 ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ
| Критерии оценки определения скорости воздушной струи в воздуховоде. 9 страница
а) шекті б) рұқсат етілген в) зиянды г) қауіпті д) жағымсыз а,б,в,г а,г г,д д,а г,в
8. Қ.Р. еңбекті қорғау заңнамаларының орындауын қадағалайтын қай жоғарғы мүше: а) сот б) Қ.Р. бас прокуроры в) Қ.Р. Конституционды жинағы г) Қ.Р. Призиденті д) Қ.Р. премьер-министрі
9. Жабдықты қолдануды тоқтату: а) 1-ші топтың қауіпті заты ШРЕК 2 есе асқанда б) жұмыс аймағында зиянды зат табылғанда в) технологиялық үрдістің өзгеруін тапқан кезде г) кәсіпорынның реконструкциясы кезінде д) еңбек жағдайына жұмысшылардың шағымы
10. Кәсіптік ауруы бар науқастың еңбек жағдайының санитарлық-гигиеналық мінездемесін кім толтырады: а) әкімшіліктің өкілі б) еңбек ьөлімінің инспекторы в) профсоюздың өкілі г) еңбек гигиенасы дәрігері д) прокурор
Ситуациалық есептер Есеп 1. Фосфор және оның бейорганикалық қосылыстарын өндіру заводының бас және ситуациялық жоспарын экспертизалау келесі мәліметтер табылады: A) СҚЗ 2500м Б) территорияны көгалдандыру 5% B) Өндірістік, административті-шаруашылық, қосымша цехтар зоналары қарастырылған Г) шламо- шлако отвал мен негізгі өндірістік ғимарат арасындағы санитарлық ара қашықтық 500м құрайды Д) ЗОм биіктігі бар бас корпус пен қосымша корпус арасындағы ара қашықтық 15м 2) Флюгер қандай мақсатта қолданылады? Есеп 2. Пластмасса заводының бас жоспарын (Ікласс) қарау кезінде қажетті зоналар Тапсырма: 1)Санитарлық қорытынды беріңіз. 2)СҚЗ-ны анықталады? Есеп 3. 2000-ы жылы Алматы қаласында СЭС-ке қоқысты қайта өңдеу заводын салуға жобалық құжаттар келісуге жіберіледі. Завод жобасы 1990ж. Құрастырылып қайта қаралмаған. СҚЗ көлемі 1000м. Ситуациялық жоспарда жел розасы көрсетілмеген. Завод территориясында өндірістік және әкімшілік -шаруашылық зоналары бөлінген. 1 жұмысшыға берілген расчеттық аудан Зм 2. Бөлме көлемі 1 адамға 10м2. Тапсырма: 1) Жоба бойынша санитарлық қорытынды беріңіз. 2) Жел розасын құрастыру методикасын сипаттаңыз.
1. Тема № 4:Өндірістік объектілерді тексеру актілерін, хаттамалар мен қорытындыларды және еңбек гигиенасы бөлімінің басқа да құжаттарын жазу тәртібі. Еңбек гигиенасы саласындағы санитарлияық-гигиеналық зерттеу әдістері: зертханалық-аспаптық, санитариялық-статистикалық әдістер, анкеталық (сауалнама) әдіс.
2. Мақсаты: өндірістік нысандарды тексеру актілерін, хаттамаларын және қорытындыларын толтыру ережелері туралы білім қалыптастыру; кәсіпорындарда жұмыс істейтіндердің еңбек жағдайларын тексеру және бағалау кезінде актілерді, хаттамаларды, қорытындыларды және еңбек гигиенасы бөлімінің басқа да құжаттарын толтыру дағдыларын қалыптастыру; еңбек гигиенасында қолданылатын санитарлық –гигиеналық зерттеу әдістері, негізгі зертханалық-аспаптық әдістерді жүргізудің негізгі принциптер туралы білім қалыптастыру; санитарлық-статистикалық әдіс және сауалнамалық әдіс туралық білім қалыптастыру.
3. Оқытудың міндеттері: - өнеркәсіп орындарын тексеру актілерін, хаттамаларын және қорытындыларын және еңбек гигиенасы бөлімінің басқа да құжаттарын толтыру ережелерімен таныстыру, - кәсіпорындарда жұмыс істейтіндедің еңбек жағдайларын тексеру және бағалау актілерін, хаттамаларын және қорытындыларын және еңбек гигиенасы бөлімінің басқа да құжаттарын толтыруды үйрету, - еңбек гигиенасында қолданылатын негізгі санитарлық–гигиеналық зерттеу әдістерімен таныстыру, - зертханалық-аспаптық әдістерді жүргізу принциптерімен таныстыру, - еңбек гигиенасында қолданылатын, солардың ішінде компютерлік бағдарламаларды пайдаланатын, санитарлық статистикалық әдістермен таныстыру, - кәсіпорындағы еңбек жағдайлары бойынша мәліметтер базасын пайдалана отырып, санитарлық-статистикалық зерттеулерді жүргізуді үйрету, - кәсіпорындағы жұмысшылардың аурушаңдығы бойынша мәліметтер базасын пайдалана отырып, санитарлық-статистикалық зерттеулерді жүргізуді үйрету, - сауалнама әдісімен таныстыру, - еңбек гигиенасы саласында зерттеулер жүргізу мақсатымен сауалнама құрастыру дағдысын қалыптастыру.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. ҚР еңбекті қорғау бойынша заңнамалық және нормативтік құжаттар. 2. Кәсіпорынды тексерудің түрлері. 3. Өндірістік нысандарды тексеру актілерін, хаттамаларын, қорытындыларын және еңбек гигиенасы бөлімінің басқа да құжаттарын толтыру ережелері. 4. "Санитарық-эпидемиологияық сараптама" түсінігі. 5. "Санитарық-эпидемиологияық қорытынды" түсінігі. 6. Өндірістегі қоршаған ортаны зерттеу әдістері: физикалық, химиялық. 7. Негізгі зертханалық-аспаптық әдістер. 8. еңбек үрдісі сипатының жұмысшы организміне әсерін бағалау әдістері: физиологиялық, биохимиялық, психологиялық және т.б. 9. Өндірістік орта факторларының денсаулық жағдайына, жұмысшылардың аурушылдығына әсерін бағалау әдістері: клиникалық, санитарлық статистикалық. 10. Санитарлық-статистикалық зерттеуді жүргізу принциптері. 11. Сауалнама әдісі, оның мақсаты мен міндеттері. 12. Жұмысшыларға сауалнама құрастыру принципі. 13. Жұмысшы контингенттің суалнама мәліметтерін өңдеу. 14. Өндірістік орта факторларын нормалау кезінде қолданылатын әдістер: басқа әдістерді (биохимиялық, электрофизиологиялық және басқалар) қолданумен жүргізілетін тәжірибелік зерттеулер.
5. Оқыту және жүргізу әдістері: Біріккен (кіші топтарда жұмыс істеу, сөз-талас, кейс-стади). 6. Әдебиет: Негізгі 1. Измеров Н.Ф., Кириллов В.Ф. Гигиена труда. Учебник. Москва, 2008.- С. ….. 2. Гигиена. Кенесариев У.И., Тогузбаева К.К., Бекмагамбетова Ж.Д. и др., Учебник Алматы. 2009 г.- С. 9-13. 3. Руководство к практическим занятиям по гигиене труда (под ред. В.Ф. Кириллова)- М., Медицина, 2001.- С. 88-103, 173-215, 296-311. 4. Руководство по санитарной экспертизе в области гигиены труда. Под ред. д.м.н., проф. Сраубаева Е.Н., Белоног А.А. – Караганда, 2008. – С.85-99, 112-131, 151-154, 188-191, 196-198, 237-240, 294-295, 298-316, 357-370, 427-432. Қосымша 5. Пругло Г.Ю. Использование компьютерных технологий в медицинской статистике. – Алматы, 2004.- С. 1-51.
7. Бақылау (сұрақтар, жағдайлық есептер) Сұрақтар 1. ҚР еңбекті қорғау бойынша заңнамалық және нормативтік құжаттары. 2. Кәсіпорынды тексерудің түрлерін атаңыз. 3. Алдын ала медициналық тексеруді ұйымдастыруді және өткізуді бақылау санитарлық қадағалаудың қай түріне жатады? 4. СанЕменН бұзғанда кәсіпорын әкімшілігіне қолданылуы мүмкін ықпал ету шаралары. 5. Кәсіпорынды санитарлық тексеру алдындағы маманның жұмысы қандай? 6. Қандай жағдайларда кәсіпорынды зертханалық-аспаптық зерттеу қайта жүргізіледі? 7. Зертханалық-аспаптық зерттеудің рәсімделген хаттамасы кәсіпорын әкімшілігіне жіберілу мерзімі қандай? 8. Кәсіпорынды тексеру актісі қандай бөлімдерден тұрады? 9. Кәсіпорынды тексеру актінің констатациялау бөлімі мен ұсынысқа (предписание) кім қол қояды? 10. Кәсіпорындағы әкімшілік тарапынан өндірістік бақылаудың мәнін түсіндіріңіз. 11. Санитарлық-гигиеналық тексеру нәтижелері қандай болғанда әкімшілікке құрал-жабдықтарды қолдануды тоқтату туралы ұсыныс жасалады? 12. Кәсіпорынды тексеру қандай құжат толтырумен аяқталады? 13. Кәсіпорында еңбек жағдайын зертханалық-аспаптық бақылауды кім ұйымдастырады? 14. Кәсіпорында санитарлық-гигиеналық зерттеу жүргізгенде кім қатысуы керек? 15. Санитарлық дәрігер кәіпорындағы гигиеналық зерттеуді өткізуді, нысанға шығу күні мен уақытын кіммен келіседі? 16. Еңбекті қорғау жөнінде заңнаманы сақтауға мемлекеттік қадағалау және бақылауды жүргізетін қандай орган? 17. ҚР-да еңбекті қорғау жөнінде заңнаманы сақтауға жоғарғы қадағалауды қандай орган? 18. "Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама" түсінігіне анықтама беріңіз. 19. "Санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды" түсінігіне анықтама беріңіз. 20. Еңбек гигиенасында өндірісте қоршаған ортаны зерттеу үшін қолданылатын физикалық әдістерді атаңыз. 21. Еңбек гигиенасында өндірісте қоршаған ортаны зерттеу үшін қолданылатын химиялық әдістерді атаңыз. 22. Өндірісте қоршаған ортаны зерттеу үшін қандай зертханалық аспаптық әдістер қолданылады? 23. Еңбек үрдісінің жұмысшы организміне әсерін бағалау үшін қандай физиологиялық әдістер қолданылады? 24. Санитарлық-статистикалық зерттеудің мәні не? Ол кәсіспорында қандай мақсатпен жүргізілуі мүмкін? 25. Санитарлық-статистикалық зерттеуді жүргізу үшін қандай мәліметтер базасы болуы керек? 26. Санитарлық-статистикалық зерттеу үшін қандай кмпютерлік бағдарламалар қолданылады? 27. Сауалнама әдісінің мәні неде? 28. Сауалнама әдісінің мақсаты мен міндеттері қандай? 29. Жұмысшыларға сауалнама құраструдың принципі қандай? 30. Жұмысшы контингенттің сауалнама мәліметтерін қалай өңдейді? 31. Өндірісте тәжірибелік зерттеу әдісі қандай мақсатпен жүргізіледі?
Ситуациалық есептер 1 есеп. Кондитерлік фабриканы кешенді тексеру кезінде табылған иристік конфет цехында карамельді және иристік массаны қайнатқанда біршама жылу және будың бөлінуімен сипатталады. Жұмысшылар қолайсыз жағдайға - ыстық, қапырық, жұмыс ауысымының аяғында шаршау шағымданды. Тапсырма : 1. Цехтағы еңбек жағдайын бағалау үшін қандай әдіс қолданылады? 2. Цехтағы жұмысшылардын денсаулық жағдайын тексеру? 2 есеп.Жануарлар кешенін тексеру кезінде ( 110 мың шошқа) табылған, жұмысшылар үйенді жинауды және шығаруды қолмен жүргізеді. Әрбір жұмысшының жұмыс уақытындағы жүктің қосынды массасы 7600 кг құрайды. Жұмысшылар қыста суық пен желденуге шағымданады. Кейбір жұмысшыларда тендовагинит ауруы табылған. Сонымен қатар суық тию аурулары жоғарлауы көптеп кездеседі. Тапсырма : 1. Кешендегі әрбір жұмысшы әйелдің еңбек жағдайын бағалау үшін қандай әдіс қолданылады? 2. Цехтағы жұмысшылардын денсаулық жағдайын тексеру?
3 есеп. Балық консервілеу зауытын кешенді тексеру кезінде мұздатқыштың камерасына балықты әйелдер таситыны анықталды. Балық тақта арқылы бір дөңгелекті арбамен тасымалданады, жүктің салмағы 50 кг дейін жетеді, жұмысшы әйелдердің жұмысы камерада және ашық платформадағы мұздатқыштың жұмысымен кезектесіп тұрады. Жұмыс уақытының 50% мұздатқыш камерада өтеді. Тапсырма : 1. Цехтағы еңбек жағдайын бағалау үшін қандай әдіс қолданылады? 2. Балық консервілеу зауытын жұмысшылардын денсаулық жағдайын тексеру?
4 есеп. Тоқыма фабрикасының бояу цехында маталарды қайнату және бояу жүргізіледі. Негізгі жабдықтар – механикалық баркалар сәйкес келетін ерітінділерге арналған , маталар оралған барабандар соған түсіріледі. Ерітінділердің температурасы 90-100⁰С. Бароктан маталарды шығару және суды беру механикаландырған. Жұмысшылар жаз мезгілінде қолайсыз жағдайға - ыстық, қапырық шағымданды. Тапсырма : 1. Цехтағы еңбек жағдайын бағалау үшін қандай әдіс қолданылады? 2 Тоқыма фабрикасының бояу цехындағы жұмысшылардын денсаулық жағдайын тексеру? 5 есеп. Металлургиялық зауыттың құрыш балқыту цехында болат балқыту 1600⁰C температурада жасалынады. Тапсырма: 1. Цехтағы еңбек жағдайын бағалау үшін қандай әдіс қолданылады? 2 Металлургиялық зауыттың құрыш балқыту цехындағы жұмысшылардын денсаулық жағдайын тексеру? 6 есеп. Механикалық ұста престеу цехында орындалатын өндірістік процесс. Ұсташының жұмыс орнында жылы кезеңде қолайсыз сезіну,шаршау, жоғары тершендік болады.. Тапсырма: 1. Цехтағы еңбек жағдайын бағалау үшін қандай әдіс қолданылады? 2 Цехтағы жұмысшылардын денсаулық жағдайын тексеру?
1. Тақырып № 5:Микроклимат пен жарықтандыру параметрлерін өлшейтін аспаптардың құрылғысы мен жұмыс істеу қағидаттары. Жұмыс орындарында ауа, шаң, химиялық заттектер сынамасын алу нүктелерін таңдау тәртібі. Өндірістік ғимараттардың шаңдануы мен газдануын тексеру үшін жұмыс орындарынан ауа сынамасын алу және бағалау тәртібі. 2. Мақсаты: Өндірістік орындарының ішкі ортасының метеорологиялық жағдайын, жарықтануды өлшеу үшін, ауаның шаңдануына сынама алуда, жұмыс аймағы ауасындағы химиялық заттың мөлшерін анықтауға қолданылатын құралдардың құрылымы және жұмыс істеу принциптері туралы білім және осы құралдармен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру; желдетуді бағалау әдістері туралы білім қалыптастыру. 3. Оқыту міндеттері: 1. өндірістік мекеменің жарықтануы, шағынклиматын өлшеуге арналған құралдармен жұмыс істеудегі ұстанымдармен таныстыру; 2. жұмыс алаңындағы ауа құрамындағы химиялық заттармен, шаңдануына сынама алуға арналған құралдармен таныстыру ; 3. өндірістік кәсіп орындарында ауау ылғалдылығы, ауа қозғалысы, жылулық сәулеленулерді өлшеу ережелерімен таныстыру; 4. өндіріс орындарында шаңның құрамын анықтау үшін, ауадан химиялық анализдеуге сынама жинаған нүктені көрсету; 5. өндірістік кәсіп орындарында жылулықты, ауаның ылғалдылығын, ауа жылдамдығын, жарықтануын құралдардың көмегімен анықтау әдісін көрсету; 6. өндіріс орындарындағы қатысты ылғалдылықты, жоғарғы және қанық емес ылғалықты бағалау әдісімен анықтауды үйрету және көрсету; 7. өндіріс орындарындағы шаңның құрамын анықтау үшін, химиялық анализге арналған құралдармен ауадан сынама алу әдістерін қарастыру; 8. өндіріс орындарының табиғи және жасанды жарықтануының көрсеткіштерін есептеу әдістерін үйрету және таныстыру; 9. өндіріс орындарында желдетудің көрсеткіштерін есептеу әдістеріне үйрету және таныстыру. 4.Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Өндірістік шағынклиматтың негізгі көрсеткіштері. 2. Өндіріс орындарда шағынклиматтың көрсеткіштерін құралдардың көмегімен анықтау, оларды орнату және жұмыс істеу ұстанымдары. 3. Өндірістік жарықтануды тексеру. 4. Өндіріс орындарда жарықтандыру көрсеткіштерін құралдардың көмегімен анықтау, оларды орнату және жұмыс істеу ұстанымдары. 5. Жұмыс мекемелерінің ауадағы шаңын қадағалау әдістері. 6. Өндіріс орнындағы кәсіптік шаңның құрамын анықтау. 7. Өндірістік желдеткіш жүйесін бақылау. 8. Жұмыс алаңы ауаусындағы зиянды заттардың химиялық анализі . 9. Жұмыс орны ауасындағы зиянды химиялық заттарды анализдеуге арналған заманауи әдістер. 5. Оқыту және жүргізу әдістері: біріккен (жұптасып жұмыс істеу, дискуссия). 6. Литература: 6. Әдебиет: Негізгі 1. Измеров Н.Ф., Кириллов В.Ф. Гигиена труда. Учебник. Москва, 2008.- б. 75-82; 165; 353-380; 509; 529. 2. Гигиена. Кенесариев У.И., Тогузбаева К.К., Бекмагамбетова Ж.Д. и др., Оқулық Алматы. 2009 г.- б. 49-55; 232-250; 517-525, 544-548. 3. Руководство к практическим занятиям по гигиене труда (б В.Ф. Кириллова)- М., Медицина, 2001.- б. 88-103, 173-215, 296-311. 4. Руководство по санитарной экспертизе в области гигиены труда. Под ред. д.м.н., проф. Сраубаева Е.Н., Белоног А.А. – Караганда, 2008. – б. 36-54; 85-99; 112-131; 237-240; 288-295. Қосымша 5. Методика изучения производственного микроклимата и его влияния на организм работающих. Под.ред. к.м.н. Жакеновой С.Р. Учебно-методическое пособие.–Караганда, 2005. –б. 1-56. 6. Галаева А.И. Производственные аэрозоли, их гигиеническая оценка и нормирование. Методы исследования и профилактика пылевой профпатологии. Учебное пособие. –Караганда, 2008. – б. 1-80. 7. Предупредительный и текущий санитарный надзор за вентиляцией. Сраубаев Е.Н., Жакенова С.Р., Шинтаева Н.У.– Караганда, 2010. – б. 1-66.
7. Бақылау (сұрақтар, тесттер) Сұрақтар 1. Өндіріс орындарындағы шағынклимат көрсеткіштерін анықтау: температура, ылғалдылық (абсолютті, максималды, салыстырмалы), қанығудың жеткіліксіздігі, ауа қозғалғыштығы (қозғалыс жылдамдығы), жылулық сәулелену. 2. Өндіріс мекемелеріндегі ауаның температурасын өлшеуге арналған құралдар, олардың құрлысы, жұмыс істеудегі ұстанымдары ( термометрлер: сынаптық, спирттік; психометрлер, термографтар, электрометрлер). 3. Өндіріс мекемелеріндегі ауаның ылғалдылығын өлшеуге арналған құралдар, олардың құрлысы, жұмыс істеудегі ұстанымдары (аспирациялық психрометрлер, гигрографтар). 4. Өндіріс мекемелеріндегі ауаның қозғалысын (қозғалыс жылдамдығын) өлшеуге арналған құралдар, олардың құрлысы, жұмыс істеудегі ұстанымдары (анемометрлер, кататермометрлер). 5. Өндіріс мекемелеріндегі ауаның жылулық сәулеленудің үдемелігін өлшеуге арналған құралдар (актинометрлер) 6. Ауаның температурасын өлшеу әдістері. 7. Ауаның қозғалу жылдамдығын өлшеу әдістері. 8. Жылулық сәулеленудің интенсивтілігін өлшеу әдістері 9. Өнеркәсіп ғимаратарының инсоляциясы. 10. Аралас жарықтану. 11. Жарықтануды өлшеу әдістері. 12. Өндіріс орындарындағы табиғи және жасанды жарықтанудың деңгейін анықтау (бақылау нүктесі, өлшеуге арналған уақыт, біріккен жарықтануда). 13. Өндіріс мекемелеріндегі ауаның жарықтануын өлшеуге арналған құралдар, олардың құрлысы, жұмыс істеудегі ұстанымдары (люксметрлер). 14. Өндіріс мекемелеріндегі ауаның шаңдануын өлшеуге арналған құралдар (шаңіріктегіштер, шаңөлшеуіштер, шаңкөлемін өлшегішқұралдар, радиоизотопты құралдар). 15. Жұмыс алаңындағы ауаның шаңдануын бақылау әдістері және құрамы (тура, жанама). 16. Өндірістік мекемелеріндегі шаңның мөлшерін анықтауға арналған ауа сынамасын алу нүктелері. 17. Өндірістік мекемелеріндегі шаңның мөлшерін анықтауға арналған ауа сынамасын алу әдісі және ережелері. 18. Желдеткіш жүйенің жұмысының әсерлігін бағалаудың тура және жанама әдістері. 19. Жұмыс істеу алыңындағы ауадан кәсіптік уларды химиялық анадлиздеу жолмен алудың негізгі кезеңдері. 20. Жұмыс істеу алаңындағы ауа құрамындағыхимиялық заттарды анализдеу үшін ауадан сынама алу әдістері. 21. Кәсіптік улардың құрамында болуына байланысты анализге ауадан сынама алу әдістері.
Тесттік тапсырмалар 1. Ғимараттағы ауаның қозғалысын анықтайды: А) анемометр Б) психрометр В) гигрограф Г) кататермометр Д) гигрометр
2. Атмасфералық ауаның қозғалыс жылдамдығын анықтайды: А) кататермометр Б) актинометр В) гигрометр Г) радиометр Д) анемометр
3. Ауаның ылғалдылығын анықтайды: A. Анемометрмен B. Психрометрмен C. Гигрографпен D. Кататермометрмен E. Гигрометрмен
4. Ауаның қозғалу жылдамдығын қандай құралмен анықтайды: а) Барограф б) Гигрограф в) Флюгер г) Анемометр д) Спектрограф
7. Ауаның қозғалу жылдамдығын қандай құралмен анықтайды: а)Барометр б)Термометр в)Анемометр г) гигрометр д) кататермометр
8.Ауаның қозғалу жылдамдығын анықтайды: а) Ассман психрометр б)Анемометр в) Барометр г) Люксметр д) Кротов аппарат
9. Психрометрмен анықтайды: а) сүттің тығыздығын б) ауаның қозғалу жылдамдығын в) судың мөлдірлігін г) атмосфералық қысым д) ауа ылғалдылығы
10. Ауаның ылғалдылығын Август псрихрометрімен анықтау үшін білу керек (2 жауап): а) барометрлік қысым б) ауаның қозғалу жылдамдығ в) құрғақ және ылғалды ауа температурасын г) ауаның бактериалық ластану д) өсу нүктесін
11. Август психрометрмен анықтайды: а) ауаның қозғалу бағытын б) ауаның қозғалу жылдамдығын в) атмосфералық қысым г) ауа ылғалдылығы д) ауаның бактериалық ластану
12. Жабық бөлмелердегі ауаның қозғалу жылдамдығын анықтайды: а)барометр б)анемометр в) кататеромометр г) Кротов аппараты д) Август психрометрі
13. Актинометрмен анықтайды: а) ауаның қозғалу бағытын б) ауаның қозғалу жылдамдығын в) атмосфералық қысым г) ауа ылғалдылығы д) жылу сәлесін
14. Ауаның ылғалдылығын анықтайды: a) Анемометрмен |
