ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Микропроцессор дегеніміз не?

1 23

Микропроцессор — жүйелік тақтаның ең маңызды құраласы, ол деректерді тікелей өңдейді, атап айтқанда, бөлектелген деректермен арифметикалық және логикалық амалдарды орындайды. Микропроцессор - бір немесе бірнеше үлкен интегралды кестеде орындалған, берілісті өңдейтін бағдарламалық құрылғы; көліктердің автоматты басқару агрегатында қолданылады.^[1]Бірінші бір кристалды микропроцессор 1971 жылы Intel корпорациясында жасалған Intel 4004 болып табылады. Intel-дің үш инженері: Тэд Хофф, Федерико Фаджин және Стэн Мэйзор компьютердің барлық құрушыларын, орталық процессор, сақтау, енгізу-шығару құрылғыларын қоса есептегенде бір кішкентай чипке орналастырды. Оның ені - 3 милиметр, ал ұзындығы - 4 милиметр, ол 2 300 МОЖ (металл-оксид-жартылай өткізгіштер) транзисторлардан тұрады. Intel 4004 есептеу қуаттылығы 1946 жылы бір бөлмені алатындай көлемде жасалған бірінші электрондық компьютер ENIAC-тың қуатындай болды. Микропроцессорлар микрокомпьютерлерде, қаруларда, тұрмыстық құралдарда қолданылады.

Микропроцессор бір мезгілде қатарынан 8, 16 немесе 32 биттік деректерді өңдей алады. 8 биттік процессор бір мезгілде небары бір бит дерекпен ғана жұмыс істей алады. 16 биттік процессор бір мезгілде 2 байт, ал 32 биттік процессор — 4 байт өңдейді.

Жалпы алғанда 16 биттік компьютер 8 биттік жүйеден жылдамдырақ жұмыс істейді, ал 32 биттік компьютер 8 және 16 биттік үлгілерден жылдамырақ. Микропроцессор, жады және периферия құрылғылардың арасында дерек беру үрдісі шина арқылы жүзеге асырылады. Қазіргі заманғы процессорлардың көпшілігінде 32 биттік шина қолданылады, яғни бір мезетте 32 биттік дерек беруге болады. 64 биттік шиналы компьютер де болады, бірақ олар әлі кең тарай қойған жоқ.

5.PDI шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

№ __11__ емтихан билеті

1. Тарылу құрылғыдағы қысым құламасы неге тәуелді?

Сұйық пен газдың шығынын ең көп тараған өлшеу принциптерінің бірі болып айнымалы тарылу құрылғысындағы қысым құламасының принципі саналады.

Бұл принциптің кеңінен пайдалануы оның ерекшеліктеріне байланысты. Оларға: қарапайымдылығы мен сенімділігі, қозғалу бөліктерінің жоқтығы, кез-келген өлшенетін ортаның қысымы мен температурасын өлшеу құралдарын сериялы даярлаудың жеңілдігі және, ерекше түрі, шығын өлшегіштердің градустелген сипаттамаларын есептеу жолымен алуға болатындығы, яғни қымбат тұратын метрологиялық шығын өлшегіш қондырғыларын пайдаланбауға болатындығы.

Қарастырылған принципке сәйкес құбырға тарылу құрылғысы орнатылады. Өлшенеін ағын тарылу құрылғысының тесігі арқылы ағып өткен кезінде ағынның жылдамдығы тарылуға дейінгі жылдамдықпен салыстырғанда жоғарлайды. Осыған байланысты шығысындағы ағын қысымы азаяды да, тарылу құрылғыда дифманонометрмен өлшенетін қысым құламасы пайда болады, төменде көрсетілгендей, ол тарылудағы жылдамдыққа немесе ағын шығынына тәуелді.

2. Қандай қысымның құламасы дифманометрмен өлшенеді?

Айнымалы қысымның

3. Тұрақты қысым құлама шығынөлшегіштерінің әрекеті неге негізделген? Ротаметрлер деп аталатын бұл шығынөлшегіштердің әрекеті құбырдың өткізу қимасын сұйықтың немесе газдың ағыны үшін өзгертетін сезімтал элемент – қалтқыда орын ауыстыруға негізделген.

4. Қарапайым ротаметр қандай болып келеді?

Қалтқыдағы қысым құламасы әрдайым тұрақты болып қалады да, ал оның көтерілу биіктігі өлшенетін сұйы немесе газ шығынының шамасына пропорционалды. Ротаметрдің шкаласы әрдайым теңәсерлі, ондағы қысымның шығындары мәнсіз.

.Қысымның диафрагма арқылы ағып өтетін тарылмайтын сұйықтың теңдеуін аламыз. Осыдан келесі сілтемелерді аламыз: сұйықтың қозғалысы орнатылған, ағын біртекті және оның фазалы күйі диафрагма арқылы өткенде өзгермейді, ағын тарылу құрылғысына дейін және одан кейінгі құбырдың барлық қимасын толтырады, ағынның қарсылығы болмайды, ал құбырдың тіке аймақтары жеткілікті кең.

Құбырдың көлденең аймағы үшін А-А мен В-В қимасындағы (сур. 12.1) тарылмайтын сұйықтың ағын энергиясының теңдеуі мынаған тең

(12.1)

мұндағы Р₁’ и P₂’ – А-А мен В-В қималарына сәйкес абсолютті статикалық қсымдар; W₁ мен W₂ – А-А мен В-В қималарына сәйкес ағын жылдамдықтары; r - сұйықтың тығыздығы; x - гидравликалық шығын коэффициенті;

Қарапайым ротаметрдің. Ол қалтқы еркін орналасатын конусты түтікшеден тұрады. Сұйықтың немесе газдың ағыны қалтқы мен түтікше арасындағы сақиналы саңылаудан өтеді. Қалтқы бетіне s_ц әсер ететін DР (Па) қымыс құламасы оны күші қалтқы массасына теңестірілмейінше жоғарыға көтеруге ұмтылады:

s_п DP = gv_п (r_п - r), (12.15)

мұндағы v_п –қалтқы көлемі, м³; r_п и r - Қалтқы мен сәйкесінше бақыланатын ортаның тығыздықтары, кг/м³; g –ауырлық күшінің үдеуі, м/с².

5.LC шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз

Деңгейді автоматты реттеу және басқару құрылғысы

Билет

1. Заттың мөлшері немен анықталады?

Зат мөлшерінің өлшем бірлігі – моль туралы, Авогадро саны жөнінде ұғым қалыптастыру. Заттың берілген өлшемі бойынша құрылымдық бөлшектердің санын анықтауға үйрену. Дамытушылық: Молярлық масса ұғымын, заттың молярлық массасын есептеп шығару білігін қалыптастыру. Масса, зат мөлшерінің өлшем бірлігі, молярлық масса деген ұғымдарды өзара байланыстыра отырып, есеп шығаруға үйрету. Молярлық және салыстырмалы молекулалық массалар сандық мәні бойынша тең болатындығын түсіндіру.

2. Заттың шығыны дегеніміз не?

Шығын – белгілі бір мақсатта пайдаланылған ресурстардың ақшалай баламмен көрсететін шамасы, бірлестіктердің кәсіпорындардың үйымдардың өнімді өндіруге шығыстар шамасы.
Шығын өлшегіш (Расходомер) -.отраның көлемі немесе массасының уақыт бірлігіндегі
3. Көлемдік санағыштың әрекет принципі неге негізделген

Көлемді санағыштардың әрекет принципі өлшенетін ортаның көлемін белгілі көлемнің мөлшерлі камерасы мен санағыш арқылы өткен порциялардың санын есептеу арқылы тікелей өлшеуге негізделген.

Көлемдік санағыштарды босатылған және ығыстырылған болып бөлінеді. Босатылған көлемдік санағыштардың камерасы қатты болады, одан өлшенетін орта еркін ағып өтеді. Санағыштың бұл түрі газдың мөлшерін өлшеу үшін жарамсыз болып келеді.

Камерасы қатты көлемдік санағыштың қарапайым түріне мөлшерлі бак немесе өлшеуіш жатады. Көлемдік санағыштың бұл түріне сонымен қатар барабанды және опрокидывающиеся** санағыштар жатады.

4. Жылдам санағыштың қандай сезімтал элементі бар?

Жылдам санағыштар. Жылдам санағыштарды, көлемдік сияқты өлшенетін ортаның көлемдік шығынын анықтау үшін қолданылады. Дегенмен көлемдікке қарағанды, жылдам санағыштарда өлшеу камералары жоқ және ол заттың мөлшерін көлем бірліктерінде жанама өлшейді.

Жылдам санағыштардың сезімтал элементтері болып санағыш арқылы ағып өтетін сұйықтың ағынын айналдыратын аксиалды немесе тангенсиалды турбинка жатады.

Жылдам санағыштардың әрекет принциптері турбинканың уақыт бірлігінде айналу саны n турбинканы шайып өтетін ағын жылдамдығына пропорционалдығына негізделген:

n = kW,

мұндағы k – пропорционалдық коэффициенті; W – санағыштың кейбір қимасының F ағын жылдамдығы.

5. LCS шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

Билет

1. Қысым дегеніміз не?

Бір дене екінші дене бетіне әсер еткенде пайда болатын қаныққан күштің оң қарқындылығын сипаттайтын физикалық шама

2. Өлшенетін қысымның түріне қарай өлшеу құралдары қандай аспаптарға бөлінеді?

Стенд датчиктің қысымын өлшеуге арналған,ол ГОСТ 22520 "Метран","Сапфир" және басқа типте жасалғанМетран-43-ДИ және Метран-43-ДД типті қысым датчиктерінің құрылысымен және атқару принципін зерттеу Артық қысым задатчигі қысым өлшеу құралдарын градуирлеу және реттеу үшін қажет. УХЛ 4.2 және ГОСТ 15150 бойынша орындалады, жұмыс температурасы 15-35 °С, қатыстық ылғалдығы 30-80%, қоршаған ауаның атмосфералық қысымы 90-104 кПа. Вибрация және соқтығысулар болмауы керек.

Задатчик қысым датчигін, дифманометрді, манометрді, мановакуумметрді мемлекет мүшелерінің метрологиялық қызметінде, өндіріс орындарында және қысым өлшеу құралдарында поверкілеу кезіндегі қысым эталоны болып табылады.

3. DT шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

4.Техникалық жобалау дегеніміз не?

Бұл кезеңде АЖЖ жөнінде толық көрініс беретін ақырғы жобалық шешімдерді қабылдау. Жұмыстар бес сатылық тізбекпен жүреді:

1. Жалпы жүйелік сұрақтар бойынша ақырғы шешімдерді қабылдау.

2. АЖЖ-нің қамтамасыз ету түрлері бойынша шешімдерді әзірлеу.

3. Жоба-сметалық құрылыс құжаттарын әзірлеу.

4. Қамтамасыз ету түрлерінің байланысы бойынша шешімдерді келістіру.

5. Тапсырыс құжаттарын дайындау.

5. Cхематехникалық деңгей дегеніміз не?

Понятие схемотехника применимо к широкому кругу электронных устройств, от сложных систем до отдельных транзисторов внутри интегральной схемы. При этом, реализация простых задач вполне по плечу и одному человеку без дополнительной помощи. Для решения сложных проблем необходим системный подход, компьютерное моделирование и привлечение специальных инженерных команд. Однако в любом случае, схемотехника на практике занимает промежуточное положение между возникновением идеи и производством готовой электронной схемы. Её основной задачей является разработка структур электронных схем, обеспечивающих выполнение заданных функций, а также расчёт параметров входящих в них элементов^[1].

Необходимо также отметить, что грамотная схемотехника подразумевает баланс экономических и технических показателей. Негативным может стать как недостаток средств на проектирование, так и их переизбыток. Важно в ходе всех этапов работ осуществлять оценку их экономической эффективности^[2].

Конечный результат схемотехнических работ должен отвечать принципам промышленного дизайна^[2 ^]. общем случае, схемотехнические работы состоят из следующих основных этапов^[4]:

1. Создание технического задания на разработку электронной схемы удовлетворяющей требованиям заказчика.

2. Разработка принципиальной электронной схемы соответствующей требованиям технического задания.

3. Расчёт параметров компонентов электронной схемы и их выбор.

4. Создание макета электронной схемы для проверки её конструкции и функционирования.

5. Доработка электронной схемы по результатам тестирования конструкции и функционирования.

6. Разработка технологии изготовления и окончательный выбор используемых комплектующих и материалов.

7. Создание предсерийного изделия для проведения его испытаний.

8. Испытания предсерийной электронной схемы с целью проверки её соответствия требованиям заказчика.

9. Подписание приёмочных актов и утверждение производственных чертежей.

10. При необходимости, сопровождение производства в части доработки электронной схемы из-за появления новых комплектующих изделий, материалов и конструкторских решений.

Билет

1. Автоматтандырылған жобалау жүйесі дегеніміз не?

Жобалаудың негізі техникалық тапсырма болып табылады. Автоматтандыруға техникалық тапсырма жобаны өңдеу ұсынылған арнайы ұйымның қатысуымен бас жобалаушы немесе тапсырыс берушімен құрылады.

Бас жобалаушымен автоматтандыру жүйесін жобалауды орындау үшін автоматтандыру сұрақтары бойынша берілгендер көрсетілу керек. Кірістік берілгендер техникалық тапсырманың бөлімдерінің бірі ретінде саналады.

Кез-келген жобалау жұмысы: жобалауға дейінгі жұмыспен және жобалау сатылырынан тұрады.

I. Жобалауға дейінгі жұмыс

а) Объектіні зертеу. Мұнда зерттеу нәтижелері бойынша ғылыми зерттеу жұмысы туралы есебі жазылыды. ТҮАБЖ құрудағы ең маңызды мәселелер көрсетеіледі.

Жүйе шешетін мәселелердің қысқаша тізімі МКН-есептеу техникасының амалдарын қолдану арқылы АБЖ құру қажеттілігіне негіз салу.

Жүйенің бақылаушы және бақыланушы параметірлерінің қысқаша тізімі.

б) АБЖ құру үшін қажетті техника-экономикалық негіз.

1. Жүйені құруға кететін шығын

2. Экономикалық эффект

3. Өтелімділік мерзімі

4. Күнтізбелік мерзім

в) АЖ-дегі техникалық ұсыныс немесе техникалық тапсырма. ТЖ ТТ-дан айырмашылығы берілген басқару шешімінің жолдары дұрыс таңдалғанын тексеру үшін эскиз жобасы жасалынады. Эскизді жоба немесе ТЖ жаңадан құрылған жүйелерде

2. ГОСТ 2.104-2006 стандартын сипаттап беріңіз

Бұл стандарт бөлшектерін нысаны, өлшемдері, ауқымын және дизайн құжаттардың бірыңғай жүйесі стандарттары көзделген оның жобалау құжаттарының негізгі белгілері мен қосымша бағандарды толтыру тәртібін анықтайды.

Қажет болған жағдайда, осы стандарттың негізінде сіз ескере олардың ерекшелігін ескере отырып, жобалау құжатты жасау кезінде, атап айтқанда деректемелерін мен атрибуттарды көрсету стандарттарын әзірлеу, рұқсат етіледі

Осы Стандарт мынадай терминдер мен анықтамалар қолданылады:

-3.1.1 деректеме құжатқа: ол туралы ақпаратты қамтитын Элемент тiркеу құжатын.

Ескертпе тұрады.

3.1.3 құжат: қажетті элементтер мен атрибуттарды қою, құжаттама ережелері құрылады.

3.1.4 қолы: өз қолымен қол білдіретін деректеме құжаты, уәкілетті лауазымды.

Ескертпе - цифрлық қолтаңба - өз қолымен аналогы пайдаланып электронды құжаттар үшін.

3. Ақпараттық қамтамасыз ету дегеніміз не?

жобалауды орындау үшін қажет деректер жинағы. Стандартты жобалық процедуралар түсініктемесінен, типтік жобалық шешімдерден, жасақтаушы бұйымдардан және солардың моделдерінен, жобалау ережелерінен және нормаларынан тұрады. АЖЖ АҚ негізгі бөлігі – мәліметтер базасы.

4. Жобалық мәліметтерді басқару дегеніміз не?

Жобалау-(грек тілінен ”ЖОБА”– алға жоспарланған,тасмалданған) Жобалаудың сатылары мен кезеңдері. МЕСТ 34.601-91 жасалады.

Жобалау материалдары минимальді, керекті көлемде болу керек, пайдаланушы қолданғанда қиындықтар тумайтындай тәртіппен құрылу керек.

Жобалауға арналған алғашқы мәліметтер

Техникалық процестерді автоматтандыру жүйелерінің жобалары РД 34.602–91 бойынша жасалады.

Жобалауға арналған техникалық міндеттер келесі бөлімдерді қамтуы тиіс:

1. кәсіпкерліктің аты мен жоба міндеттері;

2. жобалау негіздері;

3. жобалаудың сатылары;

4. техникалық жобаның нұсқаларын жасауға талап қою;

5. автоматтандыру жүйелерін құруға қажет қаржылай шығынның жобалық деңгейі;

6. құрылыс мерзімі;

7. жобаны құруға қатысқан ұйымдардың атаулары;

Автоматтандыру жабдықтарының мінездемелері бар кәсіпкерліктердің технологиялық сызбалары;

1. қажетті мінездемелері мен мағлұматтары бар, объектінің бақылаушы және бақыланушы параметрлерінің тізімі;

2. басқару жүйесінің алдына қойылатын талаптар;

3. автоматтандыру жүйесінің сенімділігіне талаптар қою;

4. техникалық процесстерді басқаруды орталықтандыру бойынша кепілдемелер;

5. жобалаудың ерекше талаптары (шарттары)

5. VI шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

Билет

1. Атқарушы құрылғылар дегеніміз не?

Датчиктер мен атқарушы механизмдер.

Атқарушы құрылғылар мен механизмдер басқарылатын процеске әсер ету үшін электр энергиясын механикалық түрге немесе физикалық шамаға ауыстырады. Өнеркәсіптегі роботтардың «буындарын» басқарушы электрқозғалтқыштар атқарушы механизм болып табылады. Ал химиялық процестерде басқарушы элементтер болып реагенттер шығынын беретін клапандар атауға болады.

Датчиктер өзгертетін атқарушы құрылғылар физикалық процестердің айнымалыларына тікелей әсер етеді. Мысалы, датчиктер температураны, координаталарды немесе химиялық концентрацияны өлшесе, атқарушы құрылғылар жылу берілуін, қозғалысты немесе шығаратын реагенттер ағынын басқарады. Физикалық жүйе динамикасы осы атқарушы құрылғылардың басқару әсерлерінен өлшенетін шамалардың өзгеруіне байланысты болады.

Атқарушы құрылғының құрамында негізгі екі бөлікті атап көрсетуге болады. (2.3-сурет): біріншіден, түрлендіргіш және/немесе күшейткіші, екіншіден күштік түрлендіргіш және/немесе атқарушы механизм. Кіріс сигналын түрлендіргіш механикалық түрге немесе физикалық шамаға алмастырады, мысалы, электрлімотор электр энергиясын айналмалы қозғалысқа айналу қозғалысын түрлендіреді. Күшейткіш түрлендіргішті іске қосатын компьютердің шығыс инфтерфейсінен алынатын азқуатты басқарушы сигналды өзгеріске ұшыратады. Кейбір жағдайларда күшейткіш пен түрлендіргіш конструкциясы жағынан бір бүтін болып кетеді. Сол себепті аяққы басқарушы элементтер өз алдына жеке басқару жүйесі бола алады – ал компьютердің шығыс сигналы осы басқарушы элементтің түбір мәні болады.

Атқарушы механизмдерге қойылатын талаптар – пайдаланылатын қуат, нақтыланған қабілеттілік, нәтиженің қайталамалығы, жұмыс диапазоны және т.б. - нақты бір қосымшаларға байланысты айырмашылықтары болуы мүмкін. Процесті ұтымды басқару үшін датчиктер сияқты, атқарушы құрылғыларды да дұрыс таңдауымыз қажет.

Клапандарды жылжыту үшін қысылған ауа қолданылады. Ауыр күш жұмсау қажет болған жағдайда, гидрожетек қолданылады. Компьютердің электрлік сигналы қысымға немесе ауа шығынына немесе майға түрлендірілуі қажет. Бинарлық басқару электромеханикалық релемен немесе электронды қайтақосқыштармен қамтамасыз етілуі керек.

2.ГОСТ 21. 404-85 стандартын сипаттап беріңіз

Автоматтандыру сызбалары жобаланған объектінің технологиялық процессінің автоматтандыру деңгейі мен құрылымын анықтайтын негізгі техникалық құжат болып табылады.

Автоматтандыру сызбаларын өндіру мен құрастырудың нәтижесі болып мыналар табылады:

а) техникалық параметрлерді өлшеудің әдістерін таңдау

б) автоматтандырудың негізгі техникалық сызбаларын таңдау

в) автоматты түрде басқарылатын техникалық жабдықтардың реттеуші бөліктерінің атқарушы механизмдерін анықтау

г) автоматтандыру құралдарын щиттер мен пульттарда т.б. орнықтыру

Автоматтандыру сызбасы А1 форматындағы парақтарда сызылады. Онда шартты белгілер арқылы техникалық жабдықтар, коммуникация мен басқару органдары т.б. көрсетіледі.

Автоматтандыруды сызбасын бір парақта автоматтандыру құралдары мен бақылау жүйелерінің барлық аппаратурасын суреттеу арқылы орындайды.

Ал редуктор, ауаға арналған фильтр, реле сияқты көмекші құралдар көрсетілмейді.

Автоматтандыру сызбаларында щиттер мен пульттар төртбұрыш түрінде сызбаның төменгі бұрышында шартты белгілер ретінде көрсетілуі тиіс.

Автоматтандыру сызбаларын орындауда автоматтандыру құралдары ашылып көрсетілуі мүмкін.

Технологиялық жабдыққа енгізетін автоматтандыру құралдары мен коммуникациялар сызбада бір-бірімен тығыз байланыста көрсетілуі тиіс.

Атқарушы механизмдер мен реттеуші органдардың орнын көрсететін приборлар мен датчиктер үшін механикалық байланысты көрсету қажет.

Ал техникалық жабдықпен байланысы жоқ, щиттерден тыс орналасқан автоматтандыру құралдары төотбұрыштың ішінде "жергілікті кұрал" немесе "осы орын бойынша құрал" деп шартты түрде белгіленеді.

Негізгі жазудың үстінен 25 мм х 185 мм көлемдегі еркін кеңістік қалуы керек.

Техникалық жабдықтар, құбырлы-желім коммуникацияларды т.б. 0,6÷1,5 мм қалыңдықтағы линиялармен, автоматтандыру құралдарын 0,5÷0,6 мм, байланыс линияларын 0,2÷0,3 мм қалыңдықтағы сызықтармен санау керек.

Техникалық ауысымды үрдістердің, автоматтандыру құралдарының шартты белгілері МЕСТ 21.404-85 және МЕСТ ҚР 21.408-2005 бойынша орындалады.

Автоматтандыру сызбаларында суреттелген автоматтандырудың барлық құрамдарына позициялық белгілер беріледі. Олар екі бөліктен тұрады: араб цифрларымен функционалды топтар нөмірі, орыс тілінің әріптерімен осы фукнционалды топтарда берілген автоматтандыру құралдарының нөмірлері көрсетіледі.

Фукционалды топтың әрбір элементіне әріптік белгілер алфавиттік ретпен тағайындалады.

АЖ орындалғанда ескеріледі:

А) технологиялық процестерді басқару мен бақылаудағы құрамы және мазмұны

Б) бөлек объектілермен және орталық басқару жүйесімен және жергілікті басқару жүйелері арқылы өзара байланыс, бақылау пунктілерінің ұйымы мен басқаруы;

АЖға көрсетіледі:

1) технологиялық сұлба (оңайлатылған);

2) құрал, автоматтандыру құралдары және басқарудың МЕСТ 21.404-85 және олардын арасындағы байланыс сызықтары;

3) есептеуіш техника құралдары және олардың көрсеткіштермен, түрлендіргіштермен, атқару механизмдармен байланыс;

4) шартты белгілеулердің кестесі;

5) түсіндіруші жазулар, түсіндіруші сұлбалардың нөмірлері.

Күрделі технологиялық сұлбалардағы бөлек технологиялық түйіндерді бөлуге рұқсат етіледі. Ол қандай құжат негізінде өңделген туралы АЖға түсіндірме беріледі.

Өзара байланысты емес біртипті технологиялық объектілері үшін, автоматикалық жабдықтауы, қалқандар және басқару пунктілері бірдей болу керек.

«№1 сұлбасы агрегат үшін арналған; ал №2-6 сұлбалары ұқсас»: қарастырлғаннын біреуі және олардың түсіндірмесі АЖ-да орындалады.

Біртипті технологиялық объектілері үшін бір объектілі технологиялық жабдықтауын көрсетуге ұсынылады. Бұл жағдайда:

а) бақылауға арналған қолданылатын құралдар (реттеу) бірдей.

Осындай жағдайда барлық қайталанатын құралдар бір мәрте және олардын жанына даналар саны жазылып көрсетіледі;

б) бақылауға арналған қолданылатын құралдар (реттеу), әртүрлі.

Осындай жағдайда барлық құралдар қалқанда көрсетіледі. Байланыс сызықтардың жанында түсіндірме беріледі.

Көпнүктелі құрал қолданған кезде ФСда тек бір технологиялық аппарат және бір көрсеткіш қана, ал құрал жанында бөлек көрсеткіштің байланыс сызықтары көрсетіледі (сурет 5.1)

5.1–сурет. МЕСТ 21.404 85 бойынша функционалды автоматтандыру сұлбасы

Технологиялық құралдардың бейнесі

Технологиялық жобаның бөлімдерінде қабылданған технологиялық сұлбамен сәйкес болу керек.

Технологиялық жабдықтау оңайлатылған түрде болу керек. Түсіндірмелер бойынша тікбұрыштар түрін технологиялық жабдықтауды бейнелеуге болады (сурет.5.2). Егер олар автоматикамен бірлесіп әрекет қылса, сол кезде ішкі элементтердің жабдықтауын көрсетеді ,.

5.2–сурет Көпнүктелі құралмен өлшеу температурасындағы автоматтандыру сұлбасы

Тек бақылау және басқару жүйесінде қатысатын вентильдер, ысырмалар құбырларда ғана көрсетеді.

Кесте 5.1 МЕСТ 21.404-85 бойынша автоматтандыру құралдарының схемалардағы шартты белгілері

3.Өнеркәсіптік желі Profibus деңгейлерін атаңыз.

PROFIBUSмодулінің технологиялық дизайны OSI (Systems Interconnection Reference Model – ашық жүйелердің байланыс эталонының моделі) моделінің эталонымен сәйкес келеді. Екі түйндердің арасындағы мәліметтерді алмастыру процессі жеті деңгей арасында бөлінген (бірінші физикалық деігейден жетінші қосымша деңгейіне дейін). PROFIBUS 1,2,7 деңгейлерді қолданады:

1 деңгейорта арқылы мәліметтерді физикалық әдіспен беруды көздейді. PROFIBUS мәліметтерді алмастыру үшін мыс сымдарын қолданады (RS484 және MBP үшін), оптикалық және сымсыз каналдар.

2 деңгейшинаға кіру әдісі сонымен қатар, мәліметтерді қорғауды сипаттайды. PROFIBUS маркер алмасу әдісімен қатар архетектураны да қолданады.

7 деңгейқосымша үшін интерфейсті құрады және сол арқылы басқару процестері мен коммуникациялық жүйе арасындағы байланыстырушы ортаны түзеді. Тікелей басқарушы процес 7 деңгейден кейін (қосымша,алгоритм) орналасқан. 4 сурет 7 деңгейлі OSI моделі мен и PROFIBUS моделінің әске асуын сипаттайды.

Қолданбалы деңгей жалпы желіге кіру рұқсатын ,деректер ағымы мен қателіктерді өңдеуді басқарады.

Ұсынылған деңгей қолданбалы деңгеймен берілетін ақпарат басқа жүйенің қолданбалы деңгейіне түсінікті болуына жауап береді.

Сеанстық деңгей байланыс сеанстарын процестердің өзара әрекет ету кезеңіне ұйымдастыру үшін арналған.

Транспорттық деңгей модельдің қосымшаларын немесе жоғарғы деңгейлерін қамтамасыз етеді.

Желілі деңгей деректердің желі арқылы берілуін қамтамасыз етеді.

Каналды деңгей пакеттің локалды желінің кез келген екі тораптарды арасына жеткізілуін қамтамасыз етеді.

Физикалық деңгей байланыс каналын іске қосу мен өшіруге және берілетін деректерді көрсететін сигналдарды қалыптастыру,алып келетін байланыстардың физикалық каналын басқаруды таратады.

4.Қайнау қабатындағы пешті күйдіру технологиясын сипаттап беріңіз

Мырышты алу кезінде екі әдіс колданады:пирометалургия, гидрометалургия

5.TRK TC шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

Билет

1. ТҮАБЖ-дағы ПК-дің басқарылатын объектісі бар байланыс құрылғыларын сипаттаңыз.

2. Өнеркәсіптік желі Profibus жайлы сипаттама беріңіз

Өнеркәсіптік желі - құрылғылар мен ақпараттық қамсыздандыру кешені, яғни бірнеше құрылғылар арасындағы ақпарттың алмасуын қамтамасыз ететін, сонымен қатар, әр түрлі датчиктерді, орындаушы механизмдер, өндірістік және өнеркәсіптік автоматтандыруда қолданылатын контроллерлер байланыстырып тұратын мәліметтерді жеткізуші желі. Бұл термин көбінесе технологиялық процестерді басқаратын автоматтандырылған жүйеде (АСУТП) қолданылады. Автоматтандыру жүйесіне енетін (компьютерлер, контроллерлер, датчиктер, атқарушы құрылғылар), құрылғылар арасындағы ақпарат алмасу жалпы жағдайда өнеркәсіптік желі (Fieldbus, "полевую шину") арқылы жүреді. Өнеркәсіптік желі жинақтау және басқару жүйесінің құрылу негізі болып табылады.

ProfiBus —белсенді қатысқан Siemens AG фирмасымен жасалған, халықаралық стандарт, өнеркәсіптік желі.

q Басқару қызметі– екі тораптар арасындағы логикалық байланысты орнату, аяқтау немесе үзу үшін арналған;

q VFD-ні ұстану қызметі– шина арқылы қосылған құрылғы (өнідруші, типі және т.б.) жөніндегі ақпаратты сұрауға мүмкіндік береді;

q Объектілер тізімін басқару қызметі – кейбір электронды құрылғының алдында айтылған объектілер тізімін санауға және өзгертуге мүмкіндік береді;

q Айнымалыларға кіру қызметі– олардың көмегімен жай айнымалыларды, құырылған айнымалыларды, айнымалылар жолын, тізімін және физикалық жады аймағын (регистрлер) санауға және өзгертуге болады.

Программалармен басқару қызметі– программаларды құруға, жіберуге, тоқтатуға және жоюға мүмкіндік береді

3. Күшейткіш-түрлендіргіш құрылғылары дегеніміз не

Автоматтанған электр жетегі – деп жұмысшы механизмінің орындалушы құралын қозғалысқа келтіру үшін арналған электроқозғалтқыш электр жетегінде шешуші элемент электрқозғалтқыштар болып табылады.

Жүйе үш бөлімнен тұрады:

1) Іштей жұмысшы механизмінің жұмысшы машинаның орындаушы құралына электр жетегінің электр қозғалтқыш құрылысына механикалық энергияны береге және жылдамдықты өзгертуге арналған беріліс құрылғысы (БҚ) кіретін, механикалық бөлім (МБ).

2) Электр қозғалтқыш құрылғысы (ЭҚК) электр энергиясын механикалық энергияға түрлендіретін электр механикалық түрлендіргіш (ЭМТ).

3) Күштік түрлендіргіш басқару, құрылғыдан тапсыру құрылғыдан (БҚ) және кері баланыс берілістерінен құралған басқару жүйе (БЖ). Түрлендіргіш қозғалтқышты қоректендіру және баскару әрекет ету үшін арналған, ол қозғалтқышқа берілетін тоқтық және кернеудің түрін, жилігіш және электр энергиясының басқадай сапалық көрсеткішін көрсетеді.

Интерфейс дегеніміз не?

Интерфейс деп блоктарды бір жүйеге біріктіретін механикалық, электрлі және программалы жиынтықты түсінеміз.

Интерфейстің тиімділігі тұтынушының кешенмен өзара әрекетінің жай концептуалды моделін қаншалықты мүмкін болғанша жылдам дамтудан тұрады. Интерфейстің басқа маңызды сипаттамалары функционалды, “ыстық” клавишалар арқылы көрсетілетін меню мен командалы жолдардан ашылған терезелердің тізбекті ашылуының көмегімен қамтамасыз етілетін оның нақтылығы мен көрнекілігі болып табылады.

5. LCS^H шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

1 23