерді (ес, зейін, ойлау), жеке тұлғаның психикалық қасиеттерін зерттейді, олар сырттай әртүрлі адамзаттың іс-әрекеттері (еңбек, оқу, ойын), психикалық қалпы (көңіл-күй, аффект) түрінде аңғарылады. Бақылау әдісі адамның психикасының, сыртқы көрінісін (іс-әрекеттері, қылықтары, басқа адамдармен қарым-қатынаста аңғарылатын тілдік ерекшеліктері, тұтастай мінез-құлқы) зерттеу табиғи өмір жағдайында іске асады. Зертеуші адамдардың іс-әрекеті мен қылықтарын бақылау арқылы олардың психикалық өмірінің ерекшеліктері туралы бағалай алады, демек, сыртқы объективтілік факторлардан адамның ішкі субъективтік дүниесін түсінуге бағытталады. Психологиялық бақылау мақсатты болуы қажет: бақылаушы кімді не үшін бақылайтынын нақтылы білуі және түсінуі керек. Олай болмаса, бақылау кездейсоқ деректерді жа\инақтауға айналады. Психологиялық бақылау белгілі жоспармен немесе бағдарламамен жүргізілуі тиіс. Бақылау бағдарламасы бақылаушыны күні бұрын дайындалған зерттеу мәселереі және деректеермен қамтамасыз етеді. Белгіленген жоспарсыз немесе бағдарламасыз бақылаудың негізгі бағыты жойылады, соның салдарынан адамның психикалық іс-әрекетінде негізгі және маңызды жағы назардан тыс қалуы мүмкін. Бақылауды бір жүйелі жүргізіп отыру керек. Бір жүйелі бақылау бақылаудың тұрақты жағдайын сақтауға мүмкіндік береді, сонымен қатар бақыланатын деректердің арасныда тығыз байланыс жасауға жағдай тудырады. Психоллогиялық бақылау, ереже бойынша, ұзақ уақытты қажет етеді. Бақылау неғұрлым ұзақ жүргізілсе, солғұрлым тереңірек және сенімдірек психологиялық қорытынды жасайды. Көп жағдайда ұзақ мерзімді бақылау шәкіртердің жас ерекшеліктерін зерттеуде қолданылады, мәселен, тілі мен ойлауын дамыту ерекшеліктері, эмоциялық ерекшеліктері мен ерік-жігер іс-әрекеттері, қызығуы мен бейімділігі, мінез бітісі мен қабілеттілігі. Сонымен, бақылау әдісі дегеніміз әртүрлі табиғи жағдайда жеке тұлғаның іс-әрекеті мен қылықтарын қабыладаудың негізінде мақсатты зерттеу. Бақылау табиғи жағдайда жүргізіледі. Ескеретін мәселе, бақылау жүргізілген кезде сол қадағалау нысаны болып отырған адам бақылау жүргізіліп жатқанын білмеуі керек, егер сезегн жағдайда шынайылық жоғалады. Психологиялық зертеулердің табиғилығын сақтау – бақылауға қойылатын бірініші талап. Бақылау әдісіне қойылатын екінші талап, бақылау үнемі мақсатты болуы қажет, яғни, зертеудің мақсаты мен міндетері айқын қойылуы керек. Бақылау әдісіне қойылатын үшінші талап– оның нәтижесін тіркеу. Негізінен әртүрлі техникалық құралдар (бейнекамера, фотокамера т.б.). жазбалардың түрлері (стенограммалар, хаттамалар, бақылау күнделіктері т.б.). Бақылау әр түрлі нұсқаларда жүре алады. Мысалы, кеңінен қолданылатын әдіс - қосылған бақылау. Бұл әдіс психологтың өзінің қатысуымен жүргізіледі. Егер зерттеушінің қатысуынан, оның жағдайды қабылдауы мен түсінуінен нәтиже бұзылатын болса, онда болып жатқан жағдайларды объективті түсіну үшін шеттен бақылаған жөн. қосылған бақылау мазмұнына қарай басқа әдіске - өз-өзін бақылауға ұқсас. Өз-өзін бақылау, яғни өз қалып-күйлерін бақылау тек психологияда қолданылатын әдіс. Бұл әдістің артықшылығымен қатар бірнеше кемшіліге де бар. Біріншіден, өз қалпыңды бақылау өте қиын. Бақылауға орай, олар дұрыс болмауы мүмкін немесе тоқтап та қалады. Екіншіден, бұл бақылауда субъектіліктен құтыла алмайсың, өйткені біздің қабылдауымыз субъективті бояуға ие. Үшіншіден, біздің кейбір қалыптарымызды түсіндіру бұл әдісте қиын. Дегенмен, өз-өзін бақылау әдісі психолог үшін аса маңызды. Тәжірибеде басқа адамдардың мінезін көргенде психолог оның психологиялық мазмұнын білгісі келеді. Көбінесе, ол өз тәжірибесіне, өз қалпын талдауға сүйенеді. Сондықтан психолог табысты жұмыс істеуі үшін өз жағдай мен қалпын объективті түрде бағалауды үйренуі керек. Бұл әдіс, көбінесе экспериментте пайдаланылады. Мұнда бұл әдіс дәл сипатталып, мұны эксперименталды өз-өзін бақылау деп атайды. Бұл жағдайда зерттеушінің аса қызықтыратын кездеріне дәл есептелген жағдайда адамға сауал қойылады. Мұндайда өз-өзін бақылау әдісі сауалнама әдісімен бірге жүргізіледі. Бақылау әдісі мынадай этаптардан тұрады: 6. Бақылау пәні, заты анықталады және объект таңдалынады. (топ немесе жеке адам) 7. Бақылау тәсілі таңдалынады. 8. Бақылау жоспары жасалынады. 9. Бақылауды нәтижесін өңдеу жолы таңдалады. 10. Зерттеу нәтижесі жарияланады. Психологияның негізгі әдістерінің бірі – эксперимент. Эксперимент әдісі. Егер бақылауда зерттеуші өзін қызықтыратын психикалық үрдістердің байқалуын бейжай күтетін болса, ал экспериментте зерттеуші өзіне қажетті жағдайды жасайды. Сөйте отырып, экспериментатор оларды тұрақты қамти алады. Басқа зерттеушілермен бірдей жағдайда зерттеуді қайталай отырып, экспериментатор зерттелушінің әрқайсысының үрдістерінің дара ерекшеліктерін анықтай алады. |
