 ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ Сила воли ведет к действию, а позитивные действия формируют позитивное отношение Как определить диапазон голоса - ваш вокал Игровые автоматы с быстрым выводом Как самому избавиться от обидчивости Противоречивые взгляды на качества, присущие мужчинам Вкуснейший "Салат из свеклы с чесноком" Натюрморт и его изобразительные возможности Применение, как принимать мумие? Мумие для волос, лица, при переломах, при кровотечении и т.д. Как научиться брать на себя ответственность Зачем нужны границы в отношениях с детьми? Световозвращающие элементы на детской одежде Как победить свой возраст? Восемь уникальных способов, которые помогут достичь долголетия Классификация ожирения по ИМТ (ВОЗ) Глава 3. Завет мужчины с женщиной
Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.
| Диктант № 2. (“Исем” темасы буенча). Урман тургае.
(5-11 нче сыйныфлар өчен диктантлар җыентыгы. К., “Мәгариф”, 2001, 45 бит).
Мин куак төбендә ояда утырган кош янына килеп чыктым. Ул чыпчыктан бераз зуррак. Соргылт-көрән каурыйлы, кучкыл сызыклары бар. Оядагы кош – урман тургае. Тургай кызганыч булып китте. Үзе барын да булдыра. Яз көне алан өстендә гаҗәп нәзакәтле кылана, очына- очына сайрый. Йөрәкне уятырлык җыры һәркемне таң калдыра. Пөхтәлеге ягыннан да сокланырлык. Әгәр урманда кош ояларына күргәзмә үткәрү гадәте яшәсә, күргәзмәнең йолдызы шушы тургай булыр иде. Гади печән сабакларыннан шундый кәрзин үреп куя: хозурланып туя алмыйсың. Коры печәннең очларын бик оста яшерә. Җыйнак, эче шомартылган оя килеп чыга. Ләкин оста һөнәрле бу кош оясына урын сайлый белми. Ботак астын ышыкка саный. Кайчак шушы гадәте аның үзен дә балаларын да һәлакәткә китерә.(110 сүз). Бирем. Сабакларыннан, балаларын сүзләренә морфологик анализ ясарга.
Диктант № 3.(контроль) (“ Фигыль юнәлешләре” темасы буенча) Урманда. (5-11 нче сыйныфлар өчен диктантлар җыентыгы. К., “Мәгариф”, 2001, 54 бит).
Урман эче сыек зәңгәр томанга төренгән. Шул томан аша саркылган кояш нурларында мең төрле төсләр белән җемелдәгән түгәрәк күл буена килеп чыктык. Аның як - ягында ямь-яшел камышлар шаулап утыра. Гомерен урманда уздырган Зиннур бабай киек сукмагында йөреп арган чакларында шушы күл янына килергә ярата. Бүген ул безне дә үзе белән алып килде. Хәтфә келәмдәй йомшак чирәм өстенә ятып ял итеп алгач, безнең күңелләр күтәрелеп китте. Күл өсте ак, сары төнбоеклар белән капланган. Тиздән аларның таҗ яфраклары йомылыр, чәчәкләр боегып калыр. Урманда шундый бөркү, ник бер яфрак селкенсен. Тирә- якта ниндидер шомлы тынлык хөкем сөрә. Тик аяк астында кипкән яфраклар гына кыштырдый. Ара – тирә җиргә нарат күркәсе өзелеп төшә. Без серле күлне тизрәк табу уе белән юлыбызны дәвам итәбез. (117 сүз). Бирем. Төренгән, утыра, күтәрелеп фигыльләренең юнәлешен билгеләргә.
Диктант № 4. (“Хикәя фигыль” темасы буенча) Ямьле Агыйдел буенда. Без авылдан чыгып киттек. Сул ягыбызда Агыйдел җәйрәп ята. Ул дөньяның матурлыгы, яшәүнең татлылыгы турында өзлексез курай тарта. Уң ягыбызда – таулар. Куе яшел урман белән капланган ул таулар җирнең серләре турында тын гына әкият сөйлиләр. Тар юлыбызда Агыйдел эченә үк кереп киткән ярты утраулар очрый. Алар куе сары тал һәм киң кыяклы камыш белән капланганнар. Алар арасына кеше керә алмаячак. Анда кыр үрдәкләре бала чыгара. Кеше күзенә күренми торган кечкенә кошлар сайрыйлар. Камыш төпләренә качкан чуртаннар су өстенә чыгачак чабакларның ялтыравын көтәләр. Тау өстенә ябылган калын юрган төсле яшел урманны ертып чыккан ялангач кыялар очрыйлар. Ул кыяларга кеше менә алмас. Анда тилгәннәр, бөркетләр авылдан урлаган чебешләрен ашыйлар, ауга шуннан очалар. (110 сүз). Бирем. Хикәя фигыльләрнең заманын, зат-санын күрсәтергә. Диктант № 5.(контроль№2.)( “Фигыль” темасы буенча) Авылым табигате. (5-11 нче сыйныфлар өчен диктантлар җыентыгы. К., “Мәгариф”, 2001, 63 бит). Безнең авыл янында тәлинкә шикелле түм-түгәрәк күл ялтырап ята. Аннан ары чит-читләрен яшел камышлар, ак, сары төнбоеклар каплаган зур күл сузылып киткән. Зур күлнең аргы башыннан текә ярлы, борылмалы тирән Ык елгасы ага. Шушы күлләрдә, Ыкта көймәдә йөрүләре, балык каптырулары, су коенулары искиткеч күңелле. Ык болыннарында кузгалаклар, юалар, балтырганнар үсә. Аларны ашый- ашый телләребез яшелләнеп бетә. Авылның икенче ягында Чияле тау бар. Аның сөзәк итәгендә чия уңа. Чияле тау яныннан зифа ак каеннар, төз наратлар үскән зур куе урман башлана. Без анда җир җиләге җыярга йөрибез. Монда кара бөрлегән һәм карлыган да күп була. Көзгә таба балан, шомырт, миләш өлгерә. Урман үзенең саф һавасын, матурлыгын, барлык нигъмәтләрен бүләк итә безгә. (117 сүз). Бирем. Беренче, икенче абзацтагы фигыльләрнең асларына сызарга, төркемчәсен билгеләргә. Диктант № 6. (“Сан” төркемчәләре темасы буенча) ( 5-11 нче сыйныфлар өчен диктантлар җыентыгы. К., “Мәгариф”, 2001, 73 бит). Сарымсак күп кенә авырулардан сакланырга ярдәм итә. Борынгы Кытай табиблары кеше яшәртү рецептын тәкъдим иткәннәр. Моның өчен 350 грамм сарымсакны сыгып, согын алырга һәм шуны 300 грамм чиста спирт белән катнаштырырга, массаны салкын урында 10 көн тотарга кирәк. Аннары 2-3 кат марля аша сөзәләр, тагын 3 көн тоталар. Шуннан соң аны 50 грамм салкын сөт белән эчәләр. Аны, сөткә 25 әр тамчы салып, көненә 3 тапкыр эчәргә кирәк. Болай дәвалануны икенче тапкыр 5 ел үткәннән соң гына кабатларга ярый. Грипп белән авырганда, сарымсакның 2-3 бүлемтеген вак кына турыйлар, өстенә 35-50 грамм кайнар су салалар. Катнашманы, 2 сәгать тотканнан соң, борын тишекләренә 3әр тамчы салырга кирәк. Авыру кешегә кыргычтан уган сарымсакны көненә икешәр тапкыр 10-15 минут иснәү дә бик файдалы. (122 сүз) ( “Мәгариф” журналыннан) Бирем. Саннарның төркемчәләрен күрсәтергә.
Диктант № 7 (контроль). (“Рәвеш “ темасы буенча) Төнбоек. ( 5-11 нче сыйныфлар өчен диктантлар җыентыгы. К., “Мәгариф”, 2001, 83 бит). Җәен безнең күл һәм буаларда бер- берсенә бик охшаган ак һәм сары төнбоек үсә. Бу гаять матур чәчәкләрне галимнәр ”су сылуы” дип йөртәләр. Җәй башында су төбендә төнбоекның тәлинкә төсле яшел яфраклары тарала. Бераздан яшел тыгыз чәчәк бөреләре чыга. Берничә көннән соң, иртән ак төнбоекның беренче чәчәге күренә. Ул акрынлап ачыла: башта чәчәкнең яшел касә яфракчыклары, аннан берәм-берәм кардай ап-ак таҗ яфраклары ачыла. Көзен төнбоекның иске яфраклары су төбенә төшә, чүлмәккә охшаган яшел төстәге тыгыз җимешләре өстә кала. Аннан җимеш тартмалары ачыла, һәм су төбендә орлыклар йөзә башлый. Җил һәм дулкын аларны төрле якларга очырта. Ә кошлар тагы да ерак тараталар. Һәм җәй башында башка сулыкларда әкияттәгедәй матур ак төнбоек чәчәк ата.(110 сүз) (“Кем ул? Нәрсә ул?” китабыннан) Бирем. 1. Рәвешләрнең астына сызарга, төркемчәләрен билгеләргә. 2. Ике рәвешкә морфологик анализ ясарга |
