ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Раздзел 10. Беларусь на сучасным этапе развіцця.

1 23

Развіццё Рэспублікі Беларусь як незалежнай дзяржавы. Узмацненне руху за нацыянальнае адраджэнне і суверэнітэт Беларусі. Жнівеньскія падзеі 1991 г. Заканадаўчае афармленне дзяржаўнай незалежнасці Рэспублікі Беларусь. Пагадненне ад 8 снежня 1991 г. аб стварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД). Міжнароднае прызнанне Рэспублікі Беларусь. Увядзенне прэзідэнцкай формы кіравання краінай. Выбранне першага Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Рэферэндумы 1995, 1996, 2004 гг. Беларуская мадэль сацыяльна-эканамічнага развіцця. Знешняя палітыка Рэспублікі Беларусь.

Навука і культура. Уплыў дэмакратызацыі грамадска-палітычнага жыцця на актывізацыю духоўнага патэнцыялу рэспублікі. Прыняцце Закона аб адукацыі і Закона аб культуры 1991 г. Рэформа агульна-адукацыйнай школы, змены ў сістэме падрыхтоўкі спецыялістаў у ВНУ. Інтэграцыя ў міжнародную навуковую супольнасць. Развіццё навукі ў вышэйшай школе. Новы этап у развіцці літаратуры, мастацтва: дасягненні, цяжкасці. Правядзенне музычных фестываляў. Праблемы і перспектывы беларускага культурнага адраджэння.

Ключавыя словы, паняцці: крызіс камандна-адміністрацыйнай сістэмы, сацыяльная палітыка, перабудова, Чарнобыльская катастрофа, спажывецкі рынак, дэмакратызацыя, апазіцыя, шматпартыйнасць, суверэнітэт, незалежнасць, Садружнасць Незалежных Дзяржаў, саюзная дзяржава, прэзідэнцкая форма кіравання, нацыянальная сімволіка, рэферэндум, беларуская мадэль сацыяльна-эканамічнага развіцця, рыначныя адносіны, канфесіі, дэструктыўныя секты.

ПЛАНЫ СЕМІНАРСКІХ ЗАНЯТКАЎ

Тэма 1. Каменны век на тэрыторыі Беларусі (2 гадзіны)

1. Асаблівасці і перыядызацыя каменнага веку.

2. Палееліт.

3. Мезаліт.

4. Неаліт.

5. Гаспадарчыя заняткі і духоўная культура насельніцтва.

Паняцці: Алтахтоннае насельніцтва, анімізм, археалагічная культура, аўтахтоннае насельніцтва, краманьёнцы, ледавіковы перыяд,неандэртальцы, племя, радавая абшчына, род, стаянка, татэмізм, фетышызм, экспансія.

Персаналіі: І. Арцёменка, У. Будзько, М. Гурын, Э. Загарульскі, У. Ісаенка, А. Калечыц, У. Ксяндзоў, Л. Мітрафанаў, Л. Побаль, К. Палікарповіч, Ю. Попель, М. Чарняўскі.

Абсталяванне: карта “Каменны век на тэрыторыі Беларусі”.

Запоўніце табліцу: “Археалагічныя культуры неаліту”.

Назва	Лакалізацыя	Характэрныя элементы

Літаратура:

1. Археалогія Беларусі : у 4 т. – Мінск : Бел. навука, 1997 – Т. 1 : Каменны і бронзавы вякі / Э.М. Зайхоўскі [і інш.]. – 424 с.

2. Археалогія і нумізматыка Беларусі : энцыкл. / Беларус. энцыкл. ; рэдкал.: В.В. Гетаў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993. – 702 с.

3. Гісторыя Беларусі : у 6 т. – Мінск : Экаперспектыва, 2000. – Т. 1 : Старажытная Беларусь: Ад першапачатковага засялення да сярэдзіны ХІІІ ст. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – 351 с.

4. Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / І.П. Крэнь [і інш.]. – Мінск : РІВШ БДУ, 2000. – Ч. 1. – 656 с.

5. Загорульский, Э.М. Древняя история Белоруссии: Очерки этнич. истории и материальной культуры (до ІХ в.) / Э.М. Загорульский. – Минск : Изд-во БГУ, 1977. – 136 с.

6. Исаенко, В.Ф. Неолит Припятского Полесья / В.Ф. Исаенко. – Минск : Наука и техника, 1976. – 128 с.

7. Калечиц, Е.Г. Памятники каменного и бронзового веков Восточной Белоруссии / Е.Г. Калечиц. – Минск : Наука и техника, 1987. – 155 с.

8. Калечиц, Е.Г. Первоначальное заселение территории Белоруссии / Е.Г. Калечиц. – Минск : Наука и техника, 1984. – 159 с.

9. Ксензов, В.П. Палеолит и мезолит Белорусского Поднепровья / В.П. Ксензов. – Минск : Наука и техника, 1988. – 131 с.

10.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / М.П. Касцюк [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

11.Поликарпович, К.М. Палеолит Верхнего Поднепровья / К.М. Поликарпович. – Минск, 1968.

12.Чарняўскі, М.М. Неаліт беларускага Панямоння / М.М. Чарняўскі. – Мінск : Навука і тэхніка, 1979. – 143 с.

Тэма 2. Бронзавы век на тэрыторыі Беларусі (2 гадзіны)

1. Асаблівасці і перыядызацыя бронзавага веку.

2. Плямёны бронзавага веку.

3. Гаспадарчыя заняткі.

4. Духоўная культура.

Паняцці: Абрад,амулет, вытворчая гаспадарка, індаеўрапейцы, курган, культ, металургія, міграцыя, энеаліт, правадыр.

Персаналіі: І. Арцёменка, Э. Зайкоўскі, А. Калечыц, М. Чарняўскі.

Абсталяванне: карта “Бронзавы век на тэрыторыі Беларусі”.

Запоўніце табліцу: “Археалагічныя культуры бронзавага веку”.

Назва	Лакалізацыя	Характэрныя элементы

Літаратура:

1. Археалогія Беларусі : у 4 т. – Мінск : Бел.навука, 1997 – Т. 1 : Каменны і бронзавы вякі / Э.М. Зайкоўскі [і інш.]. – 424 с.

2. Археалогія і нумізматыка Беларусі : энцыкл. / Беларус. энцыкл. ; рэдкал.: В.В. Гетаў [і інш.]. – Мінск : БелЭН, 1993. – 702 с.

3. Гістрыя Беларусі : у 6 т. – Мінск : Экаперспектыва, 2000. – Т.1 : Старажытная Беларусь : Ад першапачатковага засялення да сярэдзіны ХІІІ ст. / рэдкал. М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – 351 с.

4. Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / І.П. Крэнь [і інш.]. – Мінск : РІВШ БДУ, 2000. – Ч. 1. – 656 с.

5. Загорульский, Э.М. Древняя история Белоруссии: Очерки этнич. истории и материальной культуры (до ІХ в.) / Э.М. Загорульский. – Минск : Изд–во БГУ, 1977. – 136 с.

6. Исаенко, В.Ф. Неолит Припятского Полесья / В.Ф. Исаенко. – Минск : Наука и техника, 1976. – 128 с.

7. Калечиц, Е.Г. Памятники каменного и бронзового веков Восточной Белоруссии / Е.Г Калечиц. – Минск : Наука и техника, 1987. – 155 с.

9. Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / М.П. Касцюк [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

10.Артёменко, И.И. Культура раннего бронзового века южной полосы лесов Европейской части СССР / И.И. Артёменко // Эпоха бронзы лесной полосы СССР. – М., 1987.

11.Артёменко, И.И. Культура шнуровой керамики / И.И. Артёменко // Эпоха бронзы лесной полосы СССР. – М., 1987.

12.Артёменко, И.И. Племена Верхнего и Среднего Поднепровья в эпоху бронзы / И.И. Артёменко. – М., 1967.

13.Зайковский, Э.М. Неолит и бронзовый век белорусского Подвинья / Э.М. Зайковский. – Минск, 1985.

14.Чарняўскі, М. М. Бронзавы век на тэрыторыі Беларусі / М.М. Чарняўскі. – Мінск : Народная асвета, 1981. – 64 с.

Тэма 3. Жалезны век на тэрыторыі Беларусі (2 гадзіны)

1. Агульная характарыстыка і перыядызацыя жалезнага веку.

2. Супольнасці жалезнага веку.

3. Гаспадарчыя заняткі.

4. Духоўная культура.

Паняцці: Вялікае перасяленне народаў, вялікая патрыярхальная сям’я, ваенная дэмакратыя, гарадзішча, падсечнае земляробства, селішча, пантэон багоў, салярныя знакі, суседская абшчына, старэйшына.

Персаналіі: В. Вяргей, Э. Зайкоўскі, Ю. Кухарэнка, М. Лашанкоў, А. Мядзведзеў, В. Шадыра.

Абсталяванне: карта “Пашырэнне археалагічных культур на тэрыторыі Беларусі”.

Запоўніце табліцу: “Археалагічныя культуры жалезнага веку”.

Назва	Лакалізацыя	Характэрныя элементы

Літаратура:

1. Археалогія Беларусі : у 4 т. – Мінск : Бел. навука, 1999. – Т. 2 : Жалезны век і ранняе сярэднявечча / А.А. Егарэйчанка [і інш.] ; пад рэд. В.І. Шадыры, В.С. Вяргей. – 502 с.

2. Археалогія Беларусі : у. 4 т. – Мінск : Бел. навука, 1997 – Т. 1 : Каменны і бронзавы вякі / Э.М. Зайкоўскі [і інш.]. – 424 с.

3. Археалогія і нумізматыка Беларусі : энцыкл. / Беларус. энцыкл. ; рэдкал.: В.В. Гетаў [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993. – 702 с.

4. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000. – Т. 1 : Старажытная Беларусь: Ад першапачатковага засялення да сярэдзіны ХІІІ ст. – 351 с.

5. Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / І.П. Крэнь [і інш.]. – Мінск : РІВШ БДУ, 2000. – Ч. 1.– 656 с.

6. Загорульский, Э.М. Древняя история Белоруссии: Очерки этнич. истории и материальной культуры (до ІХ в.) / Э.М. Загорульский. – Минск : Изд-во БГУ, 1977. – 136 с.

7. Исаенко, В.Ф. Неолит Припятского Полесья / В.Ф. Исаенко. – Минск : Наука и техника, 1976. – 128 с.

8. Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / М.П. Касцюк [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

9. Мельниковская, О.Н. Племена южной Белоруссии в раннем железном веке / О.Н. Мельниковская. – М. : Наука, 1967. – 195 с.

10.Кухаренко, Ю.В. Памятники железного века на территории Полесья / Ю.В. Кухаренко. – М., 1961.

11.Кухаренко, Ю.В. Могильник Брест – Тришин / Ю.В. Кухаренко. – М. : Наука, 1980. – 128 с.

Тэма 4. Этнічная сітуацыя на землях Беларусі ў раннім сярэднявеччы (2 гадзіны)

1. Балты і славяне.

2. Зараджэнне дзяржаўнасці ў славян.

3. Усходнеславянскія саюзы плямён.

4. Вытокі беларускага этнасу.

Паняцці: абарыгены, асіміляцыя, балты, варагі, канцэпцыя, князь, каланізацыя, княжанне, летапіс, народнасць, прарадзіма, протадзяржава, протанароднасць, “славінія”, славяне, цывілізацыя, этнагенэз, этнонім.

Персаналіі: Алег, Дрэгавіт, М. Доўнар-Запольскі, М. Ермаловіч, Ігар, Я. Карскі, Я. Карнейчык, П. Кесарыйскі, Крыў, І. Ласкоў, В. Ластоўскі, М. Піліпенка, У. Пічэта, А. Рогалёў, Рурык, В. Сядоў, Г. Штыхаў.

Абсталяванне: карты “Важнейшыя плямёны славян”, “Крывічы”, “Дрыгавічы”, “Радзімічы”.

Крыніцы: Повесць временных лет.

Літаратура:

1. Археалогія Беларусі : у 4 т. – Мінск : Бел.навука, 1999. – Т. 2 : Жалезны век і ранняе сярэднявечча / А.А. Егарэйчанка [і інш.] ; пад рэд. В.І. Шадыры, В. С. Вяргей. – 502 с.

2. Археалогія Беларусі : у 4 т. – Мінск : Бел. навука, 1997 – Т. 1 : Каменны і бронзавы вякі / Э.М. Зайкоўскі [і інш.]. – 424 с.

4. Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов в трёх томах. – Минск : Изд-во Академия наук БССР, 1959. – Т. 1. – 516 с.

5. Вяргей, В.С. Актуальныя праблемы археалогіі славян V–Xстст. у Беларускім Палессі // Актуальныя пытанні гісторыі Беларусі ад старажытных часоў да нашых дзён : зб. артыкулаў. – Мінск : БДУ, 1992. – С. 13–24.

6. Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / І.П. Крэнь [і інш.]. – Мінск : РІВШ БДУ, 2000. Ч.1.– 656 с.

7. Гістрыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000. – Т. 1 : Старажытная Беларусь: Ад першапачатковага засялення да сярэдзіны ХІІІ ст. – 351 с.

8. Ермаловіч, М. Старажытная Беларусь: полацкі і новагародскі перыяды / М. Ермаловіч. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1990. – 366 с.

9. Загарульскі, Э.М. Заходняя Русь: ІХ–ХІІІ стст. / Э.М. Загарульскі. – Мінск : Універсітэцкае, 1998. – 240 с.

10.Зверуго, Я.Г. Верхнее Понемонье в ІХ–ХІІІ вв. / Я.Г. Зверуго. – Минск : Наука и техника, 1989. – 207 с.

11.Лысенко, П.Ф. Древний Туров / П.Ф. Лысенко. – Минск : Беларусская навука, 2004. – 180 с.

12.Лысенко, П.Ф. Дреговичи / П.Ф. Лысенко ; под ред. В.В. Седова. – Минск : Наука и техника, 1991. – 242 с.

13.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / М.П. Касцюк [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

14.Перхавко, В.Б. Связи Древней Руси со славянскими странами / В.Б. Перхавко. – М. : Знание, 1987. – 62 с.

15.Рогалёў, А.Ф. Да пытання аб паходжанні крывічоў / А.Ф. Рогалёў // Весці АНБ. Серыя грамадскіх навук. – 1992. – № 1. – С. 116–118.

16.Рыер, Я.Г. Цивилизации средневековья и начало нового времени : опыт структурного анализа : монография / Я.Г. Рыер. – Могилёв : МГУ, 2003. – 154 с.

17.Седов, В.В. Восточные славяне в VI–XIII вв. / В.В. Седов. – М. : Наука, 1982. – 327 с.

18.Седов, В.В. Происхождение и ранняя история славян / В.В. Седов. – М. : Наука, 1979. – 156 с.

19.Седов, В.В. Славяне Верхнего Поднепровья и Подвинья / В.В. Седов. – М. : Наука, 1970. – 200 с.

20.Штыхаў, Г.В. Крывічы / Г.В. Штыхаў. – Мінск : Навука і тэхніка, 1992. – 191 с.

21.Этнаграфія беларусаў. Гістарыяграфія, этнагенез, этнічная гісторыя. – Мінск : Навука і тэхніка, 1985. – 215 с.

22.Этнаграфія Беларусі : энцыклапедыя. – Мінск : БелСЭ, 1999. – 575 с.

Тэма 5. Узнікненне дзяржаўнасці на беларускіх землях(4 гадзіны)

Ы занятак

1. Полацкая зямля ў ІХ – сярэдзіне Х стст.

2. Полацкае княства ў 970–х – 1003 гг.: Ад Рагвалода да Ізяслава.

3. Полацкае княства перыяду Брачыслава Ізяславіча.

4. Полацкае княства часоў Усяслава Брачыславіча.

І занятак

1. Тураўская зямля, яе роля і месца ў сістэме Старажытнай Русі.

2. Раннефеадальны перыяд Тураўскага княства (да 988 г.)

3. Тураўскае княства ў 988–1113 гг.

Паняцці: баяры, водзь, “воласць”, дружына, дынастыя, дзяржава, “зямля”, гандлёвы шлях “з варагаў у грэкі”, полаўцы, хазары.

Персаналіі: Аскольд, Брачыслаў Ізяславіч, Ізяслаў, Рагвалод, Рагнеда, Уладзімір Святаславіч, Святаполк Уладзіміравіч, Усяслаў Чарадзей, Яраслаў Мудры, Яраславічы.

Абсталяванне: карты “Старажытныя землі Беларусі ў ХІ–ХІІІ стст.”, “Кіеўская Русь у ІХ – пачатку ХІІ стст.”

Крыніцы: Повесць временных лет.

Запоўніце табліцу: “Полацкія князі Х–ХІ стст.”

Імя князя	Час кіравання	Вынікі дзейнасці

Літаратара:

1. Алексеев, Л.В. Смоленская земля в ІХ–ХІІІ вв. : Очерки истории Смоленщины и Восточной Белоруссии / Л.В. Алексеев. – М., 1980.

2. Алексеев, Л.В. Полоцкая земля в ІХ–ХІІІ вв.: Очерки истории Северной Белоруссии / Л.В. Алексеев. – М. : Наука, 1966. – 294 с.

3. Арлоў, У.А. Таямніцы полацкай гісторыі / У.А. Арлоў. – Мінск : Полымя, 2002. – 464 с.

4. Беларускія летапісы і хронікі : Пераклад са старажытнарускай, старабеларускай і польскай / уклад. У. Арлоў ; прадм. В. Чамярыцкага. – Мінск : Беларускі кнігазбор, 1997. – 432 с.

5. Белоруссия в эпоху феодализма : сб. документов и материалов : в 3 т. – Минск : Изд-во Академии наук БССР, 1959. – Т. 1. – 516 с.

6. Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / І.П. Крэнь [і інш.]. – Мінск : РІВШ БДУ, 2000. – Ч. 1. – 656 с.

7. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Эксперспектыва, 2000. – Т. 1 : Старажытная Беларусь: Ад першапачатковага засялення да сярэдзіны ХІІІ ст. – 351 с.

8. Греков, Б. Д. Киевская Русь / Б.Д. Греков. – Л. : Госполитиздат, 1953. – 567 с.

9. Дакументы і матэрыялы па гісторыі Беларусі ў сярэднія вякі (VI–XV стст.). – Мінск : Народная асвета, 1998. – 191 с.

10.Ермаловіч, М. Старажытная Беларусь: полацкі і навагародскі перыяды / М. Ермаловіч. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1990. – 366 с.

11.Загарульскі, Э.М. Заходняя Русь: ІХ–ХІІІ стст. : вучэбны дапаможнік / Э.М. Загарульскі. – Мінск : Універсітэцкае, 1998. – 240 с.

12.Заяц, Ю.А. Менская зямля : этапы фарміравання / Ю.А. Заяц // Беларускі гістарычны часопіс. – 1993. – № 4.

13.Лысенко, П.Ф. Туровская земля ІХ–ХІІІ вв. / П.Ф. Лысенко. – Минск : Белорусская наука, 2001. – 268 с.

14.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / М.П. Касцюк [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

15.Тарасаў, С.В. Чарадзей сёмага веку Траяна: Усяслаў Полацкі / С.В. Тарасаў. – Мінск : Навука і тэхніка, 1991. – 67 с.

16.Татищев, В.Н. История Российская : в 7 т. / В.Н. Татищев. – М. ; Л. , 1963. – Т. 2.

17.Фроянов, И.Я. Киевская Русь: Очерки социально-экономической истории / И.Я. Фроянов. – Л. : Изд. ун-та, 1974. – 160 с.

18.Штыхаў, Г. Вытокі беларускай дзяржаўнасці / Г. Штыхаў // Беларускі гістарычны часопіс. – 1993. – № 1. – С. 25–33.

19.Штыхаў, Г.В. Старажытныя дзяржавы на тэрыторыі Беларусі / Г.В. Штыхаў. – Мінск : ВТАА “Права і эканоміка”, 2002. – 94 с.

20.Штыхов, Г. Города Полоцкой земли (ІХ–ХІІІ вв.) / Г. Штыхов. – Минск : Наука и техника, 1978. – 160 с.

21.Штыхов, Г.В. Древний Полоцк, ІХ–ХІІІ вв. / Г.В. Штыхов. – Минск : Наука и техника, 1975. – 135 с.

Тэма 6. Беларускія землі ў ХІІ–ХІІІ стст.(6 гадзін)

Й занятак

1. Палітычнае становішча Полацкай зямлі ў пачатку ХІІ ст. Узвышэнне Менска.

2. Паход на Полацкую зямлю і высылка яе князёў у Візантыю.

3. Раздрабленне Полацкай зямлі. Утварэнне і палітычнае жыццё княстваў–удзелаў (Полацкага, Менскага, Ізяслаўскага, Друцкага, Віцебскага, Барысаўскага, Лагойскага, Лукомскага).

І занятак

1. Тураўскае княства пад уладай Кіева.

2. Аднаўленне самастойнасці тураўскага княства.

3. Падзел тураўскага княства.

4. Землі Пасожжа. Пасожскія воласці Смаленскай (Крычаўская, Мсціслаўская, Прупойская) і Чарнігаўскай (Чачэрская, Гомельская, Рэчыцкая) земляў.

І занятак

1. Землі Сярэдняга Пабужжа.

2. Землі Панямоння.

3. Дзяржаўны лад зямель – княстваў.

4. Барацьба з іншаземнымі захопнікамі.

Паняцці: Аукштайты, веча, воласць, дзесятнік, земгалы, з’езды князёў, іга, ключнік, куршы, крыжакі, латгалы, лівы, мечаносцы, мужы, ордэн, прусы, пасаднік, сотнік, тысяцкі, тэўтоны, удзелы-княствы, цівун.

Персаналіі: Альберт, Вячка, Глебавічы (сыны менскага князя Глеба Усяславіча – Валадар, Расціслаў, Усявалад), Даніла Галіцкі, Койдан, Расціслаў Мсціславіч, Уладзімір, Усевалад, Манамахавічы (сыны Уладзіміра Манамаха – Вячаслаў, Раман, Юрій Даўгарукі), Ізяславічы (сыны Ізяслава Яраславіча – Святаполк, Яраполк), Усяславічы (сыны Усеслава Чарадея – Барыс, Глеб, Давыд, Рагвалод, Раман, Расціслаў, Святаслаў), Юрый Яраславіч, Юр’евічы (сыны тураўскага князя Юрыя Яраславіча – Глеб, Іван, Святаполк, Яраполк, Яраслаў).

Абсталяванне: карта “Старажытныя землі Беларусі ў ХІ–ХІІІ стст.”

Крыніцы: Повесць временных лет.

Запоўніце табліцу: “Арганізацыя ўлады ў Полацкім княстве”.

Галіна ўлады	Кампетэнцыя

Літаратура:

1. Алексеев, Л.В. Смоленская земля в ІХ–ХІІІ вв.: Очерки истории Смоленщины и Восточной Белоруссии / Л.В. Алексеев. – М., 1980.

3. Арлоў, У.А. Таямніцы полацкай гісторыі / У.А. Арлоў. – Мінск : Полымя, 2002. – 464 с.

4. Беларускія летапісы і хронікі : пераклад са старажытнарускай, старабеларускай і польскай / уклад. У. Арлоў ; прадм. В. Чамярыцкага. – Мінск : Беларускі кнігазбор, 1997. – 432 с.

6. Вішнеўскі, А.Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі : вучэбны дапаможнік / А.Ф. Вішнеўскі. – Мінск : ВП “Экаперспектыва”, 2000. – 319 с.

7. Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / І.П. Крэнь [і інш.]. – Мінск : РІВШ БДУ, 2000. – Ч. 1. – 656 с.

8. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Эксперспектыва, 2000. – Т. 1 : Старажытная Беларусь: Ад першапачатковага засялення да сярэдзіны ХІІІ ст. – 351 с.

9. Греков, Б.Д. Киевская Русь / Б.Д. Греков. – Л. : Госполитиздат, 1953. – 567 с.

10.Гуревич, Ф.Д. Древний Новогрудок / Ф.Д. Гуревич. – Л. : Наука, 1981. – 160 с.

11.Гуревич, Ф.Д. Древности Белорусского Понемонья / Ф.Д. Гуревич. – М. ; Л. : Изд-во АН, 1962. – 222 с.

12.Дакументы і матэрыялы па гісторыі Беларусі ў сярэднія вякі (VI–XV стст.). – Мінск : Народная асвета, 1998. – 191 с.

13.Ермаловіч, М. Старажытная Беларусь: полацкі і навагародскі перыяды / М. Ермаловіч. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1990. – 366 с.

14.Загарульскі, Э.М. Заходняя Русь: ІХ–ХІІІ стст. : вучэбны дапаможнік / Э.М.Загарульскі. – Мінск : Універсітэцкае, 1998. – 240 с.

15.Загорульский, Э.М. Генеология полоцких Изяславичей / Э.М. Загорульский. – Минск : Изд-во “ВУЗ–ЮНИТИ”, 1994. – 30 с.

16.Заяц, Ю.А. Заславль в эпоху феодализма / Ю.А. Заяц. – Минск : Наука и техника, 1995. – 207 с.

17.Заяц, Ю.А. Менская зямля: этапы фарміравання / Ю.А. Заяц // Беларускі гістарычны часопіс. – 1993. – № 4.

18.Каробушкіна, Т.М. Насельніцтва Беларускага Пабужжа Х–ХІІІ стст. / Т.М. Каробушкіна. – Мінск : Беларуская навука, 1999. – 128 с.

19.Кніга жыцій і хаджэнняў: пераклад са старажытнарускай, старабеларускай і польскай / уклад., прадмова і каментарыі А. Мельнікава. – Мінск : Мастацкая літаратура, 1994. – 503 с.

20.Левко, О.Н. Средневековые территориально-административные центры северо-восточной Беларуси / О.Н. Левко ; НАН Беларуси, Ин-т истории. – Минск : Белорусская наука, 2004. – 279 с.

21.Лысенко, П.Ф. Берестье / П.Ф. Лысенко. – Минск : Наука и техника, 1985. – 399 с.

22.Лысенко, П.Ф. Туровская земля ІХ–ХІІІ вв. / П.Ф. Лысенко. – Минск : Белорусская наука, 2001. – 268 с.

23.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / рэдкал.: М.П. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

24.Насевіч, В.Л. Генеалагічныя табліцы старадаўніх княжацкіх і магнацкіх беларускіх родаў ХІІ–ХVIII стагоддзяў / В.Л. Насевіч. – Мінск : БелЭн, 1993. – 49 с.

25.Рукавишников, А.В. Об организации власти в Полоцке в конце ХII–XIII вв. / А. В. Рукавишников // Вопросы истории. – 1999. – № 3.

26.Тарасаў, С.В. Чарадзей сёмага веку Траяна: Усяслаў Полацкі / С.В. Тарасаў. – Мінск : Навука і тэхніка, 1991. – 67 с.

27.Татищев, В.Н. История Российская : в 7 т. / В.Н. Татищев. – М. ; Л. , 1963. – Т. 2.

28.Ткачоў, М.А. Старажытны Мсціслаў / М.А. Ткачоў, А.А. Трусаў. – Мінск : Полымя, 1992. – 40 с.

29.Фроянов, И.Я. Киевская Русь: Очерки социально-экономической истории / И.Я. Фроянов. – Л. : Изд. ун-та, 1974. – 160 с.

30.Штыхаў, Г. Вытокі беларускай дзяржаўнасці / Г. Штыхаў // Беларускі гістарычны часопіс. – 1993. – № 1. – С. 25–33.

31.Штыхаў, Г.В. Старажытныя дзяржавы на тэрыторыі Беларусі / Г.В. Штыхаў. – Мінск : ВТАА “Права і эканоміка”, 2002. – 94 с.

32.Штыхов, Г. Города Полоцкой земли (ІХ–ХІІІ вв.) / Г. Штыхов. – Минск : Наука и техника, 1978. – 160 с.

33.Штыхов, Г.В. Древний Полоцк, 1Х–ХІІІ вв. / Г. Штыхов. – Минск : Наука и техника, 1975. – 135 с.

34.Юхо, Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі : вучэбны дапаможнік / Я.А. Юхо. – Мінск : Універсітэцкае, 1992. – 270 с.

Тэма 7. Грамадскі лад і гаспадарка на беларускіх землях у ІХ–ХІІІ стст.(4 гадзіны)

Й занятак

1. Эканамічныя ўклады.

2. Генезіс феадальных адносін.

3. Сельская гаспадарка і промыслы.

4. Сельская абшчына.

Й занятак

1. Гарады.

2. Рамяство і гандаль.

3. Звычаёвае права, закон і суд.

4. Органы ўлады і кіравання.

Паняцці: Абшчыннае землеўладанне, аброк, білон, баярын, бяссінтэзны шлях развіцця, бенефіцый, весь,верв, віра, грыўня, дамен, дырхем, дынарый, звычаёвае права, закупы, ізгоі “людзі”, “мір”, “Руская праўда”, слабада, смерды, феод, халопы, чэлядзь, эканамічны ўклад.

Персаналіі: Расціслаў, Уладзімір Манамах, Яраслаў Мудры.

Абсталяванне: карта “Кіеўская Русь у 1Х – пачатку ХІІ ст.”

Крыніцы: Руская праўда; Праўда 1229 г.

Запоўніце табліцу: “Асноўныя катэгорыі залежных ад феадала сялян”.

Катэгорыі сялян	Форма і ступень залежнасці

Літаратура:

1. Белоруссия в эпоху феодализма : сб. документов и материалов : в 3 т. – Минск : Изд-во Академии наук БССР, 1959. – Т. 1. – 516 с.

2. Вішнеўскі, А. Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі : вучэбны дапаможнік / А.Ф. Вішнеўскі. – Мінск : ВП “Экаперспектыва”, 2000. – 319 с.

3. Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / І.П. Крэнь [і інш.]. – Мінск : РІВШ БДУ, 2000. – Ч. 1.– 656 с.

5. Гісторыя сялянства Беларусі : у 3 т. – Мінск, 1997. – Т. 1 : Ад старажытнасці да 1861 г. / Я.К. Анішчанка [і інш.] ; пад рэд. В.І. Мялешкі [і інш.]. – Мінск : Беларуская навука, 1997. – 431 с.

6. Гурин, М.Ф. Кузнечное ремесло Полоцкой земли ІХ–ХІІІ вв. / М.Ф. Гурин. – Минск : Наука и техника, 1987. – 149 с.

7. Дакументы і матэрыялы па гісторыі Беларусі ў сярэднія вякі (VI–XV стст.). – Мінск : Народная асвета, 1998. – 191 с.

8. Дворниченко, А.Ю. Эволюция городской общины и генезис феодализма на Руси / А.Ю. Дворниченко // Вопросы истории. – 1988. – № 1.

9. Загарульскі, Э.М. Заходняя Русь: ІХ–ХІІ стст. : вучэбны дапаможнік / Э.М. Загарульскі. – Мінск : Універсітэцкае, 1998. – 240 с.

10.Заяц, Ю.А. Менская земля: этапы фарміравання / Ю.А. Заяц // Беларускі гістарычны часопіс. – 1993. – № 4.

11.Лысенко, П.Ф. Туровская земля ІХ–ХІІІ вв. / П.Ф. Лысенко. – Минск : Белорусская наука, 2001. – 268 с.

12.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / рэдкал.: М.П. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

13.Тимощук, Б.А. Восточнославянская община в VI–X вв. / Б.А. Тимощук. – М., 1990.

14.Фроянов, И.Я. Киевская Русь: Очерки социально-экономической истории / И.Я. Фроянов. – Л. : Изд. ун-та, 1974. – 160 с.

15.Штыхаў, Г.В. Шматукладнае грамадства 1Х–ХІ стст. і пытанні перыядызацыі раннесярэднявяковай гісторыі Беларусі / Г.В. Штыхаў // Актуальныя пытанні гісторыі Беларусі ад старажытных часоў да нашых дзён : зб. артыкулаў. – Мінск : БДУ, 1992. – С. 41–53.

16.Штыхов, Г.В. Города Полоцкой земли (ІХ–ХІІІ вв.) / Г.В. Штыхов. – Минск : Наука и техника, 1978. – 160 с.

17.Эканамічная гісторыя Беларусі : вучэбны дапаможнік / В.І. Галубовіч [і інш.] ; пад агул. рэд. В.І. Галубовіча. –2-е выд., дап. і пераапрац. – Мінск : НКФ “Экаперспектыва”, 1995. – 432 с.

18.Юхо, Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі : вучэбны дапаможнік / Я.А. Юхо. – Мінск : Універсітэцкае, 1992. – 270 с.

Тэма 8. Утварэнне Вялікага Княства Літоўскага (2 гадзіны)

1. Крыніцы па гісторыі ВКЛ. Асноўныя канцэпцыі генэзісу ВКЛ (польская, расійская, савецкая і айчынная гістарыяграфія).

2. Палітычная сітуацыя ў Панямонні ў канцы ХІІ − пачатку ХІІІ стст. Перадумовы і шляхі ўтварэння беларуска-літоўскай дзяржавы.

3. «Наваградскі перыяд» ВКЛ: Міндоўг, Войшалк, Шварн, Трайдзень.

Паняцці: Вялікае Княства Літоўскае, генэзіс, гістарыяграфія, кунігас, летапіс, хроніка, летувісы, літоўцы, панямонне.

Персаналіі: Войшалк, Міндоўг, Трайдзень, Шварн.

Абсталяванне: карта Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае (ХІУ–ХУ стст.).

Крыніцы: Беларуска-літоўскія летапісы і хронікі.

Літаратура:

1. Арлоў, У. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі: 862–1918 / У. Арлоў, Г. Сагановіч ; навук. рэд. Я. Запруднік. – 2-е выд. – Вільня : Падзеі. Даты. Ілюстрацыі, 2000.

2. Арлоў, У. Таямніцы Полацкай гісторыі / У. Арлоў. – 2-е выд., дапрац. – Мінск : Полымя, 2002. – 463 с.

3. Вялікае княства Літоўскае : энцыклапедыя : у 2 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал.рэд.) [і інш.] ; маст. З.Э. Герасімовіч. – Мінск : БелЭН, 2005–2006. – Т. 1. – 687 с.

4. Дзмітрачкоў, П.Ф. Беларусь у складзе Вялiкага Княства Лiтоўскага, другая палова XIII – першая палова XVII стст. : вучэб. дапаможнік для студ. гіст. спецыяльнасцей устаноў, забяспечваючых атрыманне выш. адукацыі / П.Ф. Дзмітрачкоў. – Магілёў : Магілёўскі дзярж. ун-т, 2003. – 311 с.

5. Доўнар-Запольскі, М.В. Гісторыя Беларусі / М.В. Доўнар-Запольскі. – Мінск : БелЭн, 1994. – 510 с.

6. Ермаловіч, М. Беларуская дзяржава Валікае княства Літоўскае / М. Ермаловіч. – Мінск : Беллітфонд, 2003. – 444 с.

7. Ермаловіч, М. Старажытная Беларусь: Полацкі і Навагрудскі перыяд / М. Ермаловіч ; прадмова М. Ткачова. – 2-е выд. – Мінск : Маст. літ., 2001. – 366 с.

8. Краўцэвіч, А. Да праблемы генэзісу ВКЛ / А. Краўцэвіч // Беларускі гістарычны агляд. – 1998. – № 12. – Т. 5., сш. 2 (9). – С. 448−455.

9. Краўцэвіч, А. Фарміраванне канцэпцыі генэзісу ВКЛ у польскай гістарыяграфіі / А. Краўцэвіч // Беларускі гістарычны часопіс. – 1998. − № 1. – С. 47−55.

10.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / рэдкал.: М.П. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

11.Насевіч, В. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: падзеі і асобы / В. Насевіч. – Мінск : Полымя, 1993. – 160 с.

12.Петрыкаў, П.Ц. Гістарыяграфія ВКЛ / П.Ц. Петрыкаў // Весці АН РБ. Сер. гум. навук. – 1993. − № 3. – С. 51−54.

13.Сагановіч, Г. Нарысы гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца ХУШ ст. / Г. Сагановіч. – Мінск : Энцыклапедыкс, 2001. – 413 с.

14.Сіцько, З. «…ясней ад перлаў і золата кароны» (да 750-годдзя каранацыі Міндоўга) / З. Сіцько // Беларускі гістрычны часопіс. – 2003. − № 5. – С. 9−17.

15.Тарасаў, К. Памяць пра легенды / К. Тарасаў. – Мінск : Полымя, 1994. – 270 с.

16.Чаропка, В. Імя ў летапісе / В. Чаропка. – Мінск : Полымя, 1994. – 559 с.

17.Чаропка, В. Лёсы ў гісторыі / В. Чаропка. – Мінск : Беларусь, 2005. – 559 с.

18.Чаропка, В. Уладары Вялікага княства / В. Чаропка. – Мінск : Беларусь, 2002. – 608 с.

19.Юхо, Я. Канцэпцыя фарміравання ВКЛ / Я. Юхо // Беларускі гістрычны часопіс. – 2003. − № 9. – С. 10−16.

20.Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993–2003.

21.Чаропка, В. Паходжанне і радавод Вялікіх князёў літоўскіх / В. Чаропка // Беларускі гістарычны часопіс. – 2001. – № 5. – С. 13–16.

22.Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000–2005.

23.Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да пачатку ХХІ ст.: у пытаннях і адказах / В. Голубеў [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2003 – 297 с.

24.Гісторыя Беларусі : падручнік : у 2 ч. / рэдкал.: Я.К. Новік (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Выш. школа, 2003. – Ч. 2 : Люты 1917 г. – 2002 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – 1998. – 472 с.

25.История Белоруссии / редкол.: В.М. Лебедева (отв. ред.) М.В. Довнар-Запольский [и др.]. – 2-е изд. – Минск : Беларусь, 2005. – 679 с.

26.Ковкель, И.И. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени / И.И. Ковкель, Э. С. Ярмусик. – 5-е изд. – Минск : Аверсэв, 2005. – 605 с.

27.Парашкоў, С.А. Гісторыя культуры Беларусі / С.А. Парашкоў. – 2-е выд. – Мінск : Белар. навука, 2004. – 444 с.

28.Сагановіч, Г. Нарысы гісторыі Беларусі: Ад старажытнасці да канца ХУШ ст. / Г. Сагановіч. – Мінск : Энцыклапедыкс, 2001. – 413 с.

29.Эканамічная гісторыя Беларусі : курс лекцый / В.І. Галубовіч [і інш.] ; пад агул. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск : Экаперспектыва, 1993. – 288с.

30.Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993–2003.

31.Юхо, Я.А. Крыніцы беларуска-літоўскага права / Я.А. Юхо. – Мінск : Беларусь, 1991. – 238 с.

Тэма 9. Унутрыпалітычнае жыццё гаспадарства ў другой палове ХV ст. (2 гадзіны)

1. Дзейнасць Віценя і Гедыміна.

2. ВКЛ у часы Альгерда і Кейстута. Росквіт ВКЛ. Вітаўт.

3. Грамадзянская вайна 30–х гадоў ХV ст.

4. Становішча ў дзяржаве пасля смерці Жыгімонта.

5. Жыгімонт “стары”. Змова М. Глінскага і “Курыная вайна”.

Паняцці: гаспадарства, грамадзянская вайна, дзяржава, змова, курыная вайна, мяцеж, унутранная палітыка.

Персаналіі: Альгерд, Аляксандр Чартарыйскі, Аляксандр, Вітаўт, Віцень, Гедымін, Даўгірд і Лелюша, Жыгімонт ІІ Аўгуст, Жыгімонт Кейстутавіч, Казімір Ягелончык, Кейстут, Міхал Глінскі, Свідрыгайла, Ягайла, Ян Забярэзінскі, Ян Ольбрахт.

Абсталяванне: карта Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае (ХІУ–ХУ стст.).

Крыніцы: Гарадзельская унія, Канстытуцыя Аляксандра, Крэўская унія, Прывілей Казіміра, Статут 1529 г., Судзебнік Казіміра.

Запоўніце табліцу: “Князі ВКЛ”

Імя князя	Час кіравання	Вынікі дзейнасці

Літаратура:

1. Арлоў, У. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі: 862–1918 / У. Арлоў, Г. Сагановіч; навук. рэд. Я. Запруднік. – 2-е выд. – Вільня : Падзеі. Даты. Ілюстрацыі, 2000.

2. Весялкоўскі, Ю. Княжанне Альгерда і Кейстута / Ю. Весялкоўскі. – Беласток, 1998. – Ч. 1 : Нарысы гісторыі Беларусі. – С. 139–144.

3. Вольф, Ю. Князі на абшарах ВКЛ ад канца ХІV ст. / Ю. Вольф // Спадчына. – 1992. – № 4–6 ; 1993. – № 1–6 ; 1994. – № 2, 5.

4. Вялікае княства Літоўскае : энцыклапедыя : у 2 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.] ; маст. З.Э. Герасімовіч. – Мінск : БелЭН, 2005–2006. – Т. 1. – 687 с.

5. Гісторыя Беларусі : падручнік для студ. : у 2 ч. / пад рэд. Я.К. Новіка [і інш.]. – 2-е выд. – Ч. 1 : Ад старажытных часоў па люты 1917 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – Мінск : Выш. школа, 2006. – 416 с.

6. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000–2005.

7. Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да пачатку ХХІ ст.: у пытаннях і адказах / В. Голубеў [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2003 – 297 с.

8. Гісторыя Беларусі : падручнік у 2 ч. / рэдкал.: Я.К. Новік (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Выш. школа, 2003. – Ч. 2 : Люты 1917 г. – 2002 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – 1998. – 472 с.

9. Дзмітрачкоў, П.Ф. Беларусь у складзе Вялiкага Княства Лiтоўскага, другая палова XIII – першая палова XVII стст. : вучэб. дапаможнік для студ. гіст. спецыяльнасцей устаноў, забяспечваючых атрыманне выш. адукацыі / П.Ф. Дзмітрачкоў. – Магілёў : Магілёўскі дзярж. ун-т, 2003. – 311 с.

10.Дойлід, Г. Альгерд / Г. Дойлід // Краязнаўчая газета. – 2006. – № 4 (студз.). – С. 4.

11.Доўнар-Запольскі, М.В. Гісторыя Беларусі / М.В. Доўнар-Запольскі. – Мінск : БелЭн, 1994. – 510 с.

12.Ермаловіч, М. Беларуская дзяржава Вялікае княства Літоўскае / М. Ермаловіч. – Мінск : Беллітфонд, 2003. – 444 с.

13.Ермаловіч, М. Старажытная Беларусь. Віленскі перыяд / М. Ермаловіч. – Мінск : Бацькаўшчына, 1994. – 91 с.

14.Ермаловіч, М.І. Па слядах аднаго міфа / М.І. Ермаловіч. – Мінск : Навука і тэхніка, 1991. – 98 с.

15.Ермаловіч, М.І. Старажытная Беларусь : Свідрыгайла і Жыгімонт, іх антаганізм і падабенства / М.І. Ермаловіч // Маладосць. – 1996. – № 7. – С. 181–192.

16.История Белоруссии / редкол.: В.М. Лебедева (отв. ред.) М.В. Довнар-Запольский [и др.]. – 2-е изд. – Минск : Беларусь, 2005. – 679 с.

17.Ковкель, И.И. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени / И.И. Ковкель, Э. С. Ярмусик. – 5-е изд. – Минск : Аверсэв, 2005. – 605 с.

18.Козбярук, У. Гедымін у летапісах / У. Козбярук // Спадчына. – 1992. – № 5.

19.Лойка, П.А. Палітычная барацьба ў Вялікім княстве Літоўскім, Рускім, Жамойцкім ІV – першай паловы ХV ст.: вытокі і вынікі / П.А. Лойка // Старонкі гісторыі Беларусі. – Мінск, 1992. – С. 74–81.

20.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / рэдкал.: М.П. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

21.Парашкоў, С.А. Гісторыя культуры Беларусі / С.А. Парашкоў. – 2-е выд. – Мінск : Бел. навука, 2004. – 444 с.

22.Сагановіч, Г. Нарысы гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца ХУШ ст. / Г. Сагановіч. – Мінск : Энцыклапедыкс, 2001. – 413 с.

23.Цярохін, С. Таямніцы Крэўскай уніі / С. Цярохін // Беларуская мінуўшчына. – 1995. – № 3. – С. 7–10.

24.Чаропка, В. Бітва на рацэ Ворскле: перадумовы, ход, вынікі / В. Чаропка // Беларускі гістарычны часопіс. – 1999. – № 3. – С. 33–41.

25. Чаропка, В. Віцень / В. Чаропка // Спадчына. – 1991. – № 6. – С. 89–94.

26. Чаропка, В. Гедымін / В. Чаропка // Спадчына. – 1992. – № 1. – С. 85–89.

27. Чаропка, В. Зазірнем у дакументы: Грамадзянская вайна 1431–1437 гг. у ВКЛ / В. Чаропка // З гісторыяй на “Вы”. – Мінск, 1994. – С. 138–165.

28.Чаропка, В. Князь, ваяр, манах / В. Чаропка // Спадчына. – 1990. – № 1. – С. 37–39.

29.Чаропка, В. Улюбёнец лёсу. Ягайла / В. Чаропка // Беларускі гістарычны часопіс. – 2003. – № 8. – С. 38–46.

30.Эканамічная гісторыя Беларусі : курс лекцый / В.І. Галубовіч [і інш.]; пад агул. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск : Экаперспектыва, 1993. – 288 с.

31.Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993–2003.

32.Юхо, Я.А. Крыніцы беларуска-літоўскага права / Я.А. Юхо. – Мінск : Беларусь, 1991. – 238 с.

Тэма 10. Палітычны лад. Органы ўлады і кіравання ў ВКЛ(2 гадзіны)

1. Прэрагатывы вялікага князя літоўскага.

2. Цэнтральныя органы кіравання ў ВКЛ. Кампетэнцыя вышэйшых дзяржаўных службоўцаў. Паўнамоцтвы Паны – рады. Роля Вальнага Сойму.

3. Органы мясцовага кіравання ў ВКЛ, іх значэнне.

4. Гарадское самакіраванне.

Паняцці: анексы, ваявода, войт, гетман, камендант, кансалідацыя, канцлер, кашталян, лава, магдэбургскае права, магістрат, маршалак, мечнік, падскарбі, падчашы, рада, сабакар, сельскі войт, сенат, сотнік (дзесятнік), стараста, стольнік. трыбунал, цэнтралізацыя.

Персаналіі: Альгерд, Аляксандр, Вітаўт, Віцень, Гедымін, Жыгімонт ІІ Аўгуст, Жыгімонт Кейстутавіч, Казімір Ягелончык, Кейстут, Міхал Глінскі, Свідрыгайла, Ягайла, Ян Забярэзінскі, Ян Ольбрахт.

Абсталяванне: карта Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае (ХІУ–ХУ стст.).

Літаратура:

1. Арлоў, У. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі, 862–1918 / У. Арлоў, Г. Сагановіч ; навук. рэд. Я. Запруднік. – 2-е выд. – Вільня : Падзеі. Даты. Ілюстрацыі, 2000.

2. Белоруссия в эпоху феодализма : сб. документов и материалов : в 3 т. / редкол.: А.И. Азаров, А.М. Карпачев, Е.И. Карнейчик. – Мінск : Изд-во Акад. наук БССР, 1959. – Т. 1 : С древнейших времен до середины XVII в. – 516 с.

3. Варонін, В. Палітычны лад Полацкага ваяводства ў першай палове ХVІ ст. / В. Варонін // Беларускі гістарычны агляд. – 1998. – Чэрвень. – Т. 5, сш. 1 (8). – С. 27–67.

4. Вішнеўскі, А.Ф. Гісторыя дзяржавы і права Беларусі ў дакументах і матэрыялах (Са старажытных часоў да нашых дзён) / А.Ф. Вішнеўскі, Я.А. Юхо. – Мінск : Акад. МУС Рэсп. Беларусь, 2003. – 320 с.

5. Вялікае княства Літоўскае : энцыкл. : у 2 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 2005–2006.

6. Гісторыя Беларусі : падручнік для студ. : у 2 ч. / пад рэд. Я.К. Новіка [і інш.]. – 2-е выд. – Мінск : Выш. школа, 2006.– 416 с.

7. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000–2005.

8. Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да пачатку ХХІ ст.: у пытаннях і адказах / В. Голубеў [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2003 – 297 с.

9. Грыцкевіч, А. Гарадское самакіраванне ў Менску паводле прывілею на Магдэбургскае права 1499 г. / А. Грыцэвіч // Спадчына. – 1999. – № 3. – С. 37–44.

10.Доўнар-Запольскі, М.В. Асновы дзяржаўнасці Беларусі / М.В. Доўнар-Запольскі. – Мінск, 1992.

11.Доўнар-Запольскі, М.В. Гісторыя Беларусі / М.В. Доўнар-Запольскі. – Мінск : БелЭн, 1994. – 510 с.

12.Ермаловіч, М. Беларуская дзяржава Вялікае княства Літоўскае / М. Ермаловіч. – Мінск : Беллітфонд, 2003. – 444 с.

13.Ермаловіч, М. Старажытная Беларусь. Віленскі перыяд / М. Ермаловіч. – Мінск : Бацькаўшчына, 1994. – 91 с.

14.История Белоруссии / редкол.: В.М. Лебедева (отв. ред.), М.В. Довнар-Запольский [и др.]. – 2-е изд. – Минск : Беларусь, 2005. – 679 с.

15.Ігнатоўскі, У.М. Кароткі нарыс гісторыі Беларусі / У.М. Ігнатоўскі. – Мінск : Беларусь, 1991. – 190 с.

16.Келер, В. “Саксонскае Зярцала” (з бібліятэкі герцыга Аўгуста ў Вальфенбютэль (ФРГ) / В. Келер // Беларускі гістарычны часопіс. – 1997. – № 3. – С. 36–40.

17.Келер, В. Магдэбургскае права / В. Келер // Спадчына. – 1997. – № 5. – С. 90–102.

18. Ковкель, И.И. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени / И.И. Ковкель, Э.С. Ярмусик. – 5-е изд. – Минск : Аверсэв, 2005. – 605 с.

19.Кузнецов, И.Н. История государства и права Беларуси : пособие для студ. высш. учеб. заведений / И.Н. Кузнецов, В.А. Шелкопляс. – Минск : Тесей, 2004. – 320 с.

20.Мартос, А. Беларусь в исторической государственной и церковной жизни / А. Мартос. – Минск : Изд-во Белорусского экзархата, 2000. – 351 с.

21.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / рэдкал. : М.П. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

22.Парашкоў, С.А. Гісторыя культуры Беларусі / С.А. Парашкоў. – 2-е выд. – Мінск : Бел. навука, 2004. – 444 с.

23.Сагановіч, Г. Нарысы гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца ХУШ ст. / Г. Сагановіч. – Мінск : Энцыклапедыкс, 2001. – 413 с.

24.Эканамічная гісторыя Беларусі : курс лекцый / В.І. Галубовіч [і інш.] ; пад. агул. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск : Экаперспектыва, 1993. – 288с.

25.Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993–2003.

26.Юхо, Я.А. Гісторыі дзяржавы і права Беларусі : вуч. дапаможнік : у 2 ч. / Я.А. Юхо. – Мінск : РІВШ БДУ, 2000. – Ч. 1. – 352 с.

27.Юхо, Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі / Я.А. Юхо. – Мінск : Універсітэцкае, 1992. – 270 с.

28.Юхо, Я.А. Крыніцы беларуска-літоўскага права / Я.А. Юхо. – Мінск : Беларусь, 1991. – 238 с.

Тэма 11 Знешняя палітыка ВКЛ. ХІІІ - першая палова ХVІ стст. (2 гадзіны)

1. Геапалітычнае становішча ВКЛ у ХІІІ–ХІV стст. Адносіны ВКЛ да крыжакоў. Бітва пры Грунвальдзе.

2. Змена геапалітычнай сітуацыі ў ХV–першай палове ХVІ стст. Саперніцтва ВКЛ і Маскоўскай дзяржавы.

3. Развіццё адносін паміж ВКЛ, Залатой Ардой і Крымскім ханствам.

4. Месца і роля ВКЛ у Еўропе: стасункі, здабыткі, страты.

Паняцці: Берасцейская ваенна-палітычная нарада 1409 года, бітва на р. Ворскла, бітва на р. Вядроша, бітва на р. Сінія Воды, бітва пры Мохачы, Востраўскае пагадненне, Вялікае вайна, Грунвальдская бітва, Залатая Арда, Клецкая бітва, Крымскае княства, Кулікоўская бітва, Салінскі дагавор, Торуньскі мір, харугва, ярлык.

Персаналіі: Васіль ІІІ, Іван ІІІ, Менглі-Гірэй, Міхал Глінскі, Саід-Ахмед, Ульрыз фон Юнгінген.

Абсталяванне: карта Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае (ХІУ–ХУ стст.).

Запоўніце табліцу “Знешнепалітычныя адносіны ВКЛ”

Ворагі ВКЛ	Дата	Падзея	Вынікі
Крыжакі
Татары
Маскоўскае княства

Літаратура:

1. Арлоў, У. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі, 862–1918 / У. Арлоў, Г. Сагановіч; навук. рэд. Я. Запруднік. – 2-е выд. – Вільня : Падзеі. Даты. Ілюстрацыі, 2000.

2. Арлоў, У. Паходы вялікага князя літоўскага Альгерда на Маскву. 1368–1372 // Беларуская мінуўшчына. – 1993. – № 5–6. – С. 23–24.

3. Багадзяж, М. Князь – ратаборац : пра гетмана ВКЛ Канстанціна Астрожскага (1460–1530) / М. Багадзяж // Маладосць. – 1993. – № 3. – C. 194–201.

4. Вялікае княства Літоўскае : энцык. у 2 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 2005 – 2006.

5. Гайдук, М. Паратунак / М. Гайдук. – Мінск : Юнацтва, 1993. – 367 с.

6. Гісторыя Беларусі : падручнік для студ. : у 2 ч. / пад рэд. Я.К. Новіка [і інш.]. – 2-е выд. – Ч. 1 : Ад старажытных часоў па люты 1917 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – Мінск : Выш. школа, 2006. – 416 с.

7. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал. : М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000–2005.

8. Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да пачатку ХХІ ст. : у пытаннях і адказах / В. Голубеў [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2003 – 297 с.

9. Гісторыя Беларусі : падручнік у 2 ч. / рэдкал.: Я.К. Новік (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Выш. школа, 2003. – Ч. 2 : Люты 1917 г. – 2002 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – 1998. – 472 с.

10.Грицкевич, А. Частновладельческие города Белоруссии ХVІ–ХVІІІ вв. : социально-экономическое исследование городов / А. Грицкевич. – Мінск : Наука и техника, 1975. – 248 с.

11.Грыцкевіч, А. Бітва пад Оршай 8 верасня 1514 г. / А. Грыцкевіч // Спадчына. – 1992 г. – № 6. – С. 2–11.

12.Грыцкевіч, А. Гісторыя геапалітыкі ВКЛ у ХІІІ–ХVІ стст. / А. Грыцкевіч // Спадчына. – 1994. – № 2. – С. 1–2.

13.Гужалоўскі, А. Войска ВКЛ: апошнія старонкі гісторыі / А. Гужалоўскі // Беларускі гістарычны часопіс. – 1994. – № 4. – С. 48–52.

14.Дзярновіч, А. Адносіны ВКЛ з нямецкімі дзяржавамі ў канцы ХV – першай палове ХVІ стст / А. Дзярновіч // Беларуская мінуўшчына. – 1994. – № 2. – С. 7–11.

15.Доўнар-Запольскі, М.В. Гісторыя Беларусі / М.В. Доўнар-Запольскі. – Мінск : БелЭн, 1994. – 510 с.

16.Ермаловіч, М. Беларуская дзяржава Вялікае княства Літоўскае / М. Ермаловіч. – Мінск : Беллітфонд, 2003. – 444 с.

17.Ермаловіч, М. Старажытная Беларусь. Віленскі перыяд / М. Ермаловіч. – Мінск : Бацькаўшчына, 1994. – 91 с.

18.История Белоруссии / редкол.: В.М. Лебедева (отв. ред.) М.В. Довнар-Запольский и др. – 2-е изд. – Минск : Беларусь, 2005. – 679 с.

19.Канановіч, У. “Скажы, хто твой сябр і я скажу, хто ты” (ці як складаўся хаўрус Масковіі Крымскага ханства / У. Канановіч // Беларуская мінуўшчына. – 1993. – № 5–6.

20.Ковкель, И.И. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени / И.И. Ковкель, Э.С. Ярмусик. – 5-е изд. – Минск : Аверсэв, 2005. – 605 с.

21.Краўцэвіч, А. Тэўтонскі ордэн : ад Іерусаліма да Грунвальда / А. Краўцэвіч. – Мінск : Навука і тэхніка, 1993. – 46 с.

22.Лёсік, Я. Бітва пад Грунвальдам у апісанні хронікі Быхаўца, Длугаша, Бельскага і інш. / Я. Лёсік // Спадчына. – 1996. – № 4. – С. 142–164.

23.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / рэдкал.: М.П. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

24.Насевіч, В. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: падзеі і асобы / В. Насевіч – Мінск : Полымя, 1993. – 160 с.

25.Сагановіч, Г.М. Войска ВКЛ у XVI–XVII стст. / Г.М. Сагановіч. – Мінск : Навука і тэхніка, 1994. – 79 с.

26.Сагановіч, Г.М. Нарысы гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца ХУШ ст. / Г.М. Сагановіч. – Мінск : Энцыклапедыкс, 2001. – 413 с.

27.Сагановіч, Г.М. Ад Крэва да “Вялікай вайны” / Г.М. Сагановіч // Спадчына. – 2000. – № 1. – С. 102–116.

28.Сідарэнка, Б. Старадубская вайна (Вайна Вялікага княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай 1534–1537 гг.) // Беларускі гістарычны часопіс. – 1998. – № 1. – С. 37–47.

29.Тарас, А.Е. Войны Московской Руси с ВКЛ и РП в XIV–XVII вв. / А.Е. Тарас. – Мінск : Харвест, 2006. – 799 с.

30.Тарасаў, К. Памяць пра легенды / К. Тарасаў. – Мінск : Полымя, 1994. – 270 с.

31. Чаропка, В. Імя ў летапісе / В. Чаропка. – Мінск : Полымя, 1994. – 559 с.

32.Чаропка, В. Лёсы ў гісторыі / В. Чаропка. – Мінск : Беларусь, 2005. – 559 с.

33.Чаропка, В. Уладары Вялікага княства / В. Чаропка. – Мінск : Беларусь, 2002. – 608 с.

34.Чаропка, В. Бітва на рацэ Ворскле: перадумовы, ход, вынікі / В. Чаропка // Беларускі гістарычны часопіс. – 1999. – № 3. – С. 33–41.

35.Чаропка, В. Удзел войска ВКЛ у Грунвальдскай бітве / В. Чаропка // Беларускі гістарычны часопіс. – 2000. – № 2. – С. 14–23.

36.Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993–2003.

Тэма 12. Развіццё феадальных адносін у ХІV-ХV стст. (2 гадзіны)

1. Формы землеўладання і землекарыстання ў ХІV-ХV стст. Катэгорыі землеўласнікаў

2. Сялянская гаспадарка.

3. Катэгорыі сялянства. Промыслы. Павіннасці сялян.

4. Прававое становішча магнатаў, шляхты і сялян. Пачатак юрыдычнага афармлення прыгоннага права.

Паняцці: бабылі, баярын, гвалт, двор, дворышча, дзякло, каморнікі, кутнікі, магнат, “непахожыя”, нобілі, “пахожыя”, прышлыя,талака, халупнікі.

Крыніцы: Гарадзельскі прывілей, Земскі прывілей Казіміра, Статуты ВКЛ, Судзебнік Казіміра.

Літаратура:

1. Арлоў, У. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі: 862–1918 / У. Арлоў, Г. Сагановіч; навук. рэд. Я. Запруднік. – 2-е выд. – Вільня : Падзеі. Даты. Ілюстрацыі, 2000.

3. Вялікае княства Літоўскае : энцыклапедыя у 2 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 2005–2006.

4. Гісторыя Беларусі : падручнік для студ. : у 2 ч. / пад рэд. Я.К. Новіка [і інш.]. – 2-е выд. – Ч. 1 : Ад старажытных часоў па люты 1917 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – Мінск : Выш. школа, 2006. – 416 с.

5. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000–2005.

6. Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да пачатку ХХІ ст. : у пытаннях і адказах / В. Голубеў [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2003 – 297 с.

7. Гісторыя Беларусі : падручнік у 2 ч. / рэдкал.: Я.К. Новік (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Выш. школа, 2003. – Ч. 2 : Люты 1917 г. – 2002 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – 1998. – 472 с.

8. Гісторыя сялянства Беларусі : у 3 т. / Я.К. Анішчанка, Г.Я. Галенчанка, В.Ф. Голубеў [і інш.] ; пад рэд. В.І. Мялешкі [і інш.]. – Мінск : Бел. навука, 1997. – Т. 1 : Гісторыя сялянства Беларусі ад старажытнасці да 1861 г. – 431 с.

9. Голубеў, В.Ф. Сялянскае землеўладанне і землекарыстанне на Беларусі ХVІ–ХVІІІ стст. – Мінск, 1992.

11.Доўнар-Запольскі, М.В. Гісторыя Беларусі / М.В. Доўнар-Запольскі. – Мінск : БелЭн, 1994. – 510 с.

12.Ермаловіч, М. Беларуская дзяржава Вялікае княства Літоўскае / М. Ермаловіч. – Мінск : Беллітфонд, 2003. – 444 с.

13.Ермаловіч, М. Старажытная Беларусь. Віленскі перыяд / М. Ермаловіч. – Мінск : Бацькаўшчына, 1994. – 91 с.

14.История Беларуси в документах и материалах. – Минск : Амалфея, 2000. – 672 с.

15.История Белоруссии / редкол.: В.М. Лебедева (отв. ред.) М.В. Довнар-Запольский и др. – 2-е изд. – Минск : Беларусь, 2005. – 679 с.

16.Ігнатоўскі, У.М. Кароткі нарыс гісторыі Беларусі / У.М. Ігнатоўскі. – Мінск : Беларусь, 1991. – 190 с.

17. Ковкель, И.И. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени / И.И. Ковкель, Э.С. Ярмусик. – 5-е изд. – Минск : Аверсэв, 2005. – 605 с.

18.Козловский, П.Г. Крестьяне Белоруссии во второй половине XVII–XVIII вв. / П.Г. Козловский. – Минск : Наука и техника, 1969. – 203 с.

19.Копысский, З.Ю. Социально-политическое развитие городов Белоруссии в ХVІ – первой половине ХVІІІ вв. / З.Ю. Копысский. – Минск : Наука и техника, 1975. – 192 с.

20.Копысский, З.Ю. Экономическое развитие городов Белоруссии ХVІ–ХVІІ вв. / З.Ю. Копысский. – Минск : Наука и техника, 1966. – 227 с.

21.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / рэдкал.: М.П. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

22.Парашкоў, С.А. Гісторыя культуры Беларусі / С.А. Парашкоў. – 2-е выд. – Мінск : Бел. навука, 2004. – 444 с.

24.Спиридонов, М.Ф. Закрепощение крестьянства Беларуси (ХV–ХVІ вв.) / М.Ф. Спиридонов. – Минск : Наука и техника, 1993. – 223 с.

25.Спиридонов, М.Ф. Закрепощение крестьянства Беларуси (ХV–ХVІ вв.). Мінск, 1993.

26.Статут Вялікага княства Літоўскага 1588 : тэксты. Даведнік. Каментарыі / Бел. сав. энцыкл. ; рэдкал.: І.П. Шамякін (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелСЭ, 1989. – 573 с.

27.Эканамічная гісторыя Беларусі : курс лекцый / В.І. Галубовіч [і інш.] ; пад агул. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск : Экаперспектыва, 1993. – 288 с.

28.Эканамічная гісторыя Беларусі : курс лекцый / В.І. Галубовіч [і інш.] ; пад агул. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск : Экаперспектыва, 1993. – 288с.

29.Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993–2003.

30.Юхо, Я.А. Крыніцы беларуска-літоўскага права / Я.А. Юхо. – Мінск : Беларусь, 1991. – 238 с.

Тэма 13. Станаўленне фальварачна-паншчыннай гаспадаркі (2 гадзіны)

1. Рэформа каралевы Боны.

2. “Устава на валокі”. Яе сутнасць.

3. Рост феадальнага землеўладання і прывілеяў шляхты.

4. Катэгорыі сялянства і іх павіннасці пасля правядзення аграрнай рэформы.

5. Вынікі правядзення аграрнай рэформы 1557 г.

Паняцці: агароднікі, асочнікі, асадныя, валока, морг, панцырныя баяры, права прапінацыі, стральцы, сяляне-слугі, цяглыя.

Персаналіі: Жыгімонт І, Жыгімонт ІІ Аўгуст, каралева Бона.

Крыніцы: Гарадзельскі прывілей, Земскі прывілей Казіміра, Статуты ВКЛ, Судзебнік Казіміра, Устава на валокі.

Літаратура:

1. Арлоў, У. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі, 862–1918 / У. Арлоў, Г. Сагановіч; навук. рэд. Я. Запруднік. – 2-е выд. – Вільня : Падзеі. Даты. Ілюстрацыі, 2000.

2. Гісторыя Беларусі : падручнік для студ. : у 2 ч. / пад рэд. Я.К. Новіка [і інш.]. – 2-е выд. – Ч. 1 : Ад старажытных часоў па люты 1917 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – Мінск. : Выш. школа, 2006.– 416 с.

3. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000–2005.

4. Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да пачатку ХХІ ст. : у пытаннях і адказах / В. Голубеў [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2003 – 297 с.

5. Гісторыя Беларусі : падручнік у 2 ч. / рэдкал.: Я.К. Новік (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Выш. школа, 2003. – Ч. 2 : Люты 1917 г. – 2002 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – 1998. – 472 с.

6. История Белоруссии / редкол.: В.М. Лебедева (отв. ред.) М.В. Довнар-Запольский и др. – 2-е изд. – Минск : Беларусь, 2005. – 679 с.

7. Ковкель, И.И. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени / И.И. Ковкель, Э.С. Ярмусик. – 5-е изд. – Минск : Аверсэв, 2005. – 605 с.

8. Парашкоў, С.А. Гісторыя культуры Беларусі / С.А. Парашкоў. – 2-е выд. – Мінск : Бел. навука, 2004. – 444 с.

9. Сагановіч, Г. Нарысы гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца ХУШ ст. / Г. Сагановіч. – Мінск : Энцыклапедыкс, 2001. – 413 с.

10.Эканамічная гісторыя Беларусі : курс лекцый / В.І. Галубовіч [і інш.] ; пад агул. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск : Экаперспектыва, 1993. – 288с.

11.Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993–2003.

12.Юхо, Я.А. Крыніцы беларуска-літоўскага права / Я.А. Юхо. – Мінск : Беларусь, 1991. – 238 с.

Тэма 14. Развіццё гарадоў, рамяства і гандлю ў ВКЛ. (2 гадзіны)

1. Спосабы ўтварэння гарадоў. Дзяржаўныя і прыватнаўласніцкія гарады ў ВКЛ. Роля мястэчак.

2. Сацыяльна-эканамічнае развіццё гарадоў. Асноўныя тэндэнцыі развіцця рамяства. Катэгорыі рамеснікаў.

3. Магдэбургскае права і яго ўплыў на эканамічнае развіццё гарадоў і мястэчак.

4. Знешні і ўнутраны гандаль у ВКЛ.

Паняцці:“таварыш”, вандроўка, гільдыя, імунітэт, інстрыгатары, куны, ліхвяры, магдэбургскае права, партачы, трубач, харугва, цэх, цэх-майстар, шафар, шэдэўр, юрыдыкі.

Абсталяванне: карта Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае (ХІУ–ХУ стст.).

Крыніцы: Грамата на магдэбургскае права, Статуты ВКЛ.

Літаратура:

1. Арлоў, У. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі, 862–1918 / У. Арлоў, Г. Сагановіч; навук. рэд. Я. Запруднік. – 2-е выд. – Вільня : Падзеі. Даты. Ілюстрацыі, 2000.

3. Вялікае княства Літоўскае : энцыклапедыя у 2 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 2005–2006.

4. Гісторыя Беларусі : падручнік для студ. : у 2 ч. / пад рэд. Я.К. Новіка [і інш.]. – 2-е выд. – Ч. 1 : Ад старажытных часоў па люты 1917 г. / Я.К. Новік [і інш.]. – Мінск. : Выш. школа, 2006. – 416 с.

5. Гісторыя Беларусі : у 5 т. / рэдкал.: К.І. Шабуня (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Навука і тэхніка, 1973. – Т. 1. – 632 с.

6. Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2000–2005.

7. Гісторыя Беларусі ад старажытных часоў да пачатку ХХІ ст. : у пытаннях і адказах / В. Голубеў [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 2003 – 297 с.

9. Грицкевич, А. Частновладельческие города Белоруссии ХVІ–ХVІІІ вв. : социально-экономическое исследование городов / А. Грицкевич. – Мінск : Наука и техника, 1975. – 248 с.

10.Доўнар-Запольскі, М.В. Гісторыя Беларусі / М.В. Доўнар-Запольскі. – Мінск : БелЭн, 1994. – 510 с.

11.История Белоруссии / редкол.: В.М. Лебедева (отв. ред.) М.В. Довнар-Запольский [и др.]. – 2-е изд. – Минск : Беларусь, 2005. – 679 с.

12.Ігнатоўскі, У.М. Кароткі нарыс гісторыі Беларусі / У.М. Ігнатоўскі. – Мінск : Беларусь, 1991. – 190 с.

13. Ковкель, И.И. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени / И.И. Ковкель, Э.С. Ярмусик. – 5-е изд. – Минск : Аверсэв, 2005. – 605 с.

14.Копысский, З.Ю. Социально-политическое развитие городов Белоруссии в ХVІ – первой половине ХVІІІ вв. / З.Ю. Копысский. – Минск : Наука и техника, 1975. – 192 с.

15.Копысский, З.Ю. Экономическое развитие городов Белоруссии ХVІ–ХVІІ вв. / З.Ю. Копысский. – Минск : Наука и техника, 1966. – 227 с.

16.Нарысы гісторыі Беларусі : у 2 ч. / рэдкал.: М.П. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : Беларусь, 1994. – Ч. 1. – 527 с.

17.Парашкоў, С.А. Гісторыя культуры Беларусі / С.А. Парашкоў. – 2-е выд. – Мінск : Бел. навука, 2004. – 444 с.

18.Сагановіч, Г. Нарысы гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца ХУШ ст. / Г. Сагановіч. – Мінск : Энцыклапедыкс, 2001. – 413 с.

19.Спиридонов, М.Ф. Закрепощение крестьянства Беларуси (ХV–ХVІ вв.) / М.Ф. Спиридонов. – Минск : Наука и техника, 1993. – 223 с.

20.Статут Вялікага княства Літоўскага 1588 : Тэксты. Даведнік. Каментарыі / Бел. сав. энцыкл. ; рэдкал.: І.П. Шамякін (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелСЭ, 1989. – 573 с.

21.Эканамічная гісторыя Беларусі : курс лекцый / В.І. Галубовіч [і інш.] ; пад агул. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск : Экаперспектыва, 1993. – 288 с.

22.Эканамічная гісторыя Беларусі : курс лекцый / В.І. Галубовіч [і інш.] ; пад. агул. рэд. В.І. Галубовіча. – Мінск : Экаперспектыва, 1993. – 288с.

23.Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск : БелЭн, 1993–2003.

24.Юхо, Я.А. Крыніцы беларуска-літоўскага права / Я.А. Юхо. – Мінск : Беларусь, 1991. – 238 с.

Тэма 15. Асноўныя крыніцы беларуска-літоўскага права (2 гадзіны)

1. Звычаёвае права.

2. Пісьмовае права: першыя граматы, акты, прывілеі. Прывілей 1447 г.

3. Судзебнік Казіміра 1468 года – першы збор законаў беларуска-літоўскай дзяржавы.

4. Статут 1529 года.

Паняцці: віра, дуалізм, звычаёвае права, кансерватызм, партыкулярызм, прывілей, статут, судзебнік.

Крыніцы: “Руская праўда”, “Смаленская гандлёвая праўда”, Прывілей 1447 года, Статут 1529 года, Судзебнік Казіміра 1468 года.

1 23