ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Сила воли ведет к действию, а позитивные действия формируют позитивное отношение

Как определить диапазон голоса - ваш вокал

Игровые автоматы с быстрым выводом

Как цель узнает о ваших желаниях прежде, чем вы начнете действовать. Как компании прогнозируют привычки и манипулируют ими

Целительная привычка

Как самому избавиться от обидчивости

Противоречивые взгляды на качества, присущие мужчинам

Тренинг уверенности в себе

Вкуснейший "Салат из свеклы с чесноком"

Натюрморт и его изобразительные возможности

Применение, как принимать мумие? Мумие для волос, лица, при переломах, при кровотечении и т.д.

Как научиться брать на себя ответственность

Зачем нужны границы в отношениях с детьми?

Световозвращающие элементы на детской одежде

Как победить свой возраст? Восемь уникальных способов, которые помогут достичь долголетия

Как слышать голос Бога

Классификация ожирения по ИМТ (ВОЗ)

Глава 3. Завет мужчины с женщиной

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Ортадан тепкіш сорапты есептеу мысалдары

Алматы 2011

5В072400-Технологиялық машиналар және жабдықтар мамандығына арналған «Өндірістік жабдықтарды есептеу және құрылымдау» пәніне арналған оқу-әдістемелік кешені

Құрастырғандар: Адилбеков М.Ә. Алматы: КазНТУ. 2011ж.-128б.

Аңдатпа. «Мұнай-газ өндірістік жабдықтарды есептеу және құрылымдау»пәні бойынша жасалынған кешен ҚазҰТУ-дың ОӘД құрастырған кредиттік жүйемен оқытылатын студенттерге арналған әдістеме бойынша құрастырылды. Бұған мынадай қажетті материалдар енгізілген: пәннің оқу бағдарламасы сәйкес келетін – SYLLABUS және таратылатын материалдардың толық құрамы. ОӘД-ның мазмұны студенттерге өндірістік жабдықтар жөнінде толық мағлұматтар, машиналар мен механизмдерді құрылымдаудың теориясы мен практикасы, СӨЖ-ге шығарылған жекеленген тақырыптарды өз бетімен оқып үйрену.

«Мұнай-газ өндірістік жабдықтарды есептеу және құрылымдау» пәні бойынша жасалынағн ОӘК әр модуль бойынша студенттің өзін өзі бақылауға мүмкіндігін туғызады.

© Қ.И.Сәтбаев ат. Қазақ ұлттық техникалық университеті, 2011

1.ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ - SYLLABUS

1.1 Оқытушының мәліметтері:

Сабақ жүргізетін оқытушы Әділбеков Мамырбек Әділбекұлы-МГКМЖ кафедрасының доценті

Жұмыс тел.: 257-71-59

телефон, e-mail

Кесте бойынша кафедрада болу уақыты: Аудитория 703, 706, 702МҒ

Пән аты «Мұнай-газ өндірістік жабдықтарды есептеу және құрылымдау»

(5В072400-Технологиялық машиналар мен жабдықтар мамандығына арналған)

Кредит саны 4

Өткізу орны ауд.225ГУК, 706МҒ.

1.2 Пәннің берілгендері:

Оқу жоспарынан үзінді (050724 мамандығы үщін)

1-кесте

•Ескерту

Әр кредит екі сағаттық СӨЖ-бен қамтылады.

ОСӨЖ СӨЖ-дің 50%-нан аспайды.

1.3 Пререквизиттер: математика, физика, электротехника, термодинамика және теплотехника, машина бөлшектері, машиналар мен механизмдер теориясы, материалдар кедергісі, материалтану, сызба геометриясы мен инженерлік графика, есептеу техникасы мен программалау, өндірістік жабдықтар, мұнай және газ өндіру технологиясы мен техникасы, ұңғыдан өнімді жинау және дайындау.

1.4 Постреквизиттер:

· Машинажасау технологиясы

· Технологиялық машиналардың САПР-ы

· Технологиялық машиналардың сенімділігі

· Ұңғыларды капиталды жөндеу жабдықтары

· Технологиялық машиналарды монтаждау және пайдалану

· Технологиялық жабдықтарды жөндеу.

1.5 Пәннің мақсаттары

1.5.1 Пәнді оқыту мақсаты

Пәнді оқытудың мақсатына машмналар мен механизмдердің теориялары мен практикаларының жалпы мәселелерін, мұнай өндірісінің жабдықтарының типтік түрлерін құрылымдау, САПР-ды қолданып жабдықтарды құрылымдау әдістерін қарастыру жатады. Аталған пән 050724 Технологиялық машиналар мен жабдықтар мамандығы бойынша негізгі пәндерге жатады.

1.5.2 Пәнді оқыту мәселелері

Пәнді оқыту мәселесіне студенттерді мұнай және газ өндіру саласына машиналар мен механизмдерді есептеу және құрылымдау ісіне үйрету болып табылады.

1.5.3 Пәннің ролі және мәні

Жаңа және жетілдірілген машиналарды құрылымдау осы саланы өркендету жолы болып табылады, ал «Өндірістік жабдықтарды есептеу және құрылымдау» пәні бакалаврларды «Технологиялық машиналар мен жабдықтар» мамандығы бойыеша дайындауда негізгі пәндерге жатады.

1.5.4 Пәнді оқыған бакалавр мынаны білу керек:

-құрылымдау мәселелері;

-құрылымдарды жасауға қажетті негізгі берілгендері;

-жабдықтардың сенімділігі;

-құрылымдардың металсыйымдылығы мен беріктігі;

-жабдықтарды жасау және жаңарту кезеңдері;

-бұйымдардың түрі және негізгі өндірістің бұйымдарын жасау стадиялары;

-бөлшектердің материалдарын және шекті кернеуді таңдау;

-құрылымдаудың экономикалық негіздері;

1.6 Тапсырмалардың түрлері және орындау графигі

2-кесте

1.7 Әдебиет тізімі

1.7.1 Негізгі әдебиет

1. Расчет и конструирование нефтепромыслового оборудования, Учеб. Пособие для вузов / Л.Г.Чичеров, Г.В. Молчанов, А.М.Рабинович и др. – М.: Недра,1987 – 422с.

2. Нефтепромысловые и механизмы. Учеб. Пособие для ВУЗов / Л.Г.Чичеров.- М.: Недра, 1983.

3. Снарев А.И. Расчет машин и оборудование для добычи нефти и газа. -Самара, 1995.

4. Юрчук А.М. Расчеты в добычи нефти. – М.: недра, 1969г.-240с.

5. Ивановский В.И., Пекин С.С., Сабиров А.А. Установка погружных центробежных насосов для добычи нефти. – М.: Нефть и газ,2002.

6. Г.В.Молчанов, А.Г.Молчанов. Машины и оборудование для добычи нефти и газа: Учеб.для ВУЗов. -М.:Недра,1984.

7. Нефтепромысловое оборудование: Справочник / Под ред. Е.И.Бухаленко. – 2-е изд, перераб. И доп. - М.: Недра,1990.

8. Орлов П.И. Основы конструирования: Справочник –методическое пособие. В 2-х кн. 1 /под. Ред. П.Н. Усачева. Изд. 3-е, испр. –М.: Машиностроение, 1988.-560с.

9. Справочник по нефтепромысловому оборудованию. Под ред. Е.И. Бухаленко. – М.: Недра, 1983, 339с.

10. Справочное руководство по проектированию, разработки и эксплуатации нефтяных месторождений, Добыча нефти. Под. Ред. Ш.К. Гиматудинова / Р.С. Андриасов, Н.г. Мищенко, А.Н. Петров и др. М.: Недра, 1983, 485 стр.

11. Технологичность конструкции изделия: Справочник / Ю.Д. Амиров, Т.К. Алферова, П.Н. Волков и др; Под общей ред. Ю.Д. Амирова- 2-е изд. Перераб. И доп. –М.: Машиностроение, 1990 – 768с.

12. Оборудование для добычи нефти и газа. Учеб. Пособие в 2-х частях. / В.И. Дарищев и др. М.: Нефть и газ. 2002г.

1.8 Білім тексеру және бағалау

Кредиттік технологиялық оқыту жүйесі бойынша Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Университетінде студенттердің білімін рейтингілі бақылау әдісі қолданылады. Білімді бағалау жөніндегі ақпарат балдық-рейтингілік жүйемен шкала түрінде іске асырылады. Онда бақылаудың барлық түрлері көрсетілген.

Әр пәннің рейтингісі 100%-ға тең. Олар үшін бақылаудың мынадай түрлері белгіленген: ағымды бақылау; рубежді бақылау; қорытынды бақылау.

Ағымды бақылауға жататындар: бақылау жұмыстары, зертханалық жұмыстарды орындау, семестрлік тапсырмалар. Рубеждік бақылау тест немесе ауызша өткізіледі.

Қорытынды бақылаға емтихан жатады. Бақылау түрлері кестеде көрсетілген.

Рейтингілік бақылау жүйесі

3 кесте.

«Мұнай-газ кәсіптік жабдықтарды есептеу және құрылымдау» пәні бойынша барлық бақылау түрлерін тапсырудың календарлық графигі

4 кесте

Студенттердің білімін бағалау

5 кесте

Аралық аттестация бойынша бақылау жүргізуге арналған сұрақтар тізімі

1. Құрастыру мақсаты және конструкцияның сапасын бағалау белгiлерi. Пакерлердi есептеу және құрастыру

1. Құрастырудың негізгі мақсаты

2. Конструкцияны өңдеудiң бастапқы негiзгi деректерi

3. Жабдықтар сенімділігі

4. Конструкцияның метал сыйымдылығы және қаттылығы

5. Құрастырудың экологиялық негіздері

6. Жабдықтарды жасаудың этаптары немесе модернизациясы

7. Бұйымдардың түрi және негiзгi өндiрiстiң бұйымдарының өңдеуiнің сатылығы

8. Бейiмдеуi базасында өндірістік машиналардың жасалу әдiстерi

9. Параметрлік қатарлардың жасалынуы

10. Кәсіпшілік жабдықтарды пайдалану шарттары

11. Кәсіпшілік жабдықтарға арналған марериалдар

12. Жабдықтарды және материалдардың шекті кернеулерін есептеу әдістері

13. Пакерлерді есептеу және құрастыру

2. Ұңғымаларды пайдалануға арналған жабдықтарды есептеу және құрастыру

1. Мұнай кәсіпшілігінің ортадан тепкіш сораптары

2. Жұмыстық дөнгелектің ағымды каналын есептеу

3. Қалақшалы жұыстық дөнгелектің профилінің құрылуы

4. Өту каналының профилінің құрылуы

5. Ортадан тепкіш сораптардың көпірлерінің конструкциясы,корпусттар мен білікті есептеу

6. Ортадан тепкіш сораптардың біліктерін есептеу

7. Осьтік күштердiң түсу түйiнiн есептеуi

8. Мұнай кәсіпшілігінің поршенды және плунжерлі сораптары

9. Сораптың гидравликалық бөлігін жобалаудың негізгі күйі

10. Компенсаторларды есептеу

11. Сораптың қозғалтқыш бөлігін есептеу және құрастыру

12. Ұңғыма жабдықтары және газлифті клапандарды есептеу

13. Газлифт кезінде жүргізілетін ұнғыма жұмыстарына арналған қондырғылар

14. Қабат өнiмiн көтеруге арналған штангасыз сораптардың түрлері

15. Ұңғылық ортадан тепкіш электр сораптары

16. Ұңғылық ортадан тепкіш сораптардың сатысын есептеу және жобалау

17. Сораптардың негізгі тіректері

18. Сораптағы энергия шығынын есептеу

19. ЭОТС (ЭЦН) құрудағы комплектілер жиынтығының бiрлiктерiн таңдау

20. Гидропоршнді ұңғылық сораптарды құру

21. Штангалық ұңғылық сораптық қондырғы (ШҰСҚ)

22. ШҰСҚ жобалаудың негізгі тапсырмалары және оның элементтері

23. Тербелмелі балансирлі станок механизмінің кинематикалық есептеулері

24. Сораптық штангілер колоннасының жоғарғы нүктесіндегі күштерін есептеу

25. Сораптық штангілер колоннасының есептеу жене құрастыру

26. Тербелмелі - станок механизмінің күштік есептеулері

27. Тербелмелі – станогын құру және беріктікке есептеу

28. Тербелмелі – станогындағы энергия шығынын есептеу және сағалық сальниктегі үйкеліс күштері

29. Тербелмелі - станок есептеулер программасының блок-жүйесі

30. Штангалық ұңғылық сорапттарды құрастыру және есептеу

3. Ұңғымалардың ағымдық және капиталды жөндеуге арналған агрегаттарды жобалау және мұнай кәсiпшiлiк жабдықтарына қызмет көрсету

1. Агрегаттардың тағайындалуы және құрылымдық жүйесі

2. Агрегаттарды жобалауға арналған негізгі ақпараттар

3. Агрегаттардың транспорттық базасын таңдау

4. Жобаланатын қондырғының жүйесін өңдеу және кинематикалық есептеулері

5. Шығырды жобалау және есептеу

6. Агрегаттардың талді жүйесі

7. Агрегаттардың діңгегі

8. Сораптық штангаларды көшіретін агрегаттар

9. Тербелмелі – станоктарды жөндейтін және оларға қызмет көрсететін агрегат

10. Бесік асты механизімін есептеуге арналған жүйе

4. Мұнай өндіруді үдетуге арналған жабдық

1. Ұңғыны химиялық өңдеуге арналған жабдық

2. УНЦ-160К қондырғысының Кинематикалық жүйесі

3. Қабатқа механикалық әсер етуге арналған жабдық

4. Құмилегіш қондырғы УСП-50 кинематикалық жүйесі

5. Жылжымалы қондырғы автомашинасының остеріне әсер ететін салмақы есептеу

5 .Өндірілетін өнімді жинауға, тасымалдауға, дайындауға және сақтауға арналған жабдық

1. Өндірілетін өнімді дайындау әдістері жабдықтың жұмыс істеу шарты

2. Газды дайындауға қолданатын аппараттар және ыдыстар

3. Өндірілетін өнімді дайындауға және сақтауға арналған ыдыстарды құрастыру және таңдау

4. Жылу алмастырғыш аппараттардың есептеудегі және құрастырудағы ерекшеліктері

5. Газды дайындауға арналған жабдықтарды таңдауға және құрастыруға қойылатын жалпы ұсыныстар

Пәннің аралық аттестациясы

1. №1 «Пакерлердi есептеу» практикалық жұмыстың есептеу нәтижелері және қорғау

2. №2 «Ортадан тепкіш сораптардың жұмыстық дөңгелегін есептеу және құрастыру» практикалық жұмыстың есептеу нәтижелері және қорғау

3. №3 «Плунжерлі (поршнды) сораптарды есептеу және құрастыру» практикалық жұмыстың есептеу нәтижелері және қорғау

4. №4 «Тиелген ортадан тепкіш сораптарды есептеу және құрастыру» практикалық жұмыстың есептеу нәтижелері және қорғау

5. №1 модуль бойынша бақылау сұрақтары

· Құрастырудың негізгі мақсаты?

· Қандай көрсеткіштер жабдықтардың эффективтілігін анықтайды ?

· Жабдықты жасауда құрастырушы алдында қандай мәселелер туындайды?

· Конструкцияны жобалағанда қандай негізгі параметрлер мен бастапқы деректерге сүйенеді ?

· Жабдықты құрастырғанда қандай қосымша деректерге мән беру керек ?

· МЕСТ 24482-80 25650-93, 25870-83 үйлесімінде кинематикалық аумақты ата

· «Жабдық сенімділігі», «тоқырасыздық», «ұзақмерзімділік», «сақтағыштық» түсініктеріне анықтама бер.

· Бұйым көп заттылығының көрсеткіші не?

· Бұйым салыстырмалы көп заттылығы қалай анықтайды?

· Металл сыйымдылықтарының түсіру әдістерін ата

· Қандай экономикалық нәтиженiң бағалау белгiлерi жаңа жабдық конструкциясын жасағанда үстем болып табылады ?

· Жабдықтарды модернизациясы немесе жасалуы қандай жүйелік этаптардан түрады?

· Өндiрiстегі бұйымдардың негiзгi өңдеулу кезеңдерiн ата

· Жаңа жабдықты құрастырғанда, бірыңғайлау базасында қандай әдістерді қолданады?

· Бөлшек материалын таңдағанда пайдалану шартының қандай факторларына байланысты таңдалады?

· Жабдықтарды құрастырғанда материалдарға қойылатын жалпы мінездемелері

· Жоғары температурадағы ортада жұмыс істегенде болаттың сипаты қалай өзгереді?

· Төменгі температурадағы ортада жұмыс істегенде болаттың қандай түрі қолданады?

· Агрессивті ортаның металлды таңдауға әсерін суретте ңыз

· Жабдықтың жұмыс режимінде эквивалентті жүктемесін қалай анықтайды?

· Пакер бөлшектерін дайындауға қолданатын материалдарды суретте

· Пакерлерді құрастырғанда қандай параметрлер беріледі?

· Пакерлерді жобалағанда есептеу әдістерін келтір

· Пакерлерді қондырғанда шектік остік салмақтарды анықтау әдістерін келтір

· Мұнай кәсіпшілігінің ортадан тепкіш сораптарын және оның жұмыстық дөңгелегінің конструкциясын суретте

· Кәсіпшілік плунжерлі (поршнды) сораптардың конструкциясын суретте

· Тиелген ортадан тепкіш сораптар және олардың табандарын жобалау туралы айтып бер.

2 БЕЛСЕНДІ ҮЛЕСТІРІЛЕТІН МАТЕРИАЛ ҚҰРАМЫ

2.1 Курстың тематикалық жоспары

2.2 Дәрістік сабақ конспектісі

Дәріс 1. Кіріспе. Құрастыруға қажетті негізгі берілгендер мен құрылымдардың сапасын анықтау

Құрастыру, жаңадан жасау немесе жабдықтарды жаңарту машинажасаудың негізі болып табылады. Сонымен қатар машина жасау мемлекеттің экономикалық дамуының қарқынына әсер етеді. Мұнай және газ өндіру мұнай-газ өнеркәсібінің негізгі мақсаты және оған жету үшін бірқатар тапсырмаларды орындау қажет, соның негізгісі – пайдалану жабдықтарын жасау.

Жабдық жасағанда құрастырушы алдында маңызды мақсат қойылады. Оған әр түрлi параметрлерде бiр технологиялық үрдiске арналған машиналардың типтік өлшемдерін жасау жатады. Пайдалану мен жөндеулерді жеңілдету үшін типтік өлшемдер санын азайту қажет. Машиналардың және жабдықтардың конструкциясы реттеудi және жиынтық бiрлiктердi қиыстыруды барынша азайту керек, жабдықтағы атрық кернуді болдырмау және істен шығуды сонымен қатар бiрыңғайланған, унифицирленген бөлшектер мен жиынтық бiрлiктердi қолдануды ескеру.Сондықтан жабдықтарды құрастырғанда машина жасаушының алдындағы негізгі мақсат, бірнеше бөлшектенген мақсаттардан тұрады.

Конструкцияны өңдеудегі негiзгi бастапқы деректерi

Конструкцияны өңдеу үшiн және жабдықты есептеуге қажеттi бастапқы деректер әдетте өте көп. Оларды негізгі параметрлерге және қосымша деректерге бөлуге болады.

Әдетте негізгі параметрлер көп болмайды. Олар жабдықтың негізгі тағайындалуын сандық суретте йды. Мысалы, сораптарға — сұйықтың көлемі, нақты уақыт мерзiмiнде берiлетiн; қысым, оның шыға берісінде дамытылатын сораппен; фонтанды арматура үшін — шыға берісіндегі каналдардағы қысымы және бұл каналдардың диаметрi; ағымдағы және капиталды жөндеу агрегаттары үшін – ілмектің жүк көтергіштігі.

Сонымен қатар жабдықты пайдаланған кезде қосымша деректер қажет, оларға жататындар:

1. Жабдықтардың габариттеріне, массасына, орналасу шартына (автокөлікте, тракторда, шаналард, фундаменте) байланысты шектелуі;

2. Жабдықтың орналасу күйіне байланысты тасымалдау және монтаждау шарттары;

3. Жабдықтың сенімділік көрсеткіштері;

4. Жабдықтың жұмыс істейтін ортысының суретте масы;

5. Белгілі бір заң бойынша өзгеретін уақытта жүктеме салу суретте масы;

6. Климаттық шарттар және жабдықтарды орналастыру дәрежелерін;

7. Әзірлеу мен жөндеудің технологиялық ерекшеліктері ;

8. Қоршаған ортаны сақтау және еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету шарттары;

9. Экономикалық көрсеткіштер (өзіндік құны, лимиттік баға, есеп қайтару мерзімі т.с.с.).

Құрастыруға қойылатын, әзірлеу мен жөндеудің технологиялық ерекшеліктері, климаттық шарттар және жабдықтарды орналастыру дәрежелерін қарастырамыз.

Жабдықты жобалағанда, бөлшектерді сериялық әзірлегенде, заманға сай автоматтандырылған жүйелер мен программамен басқарылатын станоктарды қолдануды ескеру қажет. Бөлшектердің өлшемдері бақылауға неғұрлым сенімді әрі жеңіл болуы тиіс, мысалы, өтетін және өтпейтін тығындар көмегімен, калибрлермен, автоматты оптикалық бақылаумен.

Бөлшектер конфигурациясы дайындау мерзімін азайту мақсатында, бағасының қымбат болмауы, өлшемдерді бақылауды оңайлату, беттік сапасы және машинана құрастыру жеңілдігі максималды оңайлатылған болы тиіс.

Бөлшектерді өлшемдері неғұрлым дәл болы крек , ол құрастыруды жнңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар жөндеуге де ыңғайлы болады . Жөндеуді жеңілдету үшін бөлшектерді жекеленген түрде ғана емес ,сонымен бірге блоктарын ескерген жөн, себебі олар бөлшектер жыйынтығынана тұрады. Мысалы, газомоторкомпрессорда лубрикаторлық майлау жүйесіндегі істен шыққан лубрикаторлық сорапты жаңасына ауыстыру .

Машинаны жобалағанда, істен шыққан және тез тозатын бөлшектерін машинаның басқа бөлігін бөлшектемей ауыстыруды ескеру қажет.

Барлық жобаланатын бұйымдар берілген шектегі параметрлері мен белгілі бір климаттық шарттарда сақтау және орналасуы қажет. Бұйымдардың орындалуы белгілі макроклиматтық аумаққа сәйкес келуі тиіс.

Климаттық аудандар бір жылдағы абсолюттік ауаның температурасының максимумы мен минимумының орташа мәніне тәуелді бөлінеді немесе ауданның орналасу аумағына байлланысты МЕСТ 24482—80, 25650—83, 25870—83 бойынша.

Бұйымды орындау келесідей негізгі климаттық аудандармен шарттасқан :

1. Бір қалыптағы климатта, берілген ауаның температурасы + 40 пен - 45 °С арасында. Шифрдегі белгіленуі У;

2. Суық климатта, ауаның температурасы - 45 °С тан төмен . Шифрдегі белгіленуі - ХЛ;

3.Ылғалды тропикалық климатпен, ауаның температурасы 20 °С, ал қатысты ылғалдылық 80% - ға тең немесе одан жоғары. Бір жылда (2 ден 12 ай бойы) қарастырылған кезенде тәулігіне шамамен 12 сағат немесе одан да көп . Шифрдегі белгілнуі - ТВ.

4. Құрғақ тропикалық климатпен, ондағы ауаның орташа максималды температурасы 40 °С тан жоғары және дымқыл климаттық аудандарға жатпайтындар. Шифрде белгіленуі - ТС;

5. Тропикалық климатпен. Бұл жағдайда бұйымдар табиғи, құрғақ және дымқыл тропикалық климатта орындалу керек. Шифрдегі белгіленуі - Т.

6. Құрлықта жоғарыда аталған климаттық аудандар үшін, белгіленуі - 0.

7. Бірқалыпты теңіздің суық климатымен (теңіз және мұхит кемелерінде қондырылатын бұйымдар үшін, с. ш. 30° солтүстікке және о. ш. 30° оңтүстікке орналасқан ). Шифрдегі белгіленуі - М;

8. Тропикалық теңіз климатымен (теңіз және мұхит кемелерінде қондырылатын бұйымдар үшін, с. ш. 30° және о. ш. 30° арасында орналасқан ). Белгілнүі - ТМ;

9. Шексіз аудандарда жүзетін теңіз және мұхит кемелерінде қондырылатын бұйымдар үшін Шифрдегі белгіленуі - ОМ;

10. Құрлықта және теңізде , барлық климаттық аудандарда пайдалануға қолданатын бұйымдар . Шифрде белгіленуі - В.

Пайдалану жұмыстары жүргізгізілетін орындарға орналастыруына байланысты жабдықтарды келесі категориялармен орындайды.

1. Ашық ауада жүргізілетін жұмыстар үшін. Категория – 1

2. Бөлме ішінде жүргізілетін жұмыстар, оның температурасы мен ауа ылғалдылығы ашық ауадағы параметрлерінен аз ғана өзгеше болғанда, (палаткада , кузовта, жылу изоляциясы жоқ металлды бөлмелерде, шатыр астында ) және бұйымдарға күннің тікелей радиациялық, сонымен қатар атмосферных жауын шашынның әсрінсіз. Категория – 2 .

3. Табиғи желдетілетін, жабық бөлмелерде жұмыс істеу үшін, ондағы температураның өзгеруінің, ылғалдылықтың, шаңның, құмның әсері ашық ауадағыға қарағанда мейлінше аз (жылу изоляциясы бар металлды қорған, тасты, бетонды, ағаш бөлмелерде ). Категори – 3.

4. Климаттық шарттарды жасанды жолмен басқарылатын бөлмелерде жүргізілетін жұмыстар үшін. Бұл желдеткіштермен салқындатылатын немесе жылытылатын капиталды бөлмелер. Категория – 4 .

5. Ылғалдылығы жоғары дәрежедегі бқлмелерде жүргізілетін жұмыстар үшін (жер асты жылытылмайтын және желдетілмейтін бөлмелер үшін, шахталарда, қабырғалар мен едендері дымқыл болатын кемелер трюмаларында). Мұнай және газ өнеркәсібінде осы категорияға батырылатын және ішкіұңғымалыұ жабдықтар жатады. Категория – 5.

Осылайша, Батыс Сібірдің солтүстігінде жұмыс істеуге арналған жабдық шифр белгіленуінде ХЛІ әріптерін көруге болады. Ортадан тепкіш электр сорапқа арналған тиелетін қозғалтқыш шифрнде В5 белгіленуін көреміз.

Жабдықты өңдеу кезінде, негізгі параметрлерін анықтау үшін, пайдаланудағы статикалық параметрлер жиынтығы мен жаңа бөлшектің қолданылатын шарттары тексеріледі.

Жабдықтың сенімділігі

Машинаны пайдалану кезінде сапасына суретте йтын маңызды белгісі, оның сенімділігі болып табылады. Сенімділік, машинаның талап етілген уақыт мерзімінде өзінің пайдалану көрсеткішін сақтай отырып, берілген функциясын атқаруды қамтамазыз етеді.

Сенімділік — кешенді ұғым, оған жұмыстағы тоқыраусыздық, ұзақ мерзімділік, жөндеуге жарамдылық, жабдықтың сақталатындылығы және т.с.с. параметрлер жатады.

Тоқыраусыздық — бұйымның белгіленген уақыт аралығында немесе жұмыс істеу барысында қажетті жұмыс қабілетін үздіксіз сақтай алатын қасиеті. Машина жөндеу арасында белгілі бір уақыт арасында тоқыраусыз жұмыс істей алады.

Ұзақ мерзімділік -қызмет көрсету және жөндеудi кезінде шектi күйге дейiн жабдықтың жұмысқа қабiлеттiлiгiнiң сақтауын ұзақтығы. Жабдықтың сақталатындылығы, сақтау немесе тасымалдау уақытында жұмысқа қабiлеттi күйiн үздiксiз және олардың аяқтауынан кейiн сақтайтын қасиетi.

Жөндеуге жарамдылық- бұйымды техникалық күту мен жөндеу арқылы жұмыс қабілетін қалпына келтіріп, ұстап тұрып, тоқыраудың пайда болу себебін анықтап, оны болдырмау мүмкіндігі.

Металл сыйымдылық и конструкция қаттылығы

Материалсыйымдылық, жобаланатын бұйымдармен қоса, әдетте аналогпен салыстыра бағалайды . Бағалау белгілері келесілер :

Бұйым массасы М — материалсыйымдылық көрсеткіші, жұмысқа дайындап қойған бұйым бөлшектерінің массасын суретте йтын жиынтық;

Бұйымның салыстырмалы массасы - М_у , (экономикалық әсерлілігі немесе шығарылатын өнім көлемі Р және Т қызмет мерзімі )

.

Салыстырмалы өндірістік материалсыйымдылық Муп, материалдар шығынының М_П ( монтаждауға кеткен бөлшектердің дайындамасын, шығын материалдарын ескере отырып) РТ - ғақатынасы,

Салыстырмалы эксплуатационды материалсыйымдылық Му_Э — материал шығынның бұйым эксплуатациясына қатынасы М_э (на части, идущие на смену отработанным, на ремонт за полный установленный ресурс или срок службы изделия) к тому же произведению величин,

Бұйымның салыстырмалы материалсыйымдылығы

Негізгі әдебиет

1 [бөлім 1 и 2 бет 3-45]

Бақылау сұрақтары

1. Құрастырудың негізгі мақсаты қандай ?

2. Әртүрлі машиналардың негізгі параметрлерін ата.

3. Жабдықты игеру үшін қандай қосымша параметрлерді негізгі етіп алады?

4. Бұйымның климаттық шарттары және категориялардың орналасуы бойынша атқарылуын ата .

5. Сенімділік теориясының негізгі параметрлеріне анықтама бер.

6. Материалсыйымдылықты бағалац қандай критериялармен жасалады ?

7. Металлсыйымдылықты азайтудың әдістері қандай ?

8. Бұйымның және материалдардың қаттылыңы деген не ? Қаттылықты ұлғайту әдістерін ата.

Дәріс 2. Пакерлерді есептеу және құрастыру

Пакерлердің және олардың элементтерінің функционалды арналуы : ұңғыма діңгегін герметизациялау; қондыру кезінде және қысым құлауынің әсерінен болатын остік күштерді қабылдау; пакерлерді іске қосқанда және қондырғанда немесе шешу жұмыстары кезінде оның элементтерін басқару ; кейбір технологиялық функцияларды орындағанда (Мысалы, пакер астындағы сұйық ағымын пакереотсекателге жіберу жағдайлары). Бұның барлығы өзіне келесідей элементтерді қосатын структуралық жүйесін шарттандырады: тығыздаушы лементер, пакер тіректерін, пакерді басқару жүйесін, технологиялық қондырғылар.

Пакердің бірнеше элементтерін нақтырақ қарастырайық.

Тығыздайтын элементтер шегенді құбыр тiзбегiне өстiк күштiң әсерінен кеңейiп, қысылады Уплотняющие элементы расширяются и прижимаются к обсадной колонне при воздействии осевой нагрузки (СКҚ салмағы немесе гидрожүйедегі поршен күшінің әсері ). Резинадан жасалған элемент (кейде дарымаушы немесе металлдық кордтың арматуралауымен), температурасы 100 °С қа дейін жұмыс істеуге арналған. Элемент температурасы 300 – 400 ◦С жұмыстық ортаға арналған, резенкеленген және сызылған асбесттен жасалған.

Элемент шеген құбыр тiзбегiне, оның iшкi қуысындағы артық қысымнан кеңiп, қысылады. Оның резеңке элементi кордпен әрдайым бекiтiлген болады.

Тығыздаушысы бар пакер және шеген құбыр тiзбегiнің арасындағы саңылау диаметрі 10 – 20 мм тең болады.

Элемент ұңғымаға тартып түсіреді. Ол да кордпен нығайтылған резенкеден орындалған.

Элементтерді нығыздау үшін синтетикалық резенкелердің 4326, 4327, 3825 маркалары қолданылады, олар аз деформацияланатын пакерлер үшін (в және г типіне), ал 4004, 3826-С маркалары көп деформацияланатын пакерлер үшін (а типі).

Кордтың ретiнде мақта-маталы , полимерлiк немесе металлдық жіптерді қолданады.

Пакерді жобалау тапсырмаларында әдетте негізгі параметрлер, пайдалану шарттары және технологиялық процестің суретте малары беріледі.

Негізгі парпметрлерге пакер түсірілетін шегендеу құбырының ішкі диаметрлер диапазоны, қысым құлауы және технологиялық процестің ерекшеліктері жатады.

Нығыздаудың сенімділігі пакерді деформацияға дейінгі нығыздау диаметрлері әртүрлі және шегендеу құбыры 15—20 мм болғанда ғана жүзеге асады. Жұмыстық қысымның құлауы әдетте 10—100 МПа. Технологиялық процесстер пакерде клапана-кескіштің,бірнеше каналдардың, кері клапандардың және т.с.с. болуын талап етеді.

Қосымша деректерге: пакер жұмыс істейтін температура, агрессивті қоршаған орта, пакерді көтермей ұзақ жұмыс істеу, сенімділік көрсеткіштері және т.с.с. жатады.

Пакерді есептегенде герметизацияға қажетті контактты қысымын, остік күштерді, нығыздаушы элементтің оптималды жиынтығыжәне нығыздаушы элементтің корд параметрлерін анықтайды.

а және б типті нығыздаушы элемент пен шегендеу құбыры арасындағы контактты қысымы анықталады:

(1)

мұндағы — нығыздаушыны алдын ала қысу және қысым өзгеруінің әсерінен болған контактты қысымы.

Пакерлерде қолданатын резина, Пуассона коэффициентіне тең

Ұңғыма герметикалығын қамтамазыз ететін контактты қысым р_к мен остік күштің ең төменгі мәнін анықтау үшін, келесі теңдеуді қолданады :

(2)

(3)

Мұндағы — деформация күйіндегі нығыздаушы элементтің көлденең қимасының ауданы; =5,1— 1 МПа — резинаның қозғалу модулі ; — деформацияға дейінгі және одан кейінгі резинаның сыртқы радиусы; — резинаның ішкі радиусы; — пакердегі қысымның құлауы .

Еркiн күйдегi пакердiң тығыздағыш элементiнiң биiктiгi оның бетiнiң ауданының теңдiгiнiң шартынан және деформацияланудан кейiн анықталына алады. Пакерлердi есептеуiнiң әдiстерiнiң кейбiр авторлары (Г. Д. Сухоносов), пакермен және шеген құбыр тiзбегiнiң аралығында саңылауға резеңкенiң құюынан сақтайды деп санайды.

Тығыздағыш элементiнiң биiктiгiнiң есептеулерi бiр тығыздайтын элементтiң ең кiшi биiктiктерiн алуға мүмкіндік бередi

(4)

Мұндағы — сығылған күйдегі элемент биіктігі .

Пакерлердебұндай нығыздаушылардың біраз болуын ұсынады.

Тығыздағыш элементiнiң ең үлкен биiктiгi пакердiң өздiгiнен бекiтуiнiң шарты бойынша остік күштердiң әсерінен табылады .

(5)

Мұндағы — үйкеліс коэффициенті .

Пакердiң конструкцияларында оның шеген құбыр тiзбегiмен жақын болу және тығыздауды тығыз бекiтiлгенге дейiн тығыздайтын элементтiң қысуымен қамтамасыз еткен оның штогiнiң жүрiсiнiң ұзындығы ескеруi керек.

Штоктiң жүрiсiнiң үлкеюi тығыздайтын элементтердiң бұзылуына, оларға әсер ететін күштерiн шектеудi жоққа шығарады, осыдан ретсiз деформациялар болады.

Штоктiң жүрiсiнiң оптималды ұзындығын келесi формула бойынша анықтауға болады:

(6)

Мұндағы — жүктелмеген, еркiн тығыздайтын элемент биiктiгі;

146 және 168мм диаметрлi шеген құбыр тiзбек асты пакерлер үшiн 178 және 299 мм диаметрүшін

Гидравликалық пакерлерде ептеген кернеулер Резеңкеге және кордта цилиндрдың кеңейуі пайда болады (суретте 4,3, е). Негiзгi жүктеменi резеңкеге қарағанда үлкен қаттылықтағы бар корд жiптерi алып жүредi.

Негiзiнен корд қабығының жуандығы, тығыздағыш элементiнiң суретте йтын берiктiгi, кордтың материалының жiктерiнiң санымен анықталады :

(7)

— пакердегі қысым құйылуы; — пакерді ұғыма қабырғаларына қысқандағы кордтығ орташа радиусы; — жіптің үзiлуіне рұқсат етілетін күшi; корд кездемесiнiң (жіпке перпендикуляры ) жібiнiң адымы; — шеген құбыр тiзбегiне пакердiң қысуы кезіндегі округтық бағыты бар корд жiптерiнiң көтерiлу бұрышы.

Корд жiптерiнiң көтерiлу бұрышы келесідей анықталады. Егер желiлер көтерiлу бұрышы >35° болса, қабық iшiне қысымды бергенде, радиал бағытта кеңейтуде шектемейтін, корд жiбiнің өлшемдерi өзгермейді. Қабық жанында бұрыш диаметр бойынша үлкеедi және жіптердiң көтерілу бұрышының өзгеруiнiң арқасында олардың ұзындығы бойына деформациясыз кішірейеді. Бастапқы бұрыш деформацияның басталғанға дейiнгi орауыштың жіптерінің бiр адым ұзындығының теңдiгiне және ұңғыманың қабырғаларына қысу кезiнде анықтайды:

(8)

мұндағы — бос күйдегі пакер кордының орташа радиусы; — корд жіптерінің бастапқы көтерілу бұрышы. Соңғы теңдеуден табатынымыз

(9)

Тығыздайтын элементтiң еркiн соңының остiк орын ауыстыруы.

(10)

— шеген құбыр тiзбегiне қабықтың қысуынан кейiнгі және еркiн күйдегі корд жiптерiнiң орауышының адымы; — еркiн күйдегi кордтың орауышының жұмыс биiктiгi.

(11)

Шеген құбыр тiзбегiнiң берiктiгiне плашканың басып алу ықпалын пакердiң есептеулерiнде тексеруге керек.

Плашкалар сақиналық саңылауларды толық қайта жабатын пакерлердiң конструкцияларындағы, шеген құбыр тiзбегiне жүктеме барлық периметр бойынша бiр қалыпты бөлiніп беріледі. Онда, шеген құбыр тiзбегу бұзбайтын, плашканың басып алуына әсер ететін өстiк күш тең :

(12)

Плашкалар түйісуіне шектеу қойылған жағдайда, олардың арасындағы құбыр учаскесі бүгілуге жұмыс істейді.Сонда

(13)

(4.12) және (4.13) — шегендеу құбырының материалының аққыштық шегі; п — плашкалар саны ( радиусы бойынша ); — плашка конусының бұрышы; — шегендеу құбырының сыртқы және ішкі диаметрі мен қабырға қалыңдығы; — плашкалар биіктігі (вертикал бойынша ұзындығы ); — плашка хордысының диаметрі; — плашка бетінің доғасының жебесі.

Түйісу кернеуі

пакердiң конструкцияларын өңдегенде шектi жүктеме тығыздауды жасауға қажеттi жүктемемен теңеседi (формула 4.3). Егер болса, онда пакер конструкциясына қажетті өзгертулерді енгізеді (бұрышын , тығыздаушылардың геометриялық өлшемдерін ).

Майысқан ұңғымаларда қолдану үшiн, пакердi жобалауда қисық дiңгектердiң деформациясының мүмкiндiгiн есепке алуы керек.

Ұңғыманың имек бөлiгiнiң айырмашылығында (соңы мен ортасы бойынша) шеген құбыр тiзбегiн үш нүктелерде түйісуде, пакер ұзындығы осы өрнекпен анықталады:

(14)

К — ұңғыма діңгегінің бұрылу радиусы ; — саңылау (көлденең ) пакер мен шегендеу тізбегінің арасындағы.

Ұзындығы үлкен пакер, бұрылысты өткенде тұрып қалуы немесе өзі майысып қалуы мүмкін. Соңғысы оның сынуына әкеледі.

Бұл есептеулер ұңғыманың бұрылыстарына түсірілетін басқа да жабдықтарға қатысты (штангалық ұңғылық сораптар, ортадан тепкіш сораптар, тиелген қозғалтқыштар т.с.с.).

Негізгі әдебиет

1 [бөлім 4 бет 45-52]

Қосымша әдебиет

2 [бөлім 1 и 2 бет 27-35]

Бақылау сұрақтары

1. Пакерлердің бөлшектерін жасайтын материалдарды суретте .

2. Пакерлерді жобалағанда қандай параметрлер түрлері беріледі?

3. Пакерлерді жобалағанда мінездемелік есептеулердің методикасын келтір.

4. Пакерді қондырғандағы оған әсер ететін шекті остік жүктеменің методикасының анықтамасын келтір.

Дәріс 3. Мұнай кәсіпшілігінің ортадан тепкіш сораптарын есептеу және құрастыру

Қалақшалы сораптардың ішінде мұнай кәсіпшілігінде ең көп қолданылатыны ортадан тепкіш сораптары.

Сорапты жобалағанда оның берілісін, арынын, қотарылатын сұйықтық суретте масын, функцияларын, соымен қатар қосымша талаптар, мысалы габаритінің шектеуі, массасы, климаттық факторларға байланысты қолданылуы, орналасуы көрсетеді.

Сораптың атқарылатын функциялары оның конструкциясының кейбір ерекшеліктерімен, бөлшек материалымен, құбырларға байлау жүйесімен, берілісімен анықталады.

Ортадан тепкіш сораптарының конструктивтiк өңдеуiнiң жұмыстық ретi :

1. Жұмыстық доңғалақтың (немесе бағдарлаушы аппарат) қарсылық бiлдiрудiң ағын каналдарының есептелуi және олардың график түрiндегі суретте i.

2. Жұмыстық доңғалақ және бағыттаушы аппараттың қалақшасының профилін құрастырылуы. Жасау, сынау және сораптың баспалдағының эксперименталдi аяқталуы.

3. Негiзiнен, ерiксiз келтiрудiң қуатын есептеуi, геометриялық өлшемдер және (бiлiк, корпус, радиал мойынтiректер, бiлiктi тiректер және т.б.) сораптың элементтерiнiң берiктiгiнiң график түрiнде суретте i.

5 бөлімдегі жалпы қабылданған белгіленулер: — дөңгелектің бұрыштық жылдамдығы; с — абсолютті, — айналмалы және