ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Способы культивирования микроорганизмов 4 страница

Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 11 Следующая

Мәдениет

II . Биологиялық ерекшеліктері.

A) температура қатысты.

Картоп - қоңыржай климат мәдениеті. Түйнек әдетте O C. 7-12 O C топырақ температурада Ену бастайды, және бүйрек бүйрек 3-6 ұйықтай ең жылдам түйнек шамамен 20 O С топырақ температурада Ену картоп тамыры 7 төмен температурада O C.

қалыптастырылады Жапырақтарды өсуі үшін

қолайлы топырақ температурасы мен түйнектерін 15-20 O C 30 O C оны көтеру картоп өсімдіктерінің өсуіне кедергі. 42 Жоғарыда ауа температурасы O C өсіп тоқтату тақтайлары кезде, сондықтан Зауыт тыныс туралы толығырақ олардың қарағанда меңгеру өнімдерін тұтынады фотосинтез кезінде жапырақтары жинақтау. Зауыт тек тұр топырақ температурасы оның өсуі тоқтайды, O С минус 1- 1,5 суға салады 7 төмен температурада O C . Төмен температура неғұрлым ұзақ әсер көшет өлтіреді, бірақ олар қону өте кішкентай түйнектер пайдаланылмаса, пайда болуы мүмкін.

түйнектерін қарқынды өсуі топырақ орын 6-7 O С және арттыру 23-25 дейін, оның дейін O C ола

8/2. Генетикалық инженерия. Tiн плазмидамсы деген не?

1. Ген инженериясы молекулалық биологияның жаңа саласы. Ол лабораториялық әдіс арқылы генетикалық жүйелер мен тұқымы өзгерген организмдерді алу жолын қарастырады. Ген инженериясының пайда болуы генетиканың, биохимияның, микробиологияның және молекулалалық биологияның жетістіктерімен байланысты. Бұл атаудың екі түрі қол-данылады: «генетикалық инженерия» және «ген инженериясы». Соңғы кезде «генетикалық инженерия» жалпылама түрде колданылып жүр, ген инженериясы да осының ішіне кіреді.

Молекулалық биология ғылыми жетістіктерінің нәтижесінде пайда болған ген инженериясы организмнің бағалы қасиетін сақтап қана қоймай оған жаңа әрі саналы қасиет те бере алады. «Инженерия» деген атау құрастыру деген мағынаны білдіреді. Яғни ген инженериясы дегенді ген кұрастыру деп түсіну қажет. Ген инженериясының дәуірі басталмай тұрып 1969 жылы Г. Корана нуклеотидтерді белгілі бір жүйемен орналасқан ДНҚ синтезінің методологиясын жасап берген. Жекеленген дербес амин қышқылы — ашытқының аланиндік тРНҚ-ның бастауыш жүйесі ашылғаннан кейін Г. Корана химиялық жолмен осы РНҚ-ның көлемі 77 полинуклеотидтен тұратын кодтық бөлігін синтездеді. Кейіннен 1979 жылы осы лабораторияда ішек таяқшасының тирозиндік тРНҚ-сы синтезделді және ол Т4 бактериофагының құрамына енгізіліп, бактерияның клеткасында жұмыс істеді.

Ген инженериясының дүниеге келген уақыты 1972 жыл деп есептеледі. Сол жылы Т. Берг алғаш рет пробиркада үш түрлі микроорганизмнің ДНҚ-ларының фрагменттерінен жаңа гибридтік ДНҚ құрастырды. Бірақ маймылдың рак вирусының, бактериофагтың және ішек бактериясының гендік ДНҚ-ларынан құрастырылған ол гибридтік ДНҚ-ның клетка ішінде ойдағыдай жұмыс істей алатындығы тексерілмеді, себебі құрамында рак вирусының нуклеин қышқылы болғандықтан ғалымдар тәуекелге бармады.

Клеткада жұмыс істей алатын гибридтік ДНҚ-ны 1973-74 жылдары С. Коэн мен Г. Бойер құрастырды. Олар басқа организмнен бөліп алған ДНҚ фрагментін (генін) бактерия плазмидасының құрамына енгізді. Ол плазмидадағы бөтен гендердің алғаш рет жаңа организм ішінде жұмыс істей алатынын көрсетті. Соның артынша-ақ дүние жүзінің көптеген лабораторияларында жұмыс істей алатын әр түрлі плазмидалар алынды. Совет елінде ондай бөтен гені бар плазмида академик А.А. Баевтың басшылығымен жасалды.

2. Ген инженериясы деп рекомбинантты ДНҚ-лар жасап, оларды басқа тірі клеткаларға енгізуді айтады.

Ген инженериясы шешетін мәселелер:

1) генді химиялық немесе ферментті қолдану жолымен синтездеу;

2) әр түрлі орғанизмнен алынған ДНҚ фрагменттерін бір-бірімен жалғастыру (ДНҚ рекомбинантгарын алу);

3) бөтен генді жаңа клеткага векторлық ДНҚ аркылы жеткізу және олардың қызмет жасауын қамтамасыз ету;

4) клеткаларға гендерді немесе генетикалық жүйелерді енгізу және бөтен белокты синтездеу;

5) бөтен генге ие болған клеткаларды таңдап бөліп алу жолдарын ашу.

3. Микроорганизмдер генетикасы мен молекулалық биологияның екпінді дамуы біздің ғасырымыздың 70-жылдарының бірінші жартысында генетикалық инженерия, ген инженериясы немесе рекомбинатты ДНҚ техникасы деп аталатын жаңа эксперименттік технологияның пайдаболуына әкелді. ТМД елдерінде алғашқы — екі, ал батыста соңғы аталу кең қолдану алды.

Генетикалық инженерия деп in vitro жағдайында функциялық пәрменді генетикалық құрылымдарды (рекомбинантты ДНҚ-ны) құрастыруды және оларды тіріклеткаларға енгізуді түсінеді. «Генетикалық инженерия» және «ген инженериясы» терминдері синоним ретіңде қаралғанмен, олардың мағынасы бірдей емес: генетикалық инженерия — генетикамен байланысқан, ал ген инженериясы — тек генге ғана қатысы бар. Рекомбинантты ДНҚ(рДНҚ) дегеніміз әр текті ДНҚ-лардан құралған (табиғи немесе синтетикалық ДНҚ фрагменттерін жалғастыру арқылы) және клеткаларда репликациялана алатын генетикалық құрылымды түсінеді. Бүл арадан, біз үш терминнің де жалпы анықтамасы бір бағытта екендігін байқауымыз керек, реалдық тұрғыдан олардың мақсаттары.бірдей және қазіргі жаңа биотехнологияның негізгі, әрі перспективалы әдісі болып саналады.

Ген инженериясы мынадай кезеңдерден тұрады: 1) генді (ДНҚ фрагментін) алу; 2) рекомбинантты ДНҚ . молекуласын құрастыру; 3) реципиент клеткасына рекомбинантты ДНҚ молекуласын енгізу; 4) қажет рекомбинантты ДҢҚ молекулалары бар клондарды (бактерияық клеткаларды) ортадан табу.

Плазмидалар –ек тізбекті ДНҚ молкулалары ,мөлшері 10 3-10 6 н.п. олар бактерияларға аса қажетті қызметтерді кодтамайды, бактериялар қолайсыз жағдайларға ұшарағанда мағызды рөл атқарады. Фенотиптік өзгерістердің ішіде бактерия жасушаларына плазмидалар арқылы жеткізілетін көріністердің ішінде келесілерін атап кетуге болады: Антибиотиктерге тұрақтылық; Колицин түзу; Патогендік факторының өнімі; Антибиотиктік заттардың синтезделуіне қабілеттілік ; Күрделі органикалық заттарды ыдырату ; Рестрикция мен модификациялық ферменттерді түзу. Плазмидалық ДНҚ репликациясы батерия хромосомасының репликациясына қатысатын ферменттер жиынтығымен жүзеге асырылады, бірақ плазмидалардың репликациясы хромосомаға тәуелді емес . Кейбір плазмидалар қатаң бақылауда болады.бұл олардың репликациясының хромосомамен тығыз байланысын көрсетеді. Кейбір плазмидалар бактерия хромосомасына қайтымды тіркесіп, бір реклипон түрінде жүруі мүмкін. Олар интегративті плазмидалар немесе эписомалар деп аталады. Кейбір плазмидалар бір жасушадан келесі жасушаға , кейде бөгде токсономиялық бірлікке жататын жасушаларға да ауысып жүруі сүскін .Ондай плпзмидалар трансмиссивті деп аталады . трансмиссивтілік тек ірі плазмидаларға ғана тән олпрда tra – оперондар бар, оларда плазмидаларды тасымалдаушы гендер біріккен.ол гендер жыныстық кірпікшелерді кодтайды,яғни трансфиссивті плазмидасы жоқ жасушамен арасында жыныстық көпірше түзу арқылы плазмидалық ДНҚ келесі жаңа жасушаға беріледі. Бұл процесс коньюгация деп аталады. медициналық микробиологияда маңызды орынды антибиотиктерге тұраұтылық беретін плазмидалар, оларды R- плазмидалар деп тайды және ратогендік факторларының өнімдерімен қамтамасыдандырылатын , макроорганизмде инфекциялық процестің дамуына жағдай жасайтын плазмидалар .

8/3 Экологиялық биотехнологияның перспективалары.

Экологиялық биотехнологияның пəні жəне міндеттері, оның қазіргі қоғамдағы маңызы. Биогеохимиялық циклдер. Микроорганизмдердің зат алмасудағы ролі, көміртегінің, оттегінің, азоттың жəне күкірт айналымының жүйелері. Табиғи экожүйелер – топырақ жəне су қоймаларындағы микроорганизмдердің өзара байланысы. Микроорганизмдер мен өсімдіктер арасындағы түраралық қатынастар жəне əсерлесулер. Ағын сулардың негізгі сипаттамасы. Тұрмыстық жəне өндірістік ағын суларды қайта өндеудің интенсивті əдістерін жетілдірудің биотехнологиялық жолдары. Түрлі микробтық консорциумдарды кеңістіктік бөлу əдісімен тазалау процесін интенсификациялау, бұл əдістің артықшылықтары мен кемшіліктері. қышқылдануы қиын, жоғары токсинді жəне ароматикалық заттарды утилизациялау үшін рекомбинантты штаммдарды қолдану. Ағын суларды тазартудың аэробты жəне анаэробты процестері, олардың сипаттамасы. Тұрмыстық жəне өндірістік ағын суларды анаэробтық əдіспен тазарту. Металлургиялық кəсіпорынның ағын суларын тазартуда жəне олардан металдар алуда активті лай микроорганизмдерін пайдалану. Қышқылдану процестері / металдардың қалпына келуі немесе олардың гетеротрофты микроорганизмдерде тұнуы. Өндірістік ағын суларды Pseudomonas putіda пластмассаға немесе ағаш жаңқаларына иммобилизацияланған клеткаларының көмегімен мышьяктан тазарту. Түрлі өндірістердегі өнеркəсіптік қалдықтарды биологиялық қайта өндеу. Генді инженерия əдістерімен алынған микроорганизмдерді жəне микробтық синтездің кейбір өнімдерін пайдаланудың қауіпсіздік мəселелері. Болжамдық экология – сыртқы ортада трансформацияланған организмдердің болашақтағы тəртібін жан-жақты бағалауды мақсат еткен ғылым. Экологиялық мəселелерді шешу үшін қолданылатын жаңа биотехнологиялар. Экологиялық биотехнологияның болашақ жорамасы.

9- Билет

9/1 In vitro өсiмдiктерiнiң морфогенезі және регенерациясы.

Каллус ұлпасындағы морфогенез және өсімдіктің регенерациясы

Бірқалыпты бөлініп ретсіз өсіп жатқан калусты қайта дифференциялану(мамандану-жіктелу) процесінің арқасында ұлпалар(гистогенез),мушелер(органогенез),ұрық тәрізді құрылымдар(эмбриогенез) пайда болады.Бұл морфогенез деп аталады.Алдымен каллус өсіп,белгілі бір деңгейге дейін өз массасын көбейтеді.Сонан соң ол морфогеннезге бағытталады.Морфогенезге каллус жасушаларының кейбіреулері ғана түседі.Бастаушы жасушалардың аркайсысы алғашқы кезенінде бақалардан шектеліп,қалыңдаған жасуша қабығын түзеді.Сонымен бірге ядроның да көлемі ұлғая түседі.Мұндай жасушалар құрамында крахмал көп кездеседі,липид те байқалады.Дәл осы кезде сыртқы факторлардың,әсіресе индуктордың әсері шешуші болып шығады.Индуктор ен әсерлі қоздырушы,онсыз морфогенез процесі болмайды.Көбінесе индукторлық қызметті фитогормондар атқарады.Сөйтіп клетканың күйі мен индуктордың әсері дәлме дәл сайкес келген кезде морфогенез процестері басталады.Клеткалардың морфогенезге қабілеттілігі өсімдіктің генотипіне,оның физиологиялық күйіне,эксплант алынған мүшесіне,даму мерзіміне және басқа химиялық-физикалық қасиеттерге байланысты.Скуг пен Милердің темекі каллусында ашылған заңдылығы инвитро жағдайында өтетін морфогенезді зерттеуге көп үлес қосты.Морфогенездің келесі түрлері кездеседі:1)Каллус жасушаларының мамандануы;2)Гистодифференциация-каллус ұлпасында фдоэма немесе ксилема элементтерінің пайда болуы;3)Органогенез-вегетативті немесе генеротивті бүршіктердің пайда болуы;4)Сомалық эмбриогенез-зиготаға ұқсас эмбриоид құрылымының түзілуі.Өсімдікті қалпына келтіру үшін соңғы екеуінің манызы бар.Морфогенездің кейбір түрінің қозуы цитокинин мен ауксин арақатынасына байланысты,Қоректік ортада цитокинин көп болса,өркен органогенезі немесе эмбриогенезі басталады,ал ауксин молырақ болса,ризогенез үрдісі басталып тамыр қалыптасады.Регенерант өсімдік деген-инвитро жағдайында пайда болған өсімдікті айтады.Өсімдіктін экспланттан бастап регенерантқа дейін қалпына келуінің барлық кезеңінен өту үшін 2ай уақыт қажет.Регенерация құбылысы жасушаның тотипотенттілік қасиетіне негізделген.Тотипотентілік-толық өсімдік тек жыныстық жасушадан ғана емес,сонымен қатар барлық тұқымқуалаушылық қасиеті бар сомалық жасушадардың бүкіл өсу кезендеріне өтіп,тұтас өсімдікті қалпына келтіре алатын қабілеттілігі.Регенерация нәтижесінде кайтадан тұтас организм түзіледі.

9/2. Шеттетiлген протопласттардың мәдениетi.

Протопластарды бөлу кезеңінде осмостық стабилизатор маңызды қызмет атқарады.Протопластар бүтін болуы үшін ферменттік ерітінділер изотониялық немесе гипертониялық күйде болуы керек.Кейде материалды алдын –ала плазмолиздік ерітіндісінде біраз ұстайды.Осмостық зат ретінде көбінесе қанттар (глюкоза,сахароза,сорбит,маннит) пайдаланылады.Осмостық қысымның дәл концентрациясы өсімдіктің нақты түрінен және оның физиологиялық күйіне байланысты жеке іріктеліп алынады.Көбінесе ферменттер кейін протопластарды өсіруге қолданылатын қоректік ортада ерітіліп дайындалады.Ферменттік ерітіндінің РН көрсеткішіндегі бір деңгейде (5,4-6,2 ) ұстау үшін буфер қосады.

Протопластарды бөлу кезеңінде аэрацияның маңызы зор.Слндықтан ортаны араластыратын жабдықтар қолданылады немесе ферменттік ерітіндінің түбіне ғана құйылған Петри табақшасында бөліп шығарады.Протопластарды ала көлеңкеде немесе қараңғыда бөліп алады.Ферменттік ерітіндіде инкубация уақыты ферменттердің үйлесуіне,РН және температураға байланыста,1-2 сағаттан 15-16 сағатқа дейін барады.Әрбір нақтылы ұлпа үшін ең тиімді температурамен өңдеу уақытын жеке іріктеп алу қажет.Температура әр деңгейде болады,мысалы бидайда 14 градус С болса,томатқа ең қолайлысы 27 градус С.

Протопластар бөлініп алынған соң,олар ұлпаның қалдықтары мен ферменттерден тазалануы керек.Ол үшін оларды центрифугалайды немесе сүзіп алады.Инкубациялық қоспаның тесіктері 50-100 мкм електен сүзеді,одан кейін протоплас суспензиясын центрифугалайды.Центрифугалау тәртібі осмостық затқа байланысты.Егер ферменттік ерітіндісі 0,4-0,5 м сахарозада дайындалса,100-200гр 2-3 минут бойы центрифугалайды.Протопластар үстіне қалқып шығады,оларды Пастер пипеткасымен сорып алып,2 рет тұздың ерітіндісімен шаяды.Тығыздығы төмен басқа осмостық заттарды (маннит,сорбит)қолданған кезде ,протопластар центрифугалау кезінде тұнба болып шөгеді.Оларды 2 рет жуады.Одан кейін протопластарды тұздың ерітіндісінде немесе 0.4м маннит,сорбит,глюкоза ерітіндісіне нгемесе өсіретін қоректік ортаға салып,суспензиясын алады.

Тіршілікке қабілетті протопластарды алу

Протопластарды нәтижелі бөліп алу көптеген факторларға байланысты.Олар атап айтқанда:ұлпаның шығу тегі (жапырақ,тұқым жапырақ,тамыр,тозаң түйірі,каллус ұлпасы,суспензиядағы клеткалар),өсімдіктің түрі мен сорты,өсімдіктің физиологиялық күйі,ферменттердің құрамы,олардфың сапасы,ортаның Рн және осмостық заттың түрі.

Протопластардың тіршілікке икемділігін ,яғни олардың метоболиттік активті-лігін анықтайтын арнайы әдіс бар .Ол протопластардың флуоресцеиндиацетатпен (ФДА) боялуы.ФДА бұл флуоресценциясы жоқ қосылыс,протопластар мембранасы арқылы жеңіл өтеді,тірі протопластардың ішінде эстеразалардың әсерімен ыдырайды.Соның нәтижесінде флуоресцеин босайды,оны прото-пластардың бүтін мембраналары ұмтап қалады.Сондықтан метоболиттік активтыілігі бар (тіршілікке қабілетті) протопластар ультра күлгін сәулесінде көзге көрінеді,себебі жинақталған флуоресцеин ультро күлгін сәулесімен қоз-дырылып,жасыл сәулені тарата бастайды.

Протопластарды көп мөлшерде тұрақты алып отыру үшін өсімдіктерді белгілі бір жағдайда өсіру керек және олардың ең қолайды өсу кезеңін нақтылы бір мүшесін анықтап таңдап алуы қажет.

In vitro өскен клеткалар мен ұлпалардан протопластарды бөліп алудың мынадай артықшылықтары бар:стирильдік, In vitro жағдайларында өсіруге бейімділік.Бірақ клетка қабықшасының химиялық құрамының күрделі болып өзгеруі және оның қалыңдауы ферменттік гидролизді қиындатады.Бүтін протопластардың бөлініп алынуы өсірген клеткалардың ішінде меристемалық клеткаларының сан жағынан үйлесіне сай болады,ал ол үшін суспенциядағы клеткаларды жиі-жиі жаңа коректік ортаға көшіріп отыруы керек.

Протопластарды сұйық ортада өсіргенде клеткаларды өсірген сияқты олардың тығыздығы жоғары болуы керек.Көбінесе бұл көрсеткіш 1-мл 104---105клетка болады.Егер қоректік орта сұйықталып,протопластар саны бұдан аз болса,лнда олар жөнді өсе алмайды.Өте сұйық суспензияда протопластардың ішіндегі тіршілікке қажетті кейбір метоболиттер плазмолемма арқылы ортаға шығып кететін көрінеді.Сондықтан протопластардың тіршілік қабылеті едәуір кемиді.Осының дәлелі ретінде мынадай мысал келтіруге болады.Әдетте ісік ұлпалардан алынған клеткаларды суспензияда өсіргенде қоректік ортаға ауксин мен цитокинин гормондарын қоспайды.Өйткені бұл гормондар осындай ісік клеткаларының өздерінде түзіледі.Сұйық ортада өсіргенде клетка қабығы ол гормондардың клеьканың ішінен сыртына шығуын бөгейді де ,ондай эндогендік метоболиттерді клетканың өзіде пайдалана алады.Ал ісік клеткалардан бөліп алынған протопластарды суспензияда өсіру үшін қоректік ортаға міндетті түрде экзогендік ауксин мен цитокининді қосу керек.Себебі,жоғарыда айтылғанын-дай,олардың өз эндогендік гормондары клетканың қабығы болмағандықтан плазмолеммадан шығып кетеді.

Протопластардың өсуіне жақсы жағдай жасау үшін «Қоректік қабат» әдісін пайдаланады немесе байытылған ортаны қолданады,болмаса олар өсіп жатқан ортаның көлемін минимумға дейін азайтады. «Астыңғы қоректік қабат» ретінде рентген немесе гамма сәулелері әсер ететін протопластар мен клеткалар пайдаланылады.Сол әсерден ондай клеткалар бөліну қабылетінен айыры-лады,бірақ басқа клеткалардың өсуіне жағдай туғызады.Осы әдістің тағы бір түрі,ол нашар өсетін протопластарды жақсы өсетін протопластармен бірге өсіру.Байытылған орталар өсімдіктердің шамалы түрлері үшін ғана оң әсерін тигізеді.

Протопластарды өсірудің кең таралған әдісі,оларды жоғары ылғалдылықта көлемі 20-40 мкм тамшыларда өсіру.Петри табақшасының қақпағында немесе түбіндегі кішкене тамшыларға протопластар автоматтық пипеткамен салы-нады.Протопластарды өсіру үшін бұл әдістің тиімділігі-материалдар мен уақытты үнемдеп,қоректік ортаның мыңдағын вариантарын тексеруге мүмкіншілік береді.Бірақ бұл әдістің де кемшілігі бар,ол протопластардың тамшының ортасына жыиылуы.

1978жылы украйн ғалымы Ю.Ю.Глеба жеке протопластарды қоректік ортаның көлемі 1мкл дейін микротамшыларда өсіру әдісін жете зерттеп дайындады және өзінің зерттеу жұмысында осы әдісті нәтижелі қолданды.Осындай көлемдегі микротамшыда бір клетка болса,онда клетка көлемінің ара-қатнасы әдеттегі өсіргендей тығыздығы 1милилитрде 104 клеткасы бар суспензиямен бірдей болады.Протопластарды алдын-ала 1-3 күн тығыздығы жоғары (104-105 клетка )суспензияда өсірілсе,кейін сондай суспензиядан алынған жеке протопластарды микротамшыда өсірудің тиімділігі арта түседі.

Протопластардан регенерант өсімдіктер шығару.

Ең бірінші болып 1971 жылы Такебе протопластарды нәтижелі өсіріп олардан өсімдіктерді шығаруға болатынын дәлелдеді.Лайықты жағдайда протопластарда клетка қабығын қайта түзіп,кәдімгі нағыз клеткаға айналады.Электрондық микроскоп көрсеткеніндей протопластардың сыртқы қабатында 10-20 минут өткен соң бірінші целлюлозаның микрофибрильдері пайда болады,ал 20 сағаттан кейін олар қабықтың тығыз торын түзеді.Клетка қабығының плазмалеммамен байланысының бұзылуы,шамасы,бірден қабықты қайта құру механизмін іске қосады.Ең қызығы қабығынан айырылмаған плазмолизге ұшыраған протопластың үстінде жаңа қабықтың түзілгені.Қабықтың түзілуінің ерекшеліктері және жылдамдығы бастапқы клетканың түріне және дифференцировкасына байланысты.

Сомалық будандастыру

Бірінші рет будан клеткалары 1960-шы жылдары клеткаларды In vitro өсіру әдісі жетілдіргенде жануар клеткаларынан алынған.Өсімдіктерде бұл мүмкіншілік кешірек,протопластарды бөліп алу және оларды қосу әдістері жете зерттелгенде жүзеге асты.

Жануар сомалық клеткаларын будандастыру әдісі биология мен медицинаның тоериялық мәселелерін шешуге пайдаланылады.Будан клеткалар биотехнологияда кеңінен қолданылады,мысалы, гибридомаларды пайдаланып моноклондық антиденелерді алу үшін.Гибридома деген ол антидене түзетін клетканың (В лимфоциттің) ісік клеткамен қосылған будан клеткасы. «Ома» деген жұрнақ,ісік клеткасы ұғымды білдіреді,яғни гибридомаісік клеткасымен басқа клетканы будандастыру арқылы алынған будан клетка.Неліктен гибридома жасау үшін ісік клеткалары қолданылады.Себебі ісік клеткалары тез және үздіксіз бөлінеді.Пайдалы зат түзетін басқа клеткаларды (мысалы лимфоциттер)ісік клеткасымен будандастырғанда алынған гибридомаларды биотехнологиялық әдістермен ферменттерді өсіріп, қажетті пайдалы заттарды мол өндіруге болады.Ісік клеткаларның құрамына енгізілген лимфоциттер организмнен тыс шексіз уақыт өсіп, антиденелерді түзіп,оларды қоректік ортаға мол мөлшерде шығарып жағады.Кейін осы антиденелердібөліп алып,тазалап,медицинада пайдаланады.

Өсімдіктердің сомалық клеткаларының протопластары құйылысып,будан клетка құрылады,ал одан тотипотенттік қасиетке сүйене регенерация арқылы будан организм шығады.Сондықтан бұл әдіс будан өсімдіктің құрамында нендей қасиеттердің пайда болатынын білу үшін генетикалық талдаужасауға ыңғайлы.Сомалық клеткаларын будандастыру арқылы өсімдіктерді генетика жағынан жақсартуға болады.Көне заманнан бастап мәдени өсімдіктердің селекциясыжыныстық будандастыруға және соның нәтижесінде шыққан алуан генотиптерді сұрыптап,олардың арасынан ең құндыларын таңдап алуға негізделген.Бірақ жанастық будандастыру генетикалық жағынан өте қатаң шектелген будандастыру жүйесі.Мұнда ата-аналық формалары ретінде тек биологиялық бір түрге жататын белгілі организмдер белгілі бір тіркесте пайдаланылады.Жыныстық будандастырудың нәтижесінде белгілі гендер жиынтығы бар ұрпақ пайда болады.Жыныстық жолмен мәдени өсімдікке жабайы түрдің бағалы жеке бір ғана белгісін беру мүмкін емес.Жыныстық процес симметриялық (аталық пен аналықтан ұрпаққа несие болып берілетін хромосомалар саны тепе-тең) болғандықтан, көзделген мақсат бойынша берілетін пайдалы қасиетпен қатарласып,көптеген тіпті зиянды белгілері де қосымша беріледі.Аталық пен аналықтың екеуінің де гаметалары қосылғанда зиготаға өздерінің ядролық генетикалық материалдың гаплоидтық жиынтығын бір мөлшерде қосады.Жабайы түрдің көптеген жарамсыз гендерінен аластау үшін алынған буданды дүркін-дүркін бастапқы мәдени өсімдік формасымен қайтара будандастыра беру қажет.бұл жұмысқа көп жылдар кетеді, гендері біркелкі таза линия алып,одан сортты шығару үшін он реттен артық қайталап будандастыру өткізу керек.

Предыдущая 1 2 345 6 7 8 9 10 11 Следующая