ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

DE ROMULO ET REMO ROMAE CONDITORIBUS

1 234 5

Titus Livius rerum scriptor Romanorum in libris suis, qui «Ab urbe condita» appellantur, fabulam de Romulo et Remo, a quibus Roma condita est, narrat. Fama est Numitorem Albae Longae regem ab Amulio, fratre suo, regno privatum esse. Amulius, fratri invidens, eius nepotes in flumine demergi, matrem autem eorum in carcere custodiri iubet. Sed regis ministri, qui infantes in flumen proicere debent, regi non parent et pueros parvulos in fluminis ripa ponunt. Turn lupa, quae forte ad flumen venit, pueros parvulos invenit et lacte suo nutrire coepit. Postea ei, a Faustulo pastore regio inventi, uxori eius educatum traditi sunt.

Paulo ante legebamus Romulum et Remum a pastore regio inventos uxori eius educatum traditos esse. Itaque pueri inter pastores educabantur et paulatim adolescebant. Adolescentes in silvis et montibus vicinis cum aliis iuvenibus venabantur et multas bestias feras necabant. Interdum Romulus et Remus etiam latrones, qui in eis locis pastores infestabant, aggrediebantur et praedam, latronibus ademptam, inter pastores dividebant. Sed ipsos aliquando latrones aggressi sunt et Remus a latronibus captus ad Amulium regem punitum adductus est.

Faustulus pastor regius iam antea suspicabatur nepotes ipsius Numitoris regis a se in Tiberis fluminis ripa inventos esse, sed nulli id aperiebat. Nunc autem arbitratus Remum magno in periculo esse et Numitori et Romulo rem narrat.

Tum Romulus cum amicis suis Amulium aggreditur et rege occiso Remum fratrem liberat. Quo liberate nepotes regnum Numitori avo reddunt. Numitore mortuo urbem novam condere statuunt. Itaque in Palatino colle, qui haud procul a Tiberi situs erat, arcem parvam ponunt. Controversia inter fratres orta Romulus Remum fratrem suum occidit urbemque novam a suo nomine Romam nominat.

Примітки до тексту: ab urbe condita — від заснування міста (тобто Риму); invidens, entis (+dat) — що заздрить (комусь), що ненавидить (когось); coepit — почав, почала; rem narrat — тут: розповідає про це.

DE ITALIA

Italia, magna paeninsula, inter mare Tyrrhenum et mare Adriaticum patet. lugum Apennini paeninsulam montibus et collibus implet. Sed circum Padum flumen campus magnus est. In campo acria proelia inter Romanos et Carthaginienses erant. Copiis equestribus Carthaginiensium campus secundus erat, sed copiis pedestribus Romanorum adversus erat. Ad litus maris Tyrrheni campi palustres sunt; itaque aer ubi saluber non est. Roma, Italiae caput celebre; ad Tiberim sita est.

Варіант V

DE OLIVA

Oliva, sive olea, est arbor, quae apud veteres Graecos in magno honore fuerat. Notum est id certamen, quod aliquando inter deos fuit. Neptunus, Oceani deus, et Minerva, omnium artium dea, de principatu certabant et operibus suis se iactabant. Neptunus equum velocissimum creavit, Minerva olivam, arborem utilissimam, Atticae donavit. Incolae Atticae olivam donum pretiosissimum putaverunt et palmam Minervae dederunt. Ex eo tempore oliva a Graecis arbor sacra putatur et in praecipua est deae tutela.

DE CORVO ET VULPE

Corvus perfidie pinguem caseum in villa furatus erat; et ad nemus reversus in summa quercu resedit, et laetas crocitaciones iteravit. Contigit autem ut, eo auditu, vulpes ad arborem in qua sedit accederet, visura quid tantis crocitacionibus sibi vellet Corvus. Videns ergo illum super caseum exultantem, eum benivole salutavit, et ait illi: In tota vita mea non vidi avem tibi similem in decore, quia pennae tuae plus nitent quam cauda Pavonis. Et oculi tui radiant ut stellae, et rostri tui graciam quis posset describere? Si ergo vox tua dulcis esset et sonora, non video quomodo aliqua possit tibi similis inveniri, quae scilicet tanto sit ornata decore. Hiis igitur vulpeculae laudibus corvus deceptus, ut Vulpi placere possit et ampliores laudes promereri, cantare coepit, oblitus casei quem rostro tenebat. Dum ergo rostrum a caseo solvit, ille male servatus decidit et in potestatem Vulpis venit.

Варіант VI

DE DIEBUS ET MENSIBUS

Antiquissimis Romae temporibus annus non in duodecim menses, ut nunc, sed in decem menses divisus erat. Cui rei testimonio sunt nomina mensium, quorum ultimus December, id est decimus, appellator.

Primus anni mensis erat Martius, qui a deo Marte nomen suum traxit, secundus mensis erat Aprilis, tertius — Maius, a nomine Maiae sive Maiestae antiquissimae Italorum deae appellatus, quam illi sicut ipsam terram matrem colebant. Quarto mensi nomen Iunius fuit, quod nomen Iunoni deae Iovis coniugis debebatur. Quintus autem mensis Quintilis appellabatur, sextus — Sextilis, Septimus — September, octavus — October, nonus — November, decimus, ut iam pridem diximus, December. Postea Romani mensem Quintilem in Gaii Iulii Caesaris honorem Iulium nominaverunt, mensem autem Sextilem — Augustum, in Octaviani Augusti imperatoris laudem.

Numa Pompilius secundus rex Romanorum annum in duodecim menses ad cursum lunae descripsisse narratur duobus mensibus Ianuario et Februario eum augens.

Totus annus trecentos quinquaginta quinque dies habebat. Cum autem luna tricenos dies singulis mensibus non expleret deessentque dies solido anno, qui solstitiali circumagitur orbe, intercalarios menses Numa instituit, qui modo his modo illis interponerentur annis. Haec res cum arbitratu pontificum fieret, saepiusque menses intercalarii ab iis subicerentur, fasti prorsus turbati sunt.

Itaque Gaius Iulius Caesar anno quadragesimo sexto ante aeram nostram annum ad cursum solis accomodavit, ut trecentorum sexaginta quinque dierum esset et intercalario mense sublato unus dies quarto quoque anno intercalaretur.

Primus anni mensis nunc Ianuarius fuit, secundus — Februarius. Primus cuiusque mensis dies Kalendae appellabatur, quintus — Nonae, tertius decimus — Idus. Mensibus autem Martio, Sextili, Maio et Octobre Nonae fuerunt septimus, Idus — quintus decimus mensis dies.

Menses anni tricenos aut tricenos singulos dies continebant, mensis autem Februarius duodetriginta aut undetriginta dies.

Postea mensis in septimanas dividi coeptus est. Dies septimanae fuerunt haec: Solis dies, Lunae dies, Martis dies, Mercurii dies, Iovis dies, Veneris dies, Saturni dies, quae nomina etiam nunc in fastis multorum populorum manent. Dies in duas partes dividebatur: alteram a solis orto usque ad occasum, alteram a solis occasu usque ad ortum. Totus dies viginti et quattuor horas continebat.

Примітки до тексту: id est — тобто; (annus) qui solstitiali circumagitur orbe — (рік), який продовжується від одного сонцестояння до іншого (сонячний рік).

Варіант VII

DAEDALUS ET ICARUS

Daedalus Atheniensis artifex egregius ingeniosusque antiquis temporibus existimabatur. Sed animo erat invidioso nec aliquem sibi parem pati dicebatur. Itaque Talum nepotem suum et discipulum, qui arte sua magistrum superare videbatur, gloriae eius invidens occidit.

Нас caede commissa Athenis discessisse et in Cretam insulam, ubi rex Minos regnabat, venisse narratur. Cum in Creta esset, labyrinthum aedificium mirabile, unde exitus nullo modo reperiri poterat, regi aedificavit.

Post aliquot annos amore patriae tactus Cretam relinquere statuit. Rege autem id prohibente novum inauditumque iter per aera excogitavit, cum diceret: «Omnia possideat, non possidet aera Minos.»

Itaque pennis avium in certo ordine positis ceraque alligatis alas sibi et Icaro filio paravit, ut veras aves imitarentur. Opere suo mirabili perfecto filium instruit, ut inter caelum et terram media via volet, ne unda gravet pennas neque sol eas adurat. «Me duce, — inquit, — inter utrumque vola.» Haec cum dixisset, oscula nato dedisse et cum eo avolavisse narratur.

Aratores pastoresque, cum hos in caelo volantes viderent, esse deos credideruni. Iam magnam itineris partem fecerunt, cum Icarus puer imprudens praeceptoram patris sui oblitus audaci volatu gaudere coepit caelique cupidine tractus deseruit ducem suum et ad solem advolavit.

Cera solis calore mollita puer in mare decidit nequiquam auxilium patris implorans. Et ora eius patrium nomen clamantia aqua caerulea excepit. At pater infelix nee iam pater: «Icare» — dixit. «Icare! — dixit, ubi (e)s? Qua te regione requiram?» «Icare!» — dicebat: pennas aspexit in undis, Devovitque suas artes corpusque sepulchro Condidit et tellus a nomine dicta sepulti (Ovidius).

Примітки до тексту: Athenis — з Афін, aera — грецьк. асc. sing.; omnia possideat — нехай усім володіє; qua te regione requiram? —де, у якій стороні тебе шукати?

Варіант VІII

DISCIPLlNA DRUIDUM

Disciplina druidum in Britannia reperta atque inde in Galliam translata esse existimatur, et illi, qui diligentius eam rem cognoscere volunt, plerumque illo discendi causa proficiscuntur. Itaque multi iuvenes in disciplinam et sua sponte conveniunt et a parentibus propinquisque mittuntur. Magnum numerum versuum discipuli druidum ediscere dicuntur (itaque nonnulli annos vicenos in disciplina permanent). Neque fas esse existimant ea litteris mandare, cum in reliquis fere rationibus Graecis litteris utantur. Id mihi duabus de causis druides instituisse videntur: nam neque volunt in vulgum disciplinam efferri neque volunt eos, qui discunt, litteris confisos minus memoriae studere, quod fere plerisque accidit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo atque memoriam remittant.

Imprimis volunt persuadere non interire animos, sed ab aliis post mortem transire ad alios atque hoc maxime ad virtutem excitari putant metu mortis neglecto. Multa praeterea de sideribus atque eorum motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum natura, de deorum immortalium vi ac potestate disputant et iuventuti tradunt. (Caesar, De bello Gallico)

Примітки до тексту: illo — туди, memoriae studere — намагатися запам'ятати, remittere — (тут) послабляти, hoc (abl. causae) — завдяки цьому, de rerum natura — про природу всього сущого.

DE NOMINĬBUS ROMĀNIS

Viris Romānis plerumque tria nomina erant. Ita Cicerōni, egregio oratōri, plenum nomen Marcus Tullius Cicěro erat. Marcus erat praenomen, Tullius nomen vel nomen gentilicium, Cicěro cognomen. In nomĭne Gai Iulii Caesăris Gaius erat praenomen, Iulius nomen, Caesar cognomen. Numěrus praenominum Romanōrum parvus erat. Praenomĭna Romanōrum antiquōrum erant: Aulus, Gaius, Gnacus, Decĭmus, Faustus, Lucius, Manius, Marcus, Numerius, Paulus, Publius, Quintus, Sextus, Spurius, Tiberius, Titus. Romāni magnum numěrum nominum de vocabŭlis boni omĭnis derivābant. Nomĭna boni omĭnis erant: Fortunātus; Victorīnus, Rex. Ex cognomĭne Caesăris, primi inperatōris, Romāni imperatōres suos Caesăres appellābant. Mulierĭbus Romānis plerumque unum nomen gentilicium erat, velut: Cornelia, Iulia, Lucia, Tullia, Paula, Octavia, Valeria. Servis autem unum cognomen erat, velut: Syrus, Sarmātus, Thrax, Niger. Nomĭna, flumĭnum in linguā Latinā masculīna sunt, velut: Padus, Rhenus, Rhodanus, Nilus, Euphrates, Sequana.

Варіант IX

DE NIOBA

Nioba, Tantali filia, uxor erat Amphionis, regis Thebanorum. Haec propter potentiam et divitias mariti et propter suam pulchritudinem superbissima fuit, maxime autem ea de causa, quod multos liberos habuit. Mulieres et virgines aliquando Latonae, matri Apollinis et Dianae, sacrificabant. Nioba eas vituperavit et «Cur», – inquit, – ei, non mihi sacrificatis? Pulchritudine, potentiis, divitiis, etiam genere omnes homines supero. Mihi est Tantalus pater, Iovem avum appello. Idem socer meus est. Spectate liberos, Latonam orbam appellabitis, si mecum eam comparaveritis. Ego quattuordecim liberos habeo, illa duos. Postquam haec dixit, mulieres sacrificare prohibuit.

Ea re Nioba Latonae iram excitavit. Dea statim liberis suis omnia narravit, et Apollo: «Audacia verba, – inquit, – istius Niobae poena digna sunt». Dixit idem Diana. Liberi, precibus matris commoti, in arcem Thebarum venerunt, et Apollo filios illa filias Niobae sagittis necaverunt. Ita Niobae superbia ipsi causa doloris fuit, marito autem, qui de caede liberorum certior factus se ipse necaverat, et liberis eorum causa perniciei. Misericordia deorum Nioba in saxum mutata est, lacrimaeque eius etiam nunc manant.

DE PERFIDIA FALISCI

Olim bellum erat inter Romam et Falerios, oppidum Romae proximum, et Romani ante Falerios castra habebant. Pueri Faliscorum autem etiam in bello extra oppidum se exercebant. Aliquando Faliscus quidam cum pueris nonullis in castra Romana intrat et Romanis dicit: "Frustra oppidum nostrum oppugnabitis, non armis, sed dolo incolas superabitis. Videtis pueros istos, eos vobis mando ac ita Romanis victoriam parabo". Sed Romani ei respondent: "Contra viros arma habemus, nunquam gladios contra pueros stringemus. Pueros domum remittemus, te autem merito puniemus".

Варіант X

DE VESTALĬBUS

Urbe Romā a Gallis captā atque direptā multisque civĭbus interfectis, magna multitūdo Romanōrum in Capitolium fugit. Virgĭnes autem Vestāles sacra rei publĭcae servāre cupivērunt, ne ea quoque a Gallis raperentur. Quā de causā clivum, qui ducit ad Ianicŭlum, ascendĕre modo coepĕrant, cum L. Albinius eas aspexit plaustro ibi coniugĕm et libĕros vehens. Quamquam eīus plurĭmum interĕrat suos servāri, publĭcam religiōnem magis respexit, quam privātam caritātem. Praecēpit suis, ut plaustro descendĕrent, et in plaustrum virgĭnes et sacra accēpit. Tum itinĕre coepto non confecto, Caere in oppĭdum Vestāles vexit, ubi summā cum veneratiōne sacra recepta sunt. Quibus factis et Albinius et Caeretāni usque ad hoc tempus gratam memoriam sibi peperērunt.

CAESĂRIS MORS

Cum Caesar Alexandriam venīret, Ptolemaeus, rex Aegypti, insidias ei parāre voluit. Quā de causā regi bellum illātum est. Ptolemaeus victus in Nilo periit. Caesar Alexandriā potītus regnum Cleopatrae, Ptolemaei sorōri, dedit. Rediens inde Caesar Pharnăcem, Mitridātis Magni filium, qui in Ponto rebellāvit et multas popŭli Romāni provincias occupāvit, vicit et postea ad mortem coēgit.

Bellis civilĭbus toto orbe composĭtis, Caesar Romam rediit. Tum insolentius et contra consuetudĭnem Romānae libertātis agĕre coepit. Cum ergo et honōres ex sua voluntāte praestāret, qui a popŭlo antea deferebantur, aliaque regia ac paene tyrannĭca facĕret, coniuravērunt in eum sexaginta vel amplius senatōres equitesque Romāni. Praecipui fuērunt inter coniurātos duo Bruti ex eo genĕre Bruti, qui primus Romae consul fuĕrat et reges expulĕrat, et C. Cassius et Servilius Casca. Ergo Caesar, cum ad curiam venisset, tribus et viginti vulnerĭbus confossus est.

Варіант XI

AMOR ET PSYCHE

Erant in quadam civitate rex et regina. Hi tres filias habuerunt. Filiae maiores natu quamquam gratissima specie erant, tamen puellae iunioris praeclara pulchritudo nec exprimi poterat sermone humano. Iamque per proximas civitates et attiguas regiones fama pervaserat: deam Venerem in mediis populis conversari. Interea Psyche (hoc nomen illius puellae fuit) nullum fructum decoris sui percipit. Spectatur ab omnibus, laudato ab omnibus, nec quisquam: non rex, non regius, nec de plebe cupiens eius nuptiarum petitor accedit. Mirantur omnes divinum specimen, ut simulacrum, fabro politum. Duae maiores sorores, regibus desponsae, iam beatas nuptias adeptae sunt. Sed Psyche, virgo vidua, domi residens, odit in se suara formositatem. Tum miserrimus pater Apollinis oraculum interrogat, et Apollo respondet: «In montem excelsum, rex, siste puellam.» Hoc facto, maesti parentes in summo cacumine Psyche sopitam deserant. Iamque recreata somno, videt Psyche medio luci prope fontem domum regiam esse, aedificatam non humanis manibus, sed divinis artibus. Et vox quaedam corporis sui nuda: «Domina, – inquit, – tua sunt haec omnia». Et videt statim vina nectarea eduliumque variorum fercula copiosa, nullo serviente, subministrari. Deinde quidam introcessit et cantavit invisus et alius citharam pulsavit, quae videbatur nec ipsa; finitis voluptatibus, Psyche concedit cubitum. Iamque provecta nocte aderat ignobilis maritus et torum inscenderat, sed ante lucem propere discesserat. Haec diutino tempore sic agebantur.

Aliquando ad Psychen sorores eius advenerunt, et Psyche iubet citharam loqui, tibias agere, choros cantare. Quae cuncta, nullo praesente, dulcissimis modulis animos audientium remulcebant. Inflammatae invidia sorores puellae dicunt: «Pro vero cognoscimus immanem serpentem tecum noctibus latenter acquiescere et te devoraturum esse». Tum Psyche perterrita ait: «Vos, carissimae sorores, non videmini mendacium fingere». Nocte Psyche, prolata lucerna, videt ipsum illium Cupidimen, formosum deum: per umeros dei pinnas candicare, ante lectuli pedes arcum et pharetram et sagittas iacere. Et Psyche Cupidinem basiat. Sed lucerna evomuit de summa luminis sui stillam ferventis olei super umerum dei, et inustus exsiluit deus et tacitus statim avolavit.

Варіант XII

DE THESEO

Aegeus, rex Atheniensium, filium Minōis, qui in insŭla Creta regnābat, necāvit. Cura hic mortem filii comperisset, cum multis navĭbus ad orā Attĭcae venit et Athēnas expugnāvit. Ut filii mortem vindicāret, Atheniensĭbus imperāvit, ut certis tempŏris spatiis certum numĕrum adulescentium et virgĭnum in Cretam navĭbus portārent. Ilii Minotauro, bestiae saevissĭmae, in cibi loco praebebāntur; Minotaurus autem in labyrintho, opĕre illo mirabĭli Daedăli artifĭcis, custodiebātur, ex quo nemo exĭtum reperīre potĕrat.

Theseus, Aegei filius, qui in Peloponnēso educātus erat, cura in patriam venisset et de calamitāte gravi audivisset, patrem orāvit, ut socius esset miserōrum homĭnum, qui eo tempŏre in Cretam navigāre debēbant. «Ego, pater», inquit, «beluam illam necābo et hanc poenam turpem finiam». Pater filio oranti obsecūtus est. Theseus, cum in Cretam venisset, cum comitĭbus in labyrinthum pervēnit et post pugnam acerrĭmam Minotaurum occīdit. Tum auxilio Ariadnae, filiae Minōis, quae misericordia adulescentis mota erat, redĭtum e labyrinthi errorĭbus reppĕrit et cura comitĭbus in patriam revertit. Sed patri adventu suo mortem parāvit. Ille enim filio imperavĕrat, ut, si conservātus esset, color velorum in redĭtu albus esset. Theseus autem verba patris memoriā non retinuĕrat et vela nigra, quae erant calamitātis signum, non mutāvĕrat. Aegeus, qui ad litus maris in saxo sedens filii adventum exspectābat, cum vela nigra vidisset, in mare se praecipitāvit, quod ex eo tempŏre Aegaeum est appellātum.

DUO AMICI ET URSUS

Duo amici, qui in itinere erant, subito ursum viderunt. Tum alter eorum perterritus arborem ascendit; alter, credens se sine auxilio amici suis viribus ursum superare non posse, in terram se iecit: sciebat enim ursos corpora mortuorum repudiare. Itaque, terra iacens, animum continebat, simulans se mortuum esse. Ursus, toto corpore iacentis pertemptato, denique discessit, nam hominem esse mortuum putabat. Paulo post amicus, qui in arbore descenderat, alteram per iocum interrogavit: «Quid ursus ad aurem tibi dixit?» «Pulchrum, – inquit ille, – proverbium: amicus verus — rara avis.»

Варіант XIII

DE CLOELIA

Porsenna in urbem Romam invadĕre prohibĭtus Romānos obsidiōne superāre cupīvit. Propterea maiōrem milĭtum numĕrum arcessīvit Romanosque rapiendo et diripiendo terrĕre atque agros, quos Romāni colēbant, populāri constituit. Ităque Romānis pecus, quod extra urbem aluĕrant, in urbem introducendum erat frugesque erant asportandae, ne ab hostĭbus raperentur. Sed postquam saepe cum hostĭbus manus conseruērunt, pacem petivērunt.

Inter obsĭdes, quos Porsenna a Romānis expetivĕrat, Cloeliam quandam virgĭnem fuisse fama est. Quae postquam diu evadendi facultātem quaesīvit, puellas captīvas clam ex castris Etruscōrum ad Tibĕrim duxit. Quum cura puellae inter densa tela hostium tranavissent, sospĭtes omnes a Cloelia domum ad propinquos reductae sunt. Rex autem ea audacia lacessĭtus a senātu puellas repetīvit et postulāvit, uti domi conquirerentur et denuo in castra mitterentur. Quas cum recuperavisset, rem diligenter inquisīvit. Tum Cloelia "A me", inquit, "illas tuis manĭbus ereptas esse concēdo; ităque, si punīre cupis, appāret me solam esse puniendam; veniam a te non peto. Ex cetĕris rem quaerĕre non oportet". Apud regem autem Etruscum non tuta solum, sed etiam honorāta virtus fuit, laudatamque virgĭnem parte obsĭdum donāvit.

DE HELVETIIS

Helvetii, popŭlus bellicōsus et imperii cupĭdus, in anĭmo habēbant ex patriā suā emigrāre et alios agros Galliae occupāre. Tum unus ex Helvetiis: “Ex patriā nostrā, – inquit, – emigrēmus. Antea autem comparēmus nobis frumentum, confirmēmus amicitiam cum finitĭmis, inflammēmus aedificia et oppĭda nostra. Sunt omnīno viae duae, quibus ex patriā emigrāre possŭmus: altĕra per Sequănos, altĕra per provinciam Romanōrum. Via, quae per Sequănos ducit, angusta et periculōsa est. Per provinciam Romanōrum igĭter migrēmus”.

Варіант XIV

DE AENEA

Antīqui poētae Romanōrum tradunt egregium virum Troiānum, Aeneas nomĭne, post Troiam a Graecis captam a Troiae orā in Italiam venisse. Narrant eum fato profugum multum terra marique iactātum esse ob iram Iunōnis, deae saevae. Nam fato destinātum est Troiānos cum Aenea in Italiam venturos esse et ibi ab eis oppĭdum novum conditum iri. Itaque Aeneas et amici illīus in Italiam venērunt et Lavinium oppĭdum novum condidērunt. Postea Iulus, Aenea filius, alium oppĭdum Albam Longam condĭdit.

DE GALLIS

Caesăris tempŏre in Galliā duo genĕra hominum erant, qui alĭquo erant honōre: druĭdes et equĭtes. Plebs enim servōrum paene loco habebātur; ităque sors plebis gravis et tristis erat. Homĭnes, cum ingenti tribūto aut gravi iniuria premebantur, in servitūtem se nobilĭbus dabant. Fortūna nobilium felix erat. Plebs magno et gravi onĕre vectigalium premebātur, druĭdes autem omnĭbus tribūtis et militia libĕri erant. Druĭdes sacrificia publĭca et privāta curābantet de omnĭbus controversiis publĭcis et privātis decernēbant. Homĭnes scĕlere turpi inquināti a druidĭbus gravi poena afficiebāntur. De Gallōrum morĭbus multa in Caesaris libro, qui Commentarii de bello Gallico inscrĭbitur, legĭtis.

Варіант XV

DE OEDIPO REGE

Laius, rex Thebanōrum, ex oracŭlo Delphĭco accēpit se a filio suo interfectum iri. Ităque servo suo praecēpit, ut filium parvŭlum in monte Cithaerōne exponĕret, ut ille perīret. Servus autem infantem servāvit et pastōri alicui eum educātum commendāvit. Ille puĕrum Polybo Corinthiōrum regi eīusque uxōri tradĭdit, qui, quod suos libĕros non habēbant, pro filio suo eum educavērunt et Oedipum appellavērunt. Ităque Oedĭpus in domo Polybi educātus est. Sed aliquando in convivio unus convivārum dixit Oedĭpum non esse filium Polybi. His verbis audītis, quamquam Polybus ei persuadēre conabātur haec verba convīvae ebrii non esse vera, Oedĭpus ad oracŭlum Delphĭcum profectus est, ut Apollĭnem de parentĭbus veris consulĕret. Oedĭpo de oracŭlo responsum est eum occisūrum patrem suum, matrem suam autem in matrimonium ductūrum esse.

Ităque Oedĭpus, ut fatum horribĭle evitāret, ne patrem suum occidĕret, neque matrem in matrimonium ducĕret, Corinthum relīquit et in alias terras profectus est.

In itinĕre senex quidam ei obviam factus est. Acri inter eos controversiā ortā Oedĭpus ira commōtus senem occīdit.

Denĭque ad Thebas urbem Graeciae celĕbrem vēnit. Iam multos annos Thebāni crudelitāte Sphingis, terribĭlis monstri, multa mala passi sunt. Nam Sphinx ante portas urbis in saxo sedens omnĭbus vel in urbem ingredientĭbus vel ex urbe egredientĭbus difficĭle aenigma proponēbat: «Quid ingredĭtur mane quattuor pedĭbus, meridie — duōbus, vespĕri — tribus?» Nemo hoc aenigma solvĕre potĕrat, ităque omnes a Sphinge interficiebāntur. Solus Oedĭpus illud aenigma solvĕre potuit: «Homo,— inquit,— infans pedĭbus et manĭbus ingredĭtur, vir— pedĭbus, senex autem bacŭlō nitĭtur.» Tum Sphinx de saxo se deiēcit.

Ita Thebāni hoc ingenti pericŭlo liberāti sunt. Cives grati Oedĭpum, virum fortem, regem suum nominavērunt eīque regīnam suam in matrimonium dedērunt, quia paulo ante rex Thebanōrum iter faciens interfectus est.

Варіант XVI

DE ОЕDIРО REGE (продовження)

Multos annos Oedĭpus Thebis omnium consensū felicĭter regnavisse dicĭtur, cum vehemens pestilentia in urbe orta est. Multi cives gravi quodam morbo affecti subĭtā morte exstincti sunt. Nullum huīus mali remedium invenīri posse videbātur. Tum Oedĭpus oracŭlum Apollĭnis consulĕre consilium cepisse narrātur legatumque Delphas misisse numen dei percontātum. Oracŭlum Delphĭcum ab Oedĭpo consultum respondit causam illīus casūs esse interfectōrem Laii regis, qui in urbe manēret; necesse eum urbe expelli, ut urbs hāc macŭlā purgarētur. Responso oracŭli accepto Oedĭpus omnem opĕram dedisse dicebātur, ut malefactōrem requirĕret requisitumque urbe expellĕret. Ităque interfectōrem statim devōvit nesciens se hunc virum esse et se, igĭtur, ipsum devovisse. Ne suspicāri quidem potĕrat se regis interfectōrem esse, quia rex Thebanōrum non ab uno viro, sed a grege magno latrōnum occīsus esse tradebātur.

Sed brevi tempŏre horribĭlem veritātem compĕrit. Nam senex ille, qui iter faciens in trivio ab Oedĭpo occīsus erat, ipse Laius rex Thebanōrum et Oedĭpi pater fuit. Ita Oedĭpus intellexit se contra suam voluntātem manū suā patrem occidisse, matrem autem suam in matrimonium duxisse.

Intolerabĭli dolōre anĭmi affectus ipse sibi ocŭlos eruisse narrātur, ne hunc mundum, quem scelĕre suo maculavĕrat, aspicĕre posset, et cum Antigŏnā filiā domum suam urbemque relīquit.

Примітки до тексту: meridie — опівдні; vesperi — вечором, duobus, tribus — числівники duo и tres; manibus — abl. pl. від іменника manus, us f — рука; hoc ingenti periculo — abl. Separationis; quodam — abl. sing, неозначеного займенника quidam, quaedam, quoddam — якийсь; brevi tempore — abl. temporis.

Варіант XVІI

CAIUS IULIUS CAESAR

Caesar, postquam quinque annis in Italia, Graecia, Asia, Afrĭca, Hispania omnes adversarios prostrāvit, principātum totīus imperii Romāni obtinuit. Tum se clementem praestĭtit erga omnes, quibuscum antea ei pugnandum fuĕrat. Nemo vinctus, nemo supplicio multātus est, sed beneficiis et munerĭbus omnes sibi devincīre voluit. Multis praeterea et optĭmis legĭbus rem publĭcam tot bellis paene exhaustam sanāvit plurimosque reppĕrit ad auxiliandum parātos. Ipse ius severissĭme dicēbat et sanxit, uti poenae facinŏrum augerentur. Divĭtes nimis luxuriōse vivĕre vetuit, paupĕres iuvit. Cum vastitātem Italiae periculōsam rei publĭcae esse sensisset, magnam partem plebis in agros coloniasque deduxit. Ităque plerīque consentiēbant nemĭnem umquam tantopĕre rei publĭcae profuisse.

Tamen evēnit, ut anno quadragesĭmo quarto contra Caesărem coniuratio fiĕret sexaginta nobilium, cuīus princĭpes erant M.Brutus et C.Casius. Qui a cetĕris dissentientes Caesărem regnum appetĕre dicēbant. Inter coniurātos convēnit, uti Caesar in curia Pompei interficerētur. Eo enim Caesar Idĭbus Martiis, quamquam pericŭlum imminēre comperĕrat, sese contŭlit, ut senātum habēret. Ibi in sella sedentem coniurāti circumvenērunt et tam celerĭter perfodērunt.

Coniurāti autem imprudentiam suam paulo post ipsi aperuērunt. Nam quid faciendum esset, nesciēbant, atque universus fere popŭlus ab iis dissensit Ităque, priusquam Caesar sepelirētur, fugĕre coacti sunt.

Варіант XIX

DE LEGIONĬBUS ROMĀNIS

Multis et diuturnis bellis Romāni dominatiōnem suam firmavērunt et amplificavērunt. Augusti aetāte imperium Romānum Oceăno et longinquis fluviis, Rheno, Danuvio, Euphrate, terminabātur. Ut tam diversārum regiōnum incŏlas coercerent, multis locis legiōnes collocavērunt. Exercĭtus Romāni curābant, ne a popŭlo pacato seditio concitaretur. Nam inviti popŭli molestas condiciones dominatiōnis Romānae tolerābant et saepe servitūte se levāre studēbant. Legioni Romānae legātus praeerat, singŭlae centuriae centurionĭbus parēbant. Milĭtes, qui fortitudĭne de suis bene meruerant, ceniurionis digitāte ornabāntur; itaque milĭtes summa contentiōne pugnābant, ut a duce laudarentur.

DE MILITĬBUS ROMĀNIS

Milĭtes Romāni cotidie castra vallo fossaque muniēbant. Vallum lignis stabiliēbant. Semper cohors in statiōne erat. Custodiēbat vallum et quattuor portas. Dux milĭtes in statiōne collocātos oratiōne admonēbat. "Vestrum est, inquit, "custodīre exercĭtum somno oppressum. Diligentes este, milĭtes, ut subĭtum hostium impetum impediātis! Fortes et strenuos laudābo et praemiis amplis donābo. Ignāvos et neglegentes puniam. Cavēte, ne dormiātis! Cavēte, ne ego vos puniam! Punīrem vos poenis acerbis. Oboedite centurionĭbus vestris! Vos saepe nescitis, quomodo hostes propellatis. Centuriōnes autem artem militārem sciunt. Si in eos ocŭlos convertētis eōrumque voces audiētis, non perturbabimĭni. Etiam repentinum hostium impetum sustinebĭtis; nos cetěri brevi tempŏre aderimus.

Варіант XX

GENTES ITALIAE

Samnitibus subactis pleraeque gentes Italiae mediae et inferioris parebant Romanis. Superior Italia appellabatur Gallia Citerior, id est Gallia citra Alpes sita. Ibi enim Gallos consedisse supra diximus. Etiam plures Galli Galliam Ulteriorem incolebant, alii Hispaniam, Britanniam, Germaniam superiorem. Ex Germania posterioribus temporibus expulsi sunt.

Etruscos Romanis finitimos fuisse iam commemoravimus. Quos prioribus saeculis ad oram Italiae ex ea parte Asiae navis appulisse certum est, quam nos Asiam Міnorem nominamus. Interiores Italiae partes incolebant Sabini, Aequi, Volsci et aliae gentes. Quibuscum per complura saecula Romanis bella erant gerenda. Fortissimi erant ii, qui in summis iugis ante sub maxime arduis montibus Appenninis sedes agrosque deterrimos habebant et venando corpora exercebant. Eos Romanis ipsis cosanguineos simillimosque fuisse apparet. Quam ob rem Romanis erat difficillimum eos subigere.

Italiam inferiorem Romani Magnam Graeciam appellabant, quod Graeci prioribus incolis subactis ibi plurimas urbes condiderant. E quibus urbi Romae proximae erant Cumae et Neapolis. In ea parte Italiae agri potiores erant quam in ceteris partibus. Itaque Cumis et Neapoli prioribus temporibus plures homines habitabant quam Romae. Sed cum Neapolim semper homines omnium nationum venirent, mores ibi deteriores erant quam alibi. Tertio ante aeram nostram saeculo Magna Graecia in Romanorum potestatem redacta est. Tum Romani dominabantur usque ad extremos fines Italiae.

Варіант XXI

DE VULPE ET GALLO

Sunt homines multi qui non praevidentes sua dicta frequenter talia dicunt, ii postea ducuntur in poenitentiam et damna accipiunt. Ideo audi fabulam hanc. Vulpes aliquando sustinens fame ivit ad villam quandam. Et veniens ante gallum dicebat ei: «О domine mi galle, quam pulchram vocem habebat dominus meus pater tuus. Nam ego cupiens audire vocem tuam, veni huc. Unde rogo te ut canas alta voce ut audiam, utrum tu an pater tuus pulchriorem habes vocem»? Tunc gallus cum clamore clausis oculis coepit canere. At vulpes insiliens in eum cepit eum et portavit in silvam.

CORVUS ET VULPES

Corvus cum de fenestra raptasset caseum, et comesse vellet, celse resedit in arbore. Vulpes, hunc cum fuisset intuita, sic alloqui coepit: О quis tuarum, Corve, pennarum vigor est!? Si vocem haberes latiorem, nulla avium prior adesset tibi. Ille, dum vult ostendere vocem latiorem, emisit caseum; quem celeriter dolosa Vulpes avide dentibus rapuit. Tunc demum Corvus ingemuit, quia dolo esset deceptus, ut ignarus. Qui se laudari verbis subdolis gaudent, ferunt poennas turpi poenitentia indiscretas.

SOCIETAS LEONINA

Olim vacca, ovis, capella societatem cum leone faciunt. Forte cervum vasti corporis capiunt. Tunc leo cervum in quattuor partes dividit et dicit: «Ego primam partem tollo, quia leo surn; secundum mihi tribuetis, quia vobis socius est; tertia erit mea, quia plus valeo; quartam nemo vestrum sine magno periculo tanget!» Sic leo onmem praedam capit.

Варіант XXII

DE DIEBUS

Motus terrae est causa diei et noctis. Longitudo dieram et noctium plerumque diversa est. In nonnullis partibus Asiae et Africae dierum et noctium longitudo aequa est. In regionibus nostris aetate dies longi sunt, noctes breves; hieme dies breves, noctes longae sunt. Meridiei tempus in omnibus terrae partibus diversum est. Dierum erant nomina: Solis dies, Lunae dies, Martis dies, Veneris dies, Saturni dies. Apud Romanos significabantur dies fasti et dies nefasti atque dies festi ac profesti.

DE IOVE

Antiqui Romani multos deos colebant. Dominus coeli et terrae erat Iuppiter. Poetae Graeci Iovem patrem deorum hominumque vocabant. Et dei et homines lovem timebant. Iuppiter in Olympo habitabat. Is cum fratribus mundum gubernabat. In tutela Iovis praecipue reges erant. Iuppiter auctor erat legum humanarum. Fratres Iovis erant Neptunus, Pluto, sorores Iuno, Ceres, Vesta. Bestiae nonnullae deis sacrae erant, ut aquila Iovi, pavo Iunoni, equus Neptuno. Ex arboribus oliva Minervae, Apollini laurus, Plutoni cupressus sacra erat.

DE ACHILLE

Celeber est Achilles, filius Реleі regis et Thetidis deae. Achilles particeps belli Troiani erat. Celebre est scutum, celebria sunt arma Achillis. Et scutum et arma ei Hephaestus ille fabricat. Celebris est celeritas Achillis. Celeritate sua incredibili et magno corporis robore Achilles Troianis terribilis erat. Ira Achillis Graecis perniciosa erat. Mors Patrocli, eius amici, Achilli dolores acres dat. Propterea Achilles Hectorem ad pugnam provocat et virum fortem necat.

DE TANTALO

Tantalus, Iovis filius, rex Phrygiae, carissimus erat omnibus deis atque ad epulas eorum invitabatur. Sed tantam felicitatem sapienter conservare nesciebat. Nam superbia quadam impulsus omnia deorum consilia, apud Iovem audita, hominibus aperiebat. Propter id scelus in Tartaro aeternis cruciatibus punitus est. Nam apud inferos in aqua stans semper sitit et pulcherrimos fructus videns perpetuo esurit. Ubi enim aquam bibere parat, ea recedit; ubi autem fructum captat, rami vento amoventur. Ne dormire quidem misero licet, nam capiti eius saxum ingens impendet, cuius ruinam semper timet. Talia de Tantalo poetae antiqui tradunt.

Варіант XXIII

DE ERRORĬBUS ULIXIS

Graeci, postquam urbem Troiam cepērunt, naves solvērunt. Sed multi eōrum tempestatĭbus disiecti sunt. Imprīmis Ulixes, rex Ithacōrum, longis errorĭbus per maria actus est. Socii eīus boves sacras Solis dei interfecērunt atque ad cenam paravērunt; qua de causa in alto mari omnes naves Ulixis Iovis fulmĭne fractae et socii eīus necāti sunt. Ipse, tempestāte coactus, ad insŭlam Ogygiam pervēnit, ubi nympha Calypso habitābat, et ibi septem annos vixit, ab illa nympha verbis blandis deceptus. Denĭque Calypso, a deis admonĭta, Ulixem in patriam remīsit. Sed Neptūnus mox navem eīus fregit. Ulixes fame et frigŏre confectus ad Phaeacum insŭlam actus est, qui eum bene accepērunt. Paulo post ab illis in patriam missus est.

DE TALO ACHILLIS

Achilles, fortissĭmus omnium Graecōrum, qui contra Troiānos bellavērunt, Filius Pelei et deae Thetĭdis fuit. Mater Thetis infantem suum in fluvium Stygem, qui apud infěros fluit, immersit. Aqua fluvii corpus eīus invulnerabĭle effecit. Attamen talus pedis dextri vulnerabĭlis mansit. Nam Thetis, cum filium in fluvium immergēbat, manu sua corpus eīus talo dextri pedis tenēbat. Itaque talus dextri pedis aqua fluvii intactus ideoque vulnerabĭlis permansit.

Troiāni autem, qui de vulnerabĭli talo Achillis nihil audivěrant, frustra Thetĭdis filium telis petēbant; eum nullo modo vulnerāre potěrant. Postremo Apollo sagittam Parĭdis in talum dextri pedis Achillis direxit atque heroem occĭdit.

Варіант XXIV

DE HERCŬLE

Inter heroas antiquos primum locum habuit Hercŭles, Iovis et Alcmenae filius, qui multos graves labores peregit. Hercŭles iam infans dracones, qui incunabŭlis appropinquābant, necāvit. Hercŭles cito crevit et virtūte suā alios heroas superāvit. Tum interfecit leonem Nemeaeum, cuīus pellem detraxit et se texit. Hydram Lernaeam occidit et felle serpentis sagittas suas tinxit. Aprum Erymanthium necāvit, cervum vivum adduxit, aves Stymphalides in insŭla Martis sagittis interfecit. Draconem, Typhonis filium, qui mala aurea Hesperidum servābat, ad montem Atlantem interfecit et regi mala apportāvit. Canem Cerběrum, Typhonis filium, ab inferis regi adduxit.

DE ARCHIMĒDIS MORTE

Marcellus, Romanōrum consul, ad Syracūsas, urbem Siciliae nobilissĭmam, oppugnandas missus est. Marcellus urbem cito occupatūrus erat, sed obsidio diuturna fuit. Ea tempestāte Syracūsis Archimēdes fuit. Mathematĭcus egregius opĕra Romanōrum multis machĭnis urbis defendendae causa inventis disturbāvit. Syracūsae a Marcello captae erant. Consul Romānus prudentiā Archimēdis delectātus capĭti illīus pepercit. Archimēdes discendi causa in pulvĕre quasdam formas describēbat. Archimēdes de pericŭlo patriae nescīvit. Miles quidam indomum Archimēdis praedandi causa irrupĕrat. Cupidĭtas luxuriae investigandae in milĭtem invasĕrat. Archimēdes milĭti respondit: “Noli turbāre circŭlos meos!”. Ităque a milĭte obtruncātus est.

Варіант XXV

DE AENEA

Decem annos Troia a Graecis oppugnabātur. Graeci saepe impĕtum in moenia urbis faciēbant. Sed Troiāni multos hostium interficientes fortissĭme patriam defendēbant atque obĕrant Graecis. Decĭmo autem anno Graeci hostes dolo decipientes urbem Troianōrum expugnavērunt; quōrum nonnulli in saltĭbus se occultavērunt. Ibi cum de salūte desperāre incipĕrent, Aenēas, dux eōrum, "Domos nostras", inquit, "hostes hac nocte diripiunt et deōrum simulacra templaque incendunt. Sed omnia nobis rapiant spem non eripient. Nam quamquam nunc ex patria fugĕre cogimĭni, tamen novas sedes accipiētis ibīque Troiam reficiētis. Quam ob rem naves nobis faciāmus! Dux noster erit Iuppĭter. Qui maria ignōta nobis facĭle patefaciet. Aspĭce clementer nos fugientes, Iuppĭter! Fac, ut hostes decipiāmus! Effĭce, ne gentes ferōces nos interficiant, ne tempestātes naves nostras concutiant! Incipĭte, amīci, et perficĭte celerĭter, quae praecipiam! Libenter suscipiāmus labōres et pericŭla! Mox procul a domo novas oras novosque portus mecum conspiciētis.

DE ARIŎNE

Ario, clarissĭmus citharista, cum in Graeciā Magnā ingentes opes sibi comparavisset, Corinthum reverti statuit. Sed cum navem homĭnum Corinthiōrum conscendisset, hi, ut opĭbus citharistae potirentur, ipsum de medio tollĕre constituērunt. Quod cum Ario cognovisset, nautas orāvit, ut vitae suae parcĕrent. Hi se ei temperatūros esse negavērunt eumque ipsum in mare se praecipitāre iussērunt. Tum ille orāvit, ut antea ad cithăram canĕre sibi licēret. Quod cum ei permisissent, in puppi constĭtit altaque voce cecĭnit. Eo cantante, delphīni, sonōrum dulcitudĭne ducti, annatavērunt. Ităque, cum in mare desiluisset, a delphīno ad Taenărum promunturium vectus est. Inde Corinthum contendit et, quid sibi accidisset, Periandro tyranno narrāvit. Paulo post nautae quoque advenērunt. Interrogāti, num quid de Ariŏne cognovissent, eum salvum in Italia esse dixērunt. Tum vero ille subĭto advēnit et eos refellit, ac statim hi pro scelĕre poenas pependērunt.

Варіант XXVI

DE IMPERATORE AUGUSTO

Rei publicae Romānae primo reges, deinde consŭles praeĕrant. Consŭles quotannis creabāntur. Post consŭles imperatōres Romānis imperābant. Primus imperatōrum Augustus fuit. Augustus post diuturna bella domestĭca rei publĭcae Romānae pacem et securitātem donāvit. Cum civĭtas timōre et terrōrae liberāta esset, mercatōres tuto ad longinquas oras navigābant, armenta pastōrum tuto per campos ambulābant, ab aratorĭbus tuto argi arabāntur. Tempa deōrum ab imperatōre renovabāntur; probitātem et pietātem maiōrum redintegrāre studebat. Itaque bonōrum amōrem, malōrum odium, sibi comparāvit. Augustus a senātu popŭloque Romāno multis honorĭbus cumulātes est. Saepe consul creātus est, per multos annos tribunus plebes fuit, pontifĭcis maxĭmi et auguris officia explēvit. Senatōres eum Augustum et princĭpem senātus et patrem patriae appellavērunt; nepōtes autem imperatōris decreto patrum princĭpes iuventutis appellāti sunt. Et a rerum scriptorĭbus et a poetis summis laudĭbus celebrātus est. Poetae Augustum cum sole comparābant, qui terris lucem et calōrem et splendōrem et fertilitātem donat. Sub imperatōre Augusto Christus natus est. Heres Augusti fuit Tiberius.

SPARTĂCUS DUX SERVŌRUM

Anno septuagesĭmo tertio in Campania septuaginta quattuor gladiatōres vincŭlis ruptis e ludo gladiatorio effugĕrant et in monte Vesuvio castra fecĕrant. Qui iis praeĕrant, multis Romānis praestābant fortitudĭne. Ex iis Spartăcus "Praestat", inquit, "arma pro libertāte sumĕre quam in theātris sanguĭnem nostrum profundĕre. Nam quis vestrum non odit illos, qui, ubi in mollĭbus lectis cubantes cibis se complevērunt, nostris vulnerĭbus delectantur! Proinde este fortes! Neque vero increpābo eum, qui in vincŭla redīre mavult; neque abīre eum vetābo. At cetĕros me adiutūros esse spero, ut viam nobis patefaciāmus in patriam olim amissam".

Quibus verbis incitāti permulti undīque accurrentes se cum aliis coniunxērunt et magno impĕtu exercĭtum Romānum, qui eos armis circumdatūrus erat, perrupērunt. Adiūti sunt ab iis, qui Gallĭcis Germanicisque bellis a Romānis capti erant. Romāni autem frustra dabant opĕram, uti bellum celerĭter conficĕrent, et exercĭtus, cum manĭbus servōrum obstābant, refugiēbant. Ita servi multis ducĭbus et duōbus Romanōrum consulĭbus victis paulātim sexaginta fere milium armatōrum collegērunt exercĭtum. Postea domĭti sunt a M.Licinio Crasso. In ea pugna duces servōrum ipsi fortissĭmos se praestitērunt acerrimēque instantes cecidērunt. Multis captis colla secta sunt, alios Romāni iuxta viam Appiam crucĭbus affixērunt.

Варіант XXVII

DE GALLŌRUM ET GERMANŌRUM DEIS

Caesar in eis libris, qui “Commentarii de bello Gallĭco” dicuntur, et de bellis, quae cum popŭlis Gallōrum et Germanōrum Romāni diu gerēbant, et de morĭbus institutisque eōrum scribit. Tacĭtus quoque ille rerum scriptor Romānus, in libro suo de origĭne, situ, morĭbus ac popŭlis Germaniae dicit.

Caesar scribit: Galli deōrum maxĭme Mercurium colunt. Hunc viārum ducem, hunc mercatōrum custodem appellant. Post hunc colunt Apollinem et Martem et Iovem et Minervam. De his deis eandem fere opiniōnem, quam reliquae gentes, habent: Iuppĭter imperium deōrum tenet, Apollo morbos depellit, Minerva opěrum atque artificiōrum initia tradit, Mars bella regit. Huic deo Galli, quum proelium committěre in anĭmo habent, plerumque praedam promittunt. Quum adversarios superavērunt, bestias adversariōrum necant, conferunt in unum locum reliquas res, quibus magnos tumŭlos exstruunt. In Galliae civitatĭbus nemo fere religiōnem et mores popŭli laedit vel neglegit. Si qui neglegunt vel laedunt, ab aliis contemnāntur; his cetěri de via decedunt, aditum eōrum, sermonemque defugiunt.

De Germanōrum deis autem Caesar nihil nisi haec scribit: Germāni in deōrum numěro eos solos, dicunt, quos vident et quōrum opĭbus iuvāntur: Solem et Vulcānum et Lunam.

In Taciti libro legĭmus: a Germanis maxĭme Mercurius colĭtur. Cui Germāni certis diebus etiam homĭnes sacrifĭcant. Hercŭlem et Martem concessis bestiis placant. Cetěrum Germāni deos neque parietĭbus includunt, neque in homĭnis speciem fingunt.

Варіант XXVIII

DE BELLO TROIĀNO

Graeci cum Troiānis bellum gerēbant, quod Helena, uxor Menelai, praeda fuĕrat Parĭdis. Paris Priami, regis Troiae, filius erat. Menelaus omnes reges Graeciae auxilio orābat. Ei adĕrant cum multis navĭbus et militĭbus. Graeci in litŏre maris, non longe ab urbe Troia, castra posuērunt. Copus Graecōrum fortes duces praefuērunt, velut Achilles, Patroclus, Agamemno, Ulixes et Nestor. Universis copiis praeĕrat Agamemno, Menelai frater.

Troia erat oppĭdum magnum et moenĭbus turrĭbusque firmum. Troiānis praeĕrant fortes duces, velut: Hector et Aeneas. Praecipue nota est fortitūdo Hectoris. Per multos annos Graeci cum Troiānis pugnābant, et proelia saepe acria erant duces fere semper proeliis interĕrant. Decĭmo belli anno Graeci dolo Troiam expugnavērunt.

DE EQUO TROIĀNO

Graeci, laborĭbus belli Troiāni fatigāti, de victoriā desperavērunt et in patriam redīre cupivērunt, sed ab Ulīxe retenti sunt, qui iis dolum adhibēre suadēbat. “Equum ligneum, – inquit, – exstruāmus. In equi ventrem fortissĭmi viri se abdant, cetĕri autem naves conscendant reditumque in patriam simulantes ad insŭlam Tenĕdum navĭgent”.

Consilium Ulīxis ab omnĭbus probātum est. Iam Troiāni libĕros se putābant pericŭlis et magnopere delectabāntur. Omnium autem admiratiōnem excitābat equus ligneus. Atque nonnullis placuit equum ligneum in arce urbis, ubi Minervae templum erat, collocāre. Laocoon autem, Neptūni sacerdos, Troiānos fraudem cavēre monuit. “Ne traxerĭtis, – inquit, – equum in urbem! Flammis potius eum deleāmus! Dolus subest; hostes in equo latent”. Utĭnam Troiāni Laocoonti fidem habuissent! Utĭnam ne frustra eos monuisset! Troia tum incolŭmis stetisset et incŏlae eīus capti aut trucidāti non essent.

Варіант XXIX

DE SABĪNIS

Ităque urbe condĭtā Romŭlus, quia Romāni (id fuit nomen civĭbus urbis novae) muliĕres non habēbant, ad gentes finitĭmas legātos misit uxōres petītum. Finītĭmi Romānis filias suas in matrimonium non dedērunt. Legatiōne Romanōrum nusquam benigne acceptā Romŭlus dolo hoc impetrāre statuit. Ităque Romāni ludos instituērunt et hos spectātum finitĭmos popŭlos invitavērunt.

Sabinōrum gens cum libĕris uxorĭbusque Romam vēnit. Dum invitāti ludos spectābant, iuvĕnes Romāni ex composĭto Sabīnos aggressi filias eōrum rapuērunt. Parentes virgĭnum ex urbe profugērunt et post alĭquid tempŏris bello Romānis indicto Romam aggressi sunt.

In magno campo proelium commissum est. Iam diu acrĭter pugnatum est, cum muliĕres Sabīnae inter milĭtes se proiecērunt et clamavērunt se causam belli, se et viris et parentĭbus causam caedis esse; "Mori, — aiunt, — malŭmus, quam sine vobis vivĕre". Silentio repente facto duces harum precĭbus commōti foedus pacemque fecērunt. Sabīni a Romānis recepti numĕrum civium Romanōrum auxērunt.

1 234 5