ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Интеллектуальды температура датчиктері.

12 3

Билет

1. Диплом алдындағы жұмыс дегеніміз не? ТҮАБЖ жобалау дегенімізді қалай түсінесіз?

Жобалау-(грек тілінен ”ЖОБА”– алға жоспарланған,тасмалданған) Жобалаудың сатылары мен кезеңдері. МЕСТ 34.601-91 жасалады.

Жобалау материалдары минимальді, керекті көлемде болу керек, пайдаланушы қолданғанда қиындықтар тумайтындай тәртіппен құрылу керек.

Жобалаудың негізі техникалық тапсырма болып табылады. Автоматтандыруға техникалық тапсырма жобаны өңдеу ұсынылған арнайы ұйымның қатысуымен бас жобалаушы немесе тапсырыс берушімен құрылады.

Бас жобалаушымен автоматтандыру жүйесін жобалауды орындау үшін автоматтандыру сұрақтары бойынша берілгендер көрсетілу керек. Кірістік берілгендер техникалық тапсырманың бөлімдерінің бірі ретінде саналады.

Кез-келген жобалау жұмысы: жобалауға дейінгі жұмыспен және жобалау сатылырынан тұрады.

I. Жобалауға дейінгі жұмыс

а) Объектіні зертеу. Мұнда зерттеу нәтижелері бойынша ғылыми зерттеу жұмысы туралы есебі жазылыды. ТҮАБЖ құрудағы ең маңызды мәселелер көрсетеіледі.

Жүйе шешетін мәселелердің қысқаша тізімі МКН-есептеу техникасының амалдарын қолдану арқылы АБЖ құру қажеттілігіне негіз салу.

Жүйенің бақылаушы және бақыланушы параметірлерінің қысқаша тізімі.

б) АБЖ құру үшін қажетті техника-экономикалық негіз.

1. Жүйені құруға кететін шығын

2. Экономикалық эффект

3. Өтелімділік мерзімі

4. Күнтізбелік мерзім

в) АЖ-дегі техникалық ұсыныс немесе техникалық тапсырма. ТЖ ТТ-дан айырмашылығы берілген басқару шешімінің жолдары дұрыс таңдалғанын тексеру үшін эскиз жобасы жасалынады. Эскизді жоба немесе ТЖ жаңадан құрылған жүйелерде жасалынады. «Эскизді жоба» сатысында математикалық модельдер мен оларды шешу тәсілдері тексеріледі. Осы эскиздер негізінде берілген жобаға ұсыныстар мен кепілдемелер жасалады. Техникалық тапсырмалар МЕСТ-ке сәйкестендіріледі.

Технологиялық үрдістерді автоматтандыру жүйелерін жобалау туралы жалпы мағлұматтар.

Өндірістік объектінің жобасы келесі бөлімдерден тұрады:

1. Жалпы түсіндірме қағаздары

2. Техника-экономикалық негіздемесі

3. Кәсіпкерлік технологиясы. Ол бірнеше бөлімдерден тұрады:

а) тех-қ процесстерді автоматтау жүйесі

б) электрлік жабдықтау мен электрлік жабдықтар

в) жылу жүйелері

4. Еңбекті ұйымдастыру мен кәсіпкерлікті басқару жүйесі.

5. Байланыстар мен сигнализациялар

6. Құрылыс бөлімі бірнеше бөлімшелерге бөлінеді;

а) сәулеттік -құрылыстық

б) жылыту, желдету, ауаны сапалық көрсеткішіне жеткізу

в) сумен қамтамасыздандыру және канализация

7. Құрылысты ұйымдастыру

8. Смета

9. Жоба паспорты

Жобаның құрамына кіретін техникалық элементтер мыналардан тұрады:

1. Графикалық - сызба, график т.б.

2. Мәтіндік - түсіндірме жазбалары, смета т.б.

Техникалық процестермен автоматтандыру жүйесінің жобасы кәсіпкерлікті басқару жүйесінің жобасымен байланысты болуы керек.

Техникалық процестерді автоматтандыру жүйесін жобалау екі сатыдан тұрады:

а) "жоба"

б) жұмыс құжатнамас

2. Диплом жобалау жұмысында қанша стадия бар, анықтама беріп шығыңыз?

. Жобалау сатылары.

СНИП 1.02.01-85-ке сәйкес автоматтандыру жүйесін жобалау мынаны орындайды:

· а) 2 сатыда (2сатылы жобалау);

бірінші саты – техникалық жоба (жоба);

екінші саты – жұмыс құжаттары;

· б) бір сатыда (бір сатылы жобалау);

саты – жұмыстық жоба;

Жобалық құжаттама құрамы (екісатылы жоба)

«Жоба» сатысында өңделеді:

1. Техникалық шешімдер жобасында қабылданатын техника-экономикалық негіз.

2. Басқару мен бақылаудың құрылымдық сұлбасы (күрделі басқару жүйелері үшін).

3. Техникалық құралдар жиынының (ТҚЖ) құрылымдық сұлбасы.

4. Автоматтандыру құралдарының жиынының құрылымдық сұлбасы.

5. Автоматтандыруның функцияналдық сұлбасы (жай автоматтандыру жүйелерінің объектілері үшін басқару, сигнализация, реттеу, бақылау параметрлер тізбегін құруға рұқсат беріледі).

6. Щиттің, пульттің, есептеу техникасы құралдарының және т.б, орналасу жоспарлары.

7. Автоматтандыру құралдары мен жабдықтарының, есептеу техникасының құралдарының, электроаппаратуралардың, құбырөткізгіш арматураларының, щиттар мен пульттердің, негізгі монтаждау материалдары мен бұйымдарының, стандартты емес жабдықтардың (завочные ведомости).

8. Стандартты емес жабдықтың техникалық талаптары.

9. Автоматтандыру жүйесінің техникасын монтаждау және локальдық смета.

10. Түсіндірмелік хат.

11. Бас жобалаушыға тапсырма:

· электроэнергиямен, сығылған ауамен, гидравликалық энергиямен, жылутасымалдаушылармен, хлофагенттермен, түтікшелі өткізгіштердің жылуқалаулағыштармен қамтамасыз ету;

· есептеу-техникалық құралдарын, щиттар мен пульттарды қондыру үшін орындарды жобалау, сонымен қатар жылдам персоналды жұмыстар үшін, кабельдік қондырғылар үшін (туннельдер, каналдар, эстакадтар және т.б), құрылыс орындарындағы жобалау;

· өндіріс байланыс құралдарымен жабдықтау;

· реттемелі органдардың, бірлік приборлардың технологиялық жабдықтарында орналастыру және қондыру;

· өрт сөндіру және өрт сигнализация құралдарымен қамтамасыз ету.

Жоба бас жобалаушыда құрастырылады және қорғалады, сосын “жұмыстық құжаттама” жобаның екінші сатылымды ескерілетін ескертулермен мақұлданылыды.

Екінші саты –Жұмыстық құжаттама (Бірінші саты –Жоба)

Автоматтандырыу жүиесінің жұмыстық құжаттамасының құрамы бұл–сұлбалардың, мәтіндік құжаттардың, сызбалардың номенклатурасы–стандарттарды ұсыну негізінде анықталады, оған төмендегілер қосылады:

–автоматтандыру жүйесінің технологиясын монтаждау жұмыстарының өндірісі үшін арналған жұмыстық,сызбалар (жұмыстық сызбалардың негізгі жинағы);

–ұсынылатын құжаттар;

–тапсырыс құжаттары.

Жұмыстық құжаттамамен бір уақытта өнделеді:

1.Жалпы жағдайда, автоматтандыру жүйесінің технологиялық құрлысының обиектісінің дайындау және қою құжаты:

· приборларға сұраныс парақтары;

· электро жабдықтарға тапсырыс картасы;

· щиттер мен пульттардағы өткізгіштердің жалғану және қосылу таблицалары;

· автоматтандыру құралдары жиынына тапсырыс құжаттамасы: центрленген бақылау және реттеу құралдар жиыны

2.Жұмыстық құжаттар жиынын өңдеушілерге тапсырма:

· автоматтандыру элементінің технологиялық (инженерлік) жабдықтарды және коммуникацияларды орналастыру;

· энергио тасымалдаушылармен қамтамасыздандыру ;

· автоматтандыру жүйесі үшін арнайы орындарды жобалау;

· байланыс және сигнализация (керек болған жағдайда );

· арнайы қондырғылар;

· қатып қалатын сұйықтықпен толтырылатын сыртқы қондырғылардағы жылуаулаулағыш құбырлы өткізгіштер; жылытқыштар ;арнайы құралдармен (мысалы, эпоксидтік смола негізінде бағыныстармен) Автоматтандыру жүйесінің технологиясын антикоорациялық қорғау.

3. Технико-экономикалық негізеу стадиясы қандай құжаттамалармен бекітіледі және не үшін дәлелденеді? Анықтама беріңіз.

Техникалық процестерді автоматтандыру жүйесін жобалау екі сатыдан тұрады:

а) "жоба"

б) жұмыс құжатнамасы

Бұл жобалауда ВТ тәсілдерін қолдану арқылы ҒЗЖ алдын-ала қолданылуы керек. ТҮАБЖ құруға қажет саты, кезеңдер мен негізгі жұмыстар тізімі келесі бөлімде айтылады.

Жобалауға арналған алғашқы мәліметтер

Техникалық процестерді автоматтандыру жүйелерінің жобалары РД 34.602–91 бойынша жасалады.

Жобалауға арналған техникалық міндеттер келесі бөлімдерді қамтуы тиіс:

1. кәсіпкерліктің аты мен жоба міндеттері;

2. жобалау негіздері;

3. жобалаудың сатылары;

4. техникалық жобаның нұсқаларын жасауға талап қою;

5. автоматтандыру жүйелерін құруға қажет қаржылай шығынның жобалық деңгейі;

6. құрылыс мерзімі;

7. жобаны құруға қатысқан ұйымдардың атаулары;

8. автоматтандыру жобасы қамтитын кәсіпкерлік, цехтар мен агрегаттар тізімі. Оларға қойылатын қатаң талаптар;

Автоматтандыру жабдықтарының мінездемелері бар кәсіпкерліктердің технологиялық сызбалары;

1. қажетті мінездемелері мен мағлұматтары бар, объектінің бақылаушы және бақыланушы параметрлерінің тізімі;

2. басқару жүйесінің алдына қойылатын талаптар;

3. автоматтандыру жүйесінің сенімділігіне талаптар қою;

4. техникалық процесстерді басқаруды орталықтандыру бойынша кепілдемелер;

5. жобалаудың ерекше талаптары (шарттары)

Жобаларды іске асыру үшін келесі мәліметтер көрсетілуі тиіс:

1. автоматтандыру тәсілдері мен аспаптарын орналастыру қарастырылған техникалық жабдықтардың сызбасы;

2. техникалық жабдықтар мен құбырлы коммуникацияларының орналасуы көрсетілген кәсіпкерлік үй-жайлардың сызбасы;

3. құбырлар материалы мен қабырғаларының қалыңдығы

4. автоматика жабдықтарының техникалық құжатнамасы мен олардың тізімі

5. автоматтандырудың техникалық құралдарын орналастыру мен құру үшін қажеті жайлардың құрылыстық сызбасы;

6. линиялары мен қуаттылығы көрсетілген электрлік жабдықтаудың сызбалары;

7. электроқұрылғыларды басқару сызбалары, басқару станцияларының түрлері;

8. басқару органдарын есептеу үшін қажет мәліметтер;

Технико-экономикалық әсерлікті есептеу үшін керек мәліметтер;

Жобада жасалатын жобалық материалдар тізімі:

"Жоба" құрамына мыналар кіреді:

1. П3 техникалық үрдістерді автоматтандыру сызбалары бойынша қабылданған шешімдер;

2. Бақылау мен басқарудың құрылымдық сызбасы;

3. КТС-тің құрылымдық сызбасы;

4. техникалық үрдістерді автоматтандыру жүйелерінің функционалды сызбалары;

5. Пульттер мен щиттердің орналасу жоспары;

6. Жабдықтар мен материалдар көрсеткіші келесі бөлімшелерден тұрады:

а) автоматтандыру құралдары

б) ВТ құралдары

в) электроаппаратура

г) құбырлық аппаратура

д) щиттер мен пульттар

е) негізгі монтаждық заттар (құбыр,блоктар)

з) "жоба" паспорты

7. Стандартталмаған жабдықтарды өндіруге техникалық талап қажет;

8. Автоматтандыру құралдары мен монтаждау құралдарының сметалық есебі.

Жобаның құрамына кіретін құжатнамалардан басқа, олар жоғарыда бекітіліп, жобалау үрдісіне басжобалаушыға беріледі. Басжобалаушыға автоматтандыруға байланысты келесі тапсырмалар міндеттеледі:

1. автоматтандыру жүйесін, электроэнергиямен, қысымы мол ауамен гидравликалық энергия, жылуөткізгіштер мен мұздатқыштармен қамтамасыздандыру.

2. Автоматта жүйелерінің үй-жайларын жобалау.(щиттерді,ВТ,датчиктерді қондыру) т.б

3. өндірістік байланыс құралдарымен қамтамасыз ету;

4. технологиялық жабдықтар мен құбырларда қойылатын бақылаушы органдар мен қабылдауыш жабдықтарды орналастыру

ВТЖ. «жобаға» кіретіндер: оны өндіру негіздері, жобаның нақты міндеттері, объектінің қысқаша мінездемесі, жобада қабылданған негізгі шешімдердің мінездемесі.

Басжобалаушы мен оның жобалық ұйымдарына деген тапсырмалар тізімі; орташа құны мен шығын эффектілігінің есебі; жобаның құрылыс жобалауының нормаларына сәйкес келуі туралы мәлімет;

Құжатнаманың жұмысына кіретіндері:

1. Басқару мен бақылаудың құрылымдық сызбасы;

2. КТС құрылымдық сызбасы;

3. АТП функционалды сызбасы

4. сигнализация, бақылау, автоматты басқару, қорғанудың принципиалды электрлік сызбалары;

5. автоматтандырудың принципиалды гидравликалық сызбасы;

6. электрлік гидравликалық қамдаудың принципиалды сызбалары

7. Щиттер мен пульттардың жалпы көрінісі;

8. Щиттер мен пульттарды жасау мен монтаждау үшін құжаттар

9. Сыртқы электрлік және құбырлық линиялардың сызбасы;

10. Кросстық көрсеткіштер;

11. автоматтандыру құралдарының орналасу жоспары;

12. автоматтандыру құралдарын құрудың типтік емес сызбасы;

13. түсіндірме жазбалар (ПЗ)

14. бақылаушы органдардың есебі нәтижесінде жасалған мәліметтердің шығу кестесі. Есептің мәтіні жобаға кірмейді.

15. Тапсырыс берілген спецификациялар:

а) Тапсырыс берілген жабдықтар мен материалдар келесі келесі бөлімдерден тұрады:

1. жабдыққа тапсырыс беру үшін спецификацияға қосымша сұраныс парақтары жабыстырылған автоматтандырудың құралдары

2. ВТ құралдары

3. электроаппаратура

4. құбырлық арматура

5. кабельдер мен линиялар

6. монтаждау материалдары

7. стандартталмаған жабдықтар

б) тапсырыс әкелуші әкелген негізгі монтаждау материалдары мен заттары;

16. нормативті - техникалық құжатнама.

17. Автоматтандыру құралдарын алу мен монтаждау үшін қажетті локалды сметалар

18. Басжобалаушы мен жобаның қосалқы бөліктерін орындаушыларға нақты тапсырмалар; іскерлік сызбалардың түсіндірме жазбаларында бекітілген "жобаның" бастапқы материалдарының тізімі, "жобадағы" толықтырулар мен өзгерістердің негіздемелері; ерекшк талаптар, нақты тапсырмалар тізімі; жобалық құжатнаманың орындалуы туралы мәліметтер.

4. PI шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Р-дегеніміз не? Анықтама б еріңіз.

5. Камералық диафрагма схемасын сипаттап, анықтама беріңіз..

Диафрагма– бұл шығын өлшеу үшін арналған құрылғы. Ол екіге бөлінеді : камерасыз диафрагма, камералық диафрагма. Вентури соплосы сияқты жұмыс істейді және Бернулий теңдеуімен негізделген, ағн жылдамдығымен қысымды байланыстырады.Диафрагмы для расходомеровДиафрагмы для измерения расхода предназначены для создания перепада давления при измерении расхода жидкостей, газов или пара по методу переменного перепада давления. Диафрагмы камерные ДКС и диафрагмы бескамерные ДБС производятся по ГОСТ 8.586.2-2005.В зависимости от конструкции, требований установки, а также от давления и условного прохода различают:Диафрагмы ДКСДиафрагма ДКС — камерная диафрагма, устанавливаемая во фланцах трубопровода, на условное давление до 10 МПа, с условным проходом от 50 до 500 мм.Диафрагмы ДКС выпускаются в двух исполнениях и имеют одну пару отбора давления. По требованию заказчика количество пар отбора давления может быть увеличено до четырех

Билет

1. Техникалық тапсырманың техникалық күйден айырмашылығы қандай? АБЖ-де техникалық тапсырма дегеніміз не?

«Техникалық тапсырма» (ТТ) кезеңінде атқарылатын жұмыстардың түпкi мақсаттары:

· ТҮАБЖны функцияларымен және техникалық сипаттамаларымен әсерлі түрде құру мүмкіндігі негізінде толық және мақсатты түрде растау, жүйеге шығыс техникалық талаптар түрінде қисынға келтірілген;

· Барлық ғылыми зерттеу, конструкциялық тәжірибелік, жобалық және монтаждық жөндеу жиынтықты жоспарлауда, оларды орындау және ұйымдастыру орындағыштар мерзімі;

· Жоба жұмыстарын жүргізуге қажетті барлық материалдардың дайындығы;

Бұл мақсаттарға қол жеткізу үшін ТҮАБЖға қойылатын барлық техникалық талаптар ТТ дәрежесінде жүргізілетін кірісте өндіріледі. Жоба алды ҒЗЖ негізделген, келісілген және расталған ТТ ТҮАБЖны құру үшін жүйені тексеруді оны өнеркәсіптік пайдалануға жіберу кезінде сәйкесінше тексерілетін негізгі құжат болып табылады (сонымен қатар ТҮАБЖны беру кезінде мемлекеттік, кеден аралық немесе ішкі кедендік комиссияға), және жүйені құру бойынша барлық тізбекті жұмыстардың жоспар – графигі.

2. ТҮАБЖны құруда ТТ өңдеудегі жауапкершілікті негізгі орындағыш өзіне жүктелді.

3. «Техникалық тапсырма» дәрежесінде жұмыстың бастапқы негізі тапсырыс беруші және жоба алды жұмысты жүргізетін негізгі орындаушы арасындағы шаруалық келісім шарт болып табылады, ТҮАБЖны құруда ТТ өңдеумен аяқталады.

4. «Техникалық тапсырма» дәрежесіндегі жұмыс үшін шығыс материалдар болып:

· ТК-2 пішіні бойынша жүйені өңдеуге келісілген тапсырыс;

· Техникалық экономикалық жүйені құру негізі (ТЭО);

· Жүйеге деген тапсырыс берушінің шығыс техникалық талаптары (функционалды және технико-экономикалық);

· ТК-2 пішініне қосымша болатын және сәйкес келетін есеп беруде болатын және қосымша материалдарда, ТЭО дәрежесінде өңделген шығыс мәліметтер.

Ескерту. Аталған шығыс материалдарда кейбір мәліметтердің болмауы кезінде ТТ дәрежесінде арнайы жұмыстарды ТОУ жәйлі барлық керекті ақпараттарды алу үшін қарастыру қажет.

5. Тапсырыстың келісімі кезінде және ТҮАБЖны құруда сәйкес техникалық талаптар кезінде негізгі орындаушы II бөлімдегі 1.1.1. есебін шешуге қажетті жоба алды ҒЗЖның көлемін айтуы керек.

1.2. «Техникалық тапсырма» дәрежесінің сатылары:

· Автоматтандырылушы объектіні алғашқы зерттеу

· Жоба алды жұмысты ғылыми зерттеу

· ТҮАБЖ алғашқы нұсқасын өңдеу

· ТҮАБЖны құрудағы ТТ өңдеу

1.3.Дәреженің негізгі шығыс құжаттары:

ТҮАБЖны құрудағы ТТ өзінде техникалық талаптарды және жұмыстың жоспар-графигін ұстайтын, тапсырыс берушімен және негізгі орындаушымен келісілген;

техникалық тапсырманы шешуде белгіленген нақтыланған технико-экономикалық негіздеме (керек кезінде);

ТҮАБЖны алғашқы нұсқасын өңдеу және жүргізілген жоба алды зерттеу нәтижелері бар ғылыми-техникалық есеп беру.

ТҮАБЖ және ТЭО негізіндегі ТТ техникалық жұмыс жобалау дәрежесіндегі ғылыми зерттеу жұмысы және жобалы жұмысты жүргізуде міндетті шығыс құжаттар болып табылады.

1.4.Жұмыстың саты бойынша мазмұны және құрамы.

1.4.1. «Автоматтандырылушы объектіні алғашқы зерттеу» жұмыс сатысының негізгі мақсаты ҒЗЖның көлемімен және түрлерін анықтаудан тұрады, ол негізгі орындаушыға қажетті тапсырыс берушімен ұсынылатын жүйенің құру мүмкіндігі және толық негізделген мақсаттылығы болып табылады.

Әдістемелік саты ТЭО дәрежелерінің нәтижесі бойынша тапсырушымен ұсынылған жинақтаушы материалдарды оқумен бірігеді, қосымша материалдарды жинау немесе жобаланушы ТОУ үшін жаңа технологиялық үрдіске түрлі жобалық тапсырма пішінінде, немесе әсер етуші технологиялық үрдістің оқу жолымен немесе жеткілікті жақын анализдер; өнімнің шығарылуын үлкейту, оның сапасын көтеру және шығынын азайту; танымал отандық және шет елдік техникалық шешімдер, яғни тапсырыс берушінің техникалық талабын орындау үшін осы айтылғандар қолданылады.

Берілген жұмыс сатысында жүргізілген нәтижелер бойынша ҒЗЖ жоспар графигі, егер бұл жұмыстарды негізгі орындаушы орындаса.

Тапсырмада ҒЗЖның көлемі және мақсаты белгіленуі қажет, зерттеудің бағыты, оъектіні алғаш жүргізілген зерттеулерінің нәтижесі негізіндегі және ТК 2 пішінінде және оның қосымшасында болатын жүйенің талабын қарастыру.

Тапсырма негізгі орындаушы мен расталатын және осы жұмыстар жүктелетін орындаушылармен келісілген.

1.4.2. «Жоба алды ғылыми-зерттеулік жұмыстар» сатысындағы жұмыстың негізгі мақсаты-оларды шешудің алғашқы таңдау әдістері үшін басқарудың қиын тапсырмаларын шешу және анықтау. Мұндай тапсырмаларды шешуде көбінесе орындаушылар технологиялық үрдыістің математикалық моделін және өлшеу каналын қолданады.

Технологиялық үрдістің анализі басқару объектісі тәрізді ТОУ және басқару жүйесінің құрамдық сипаттамасын құру ережесімен аяқталады. Басқару жүйесінің және әсер етуші ТОУдың негізгі сипаттау бөлімдері 1.6.1 II бөліміне сәйкес келуі керек.

Ақпаратты ағымдар анализі және басқару критериінің пішіні және шектеушісі объектінің сипатталуымен аяқталады; ереже бойынша оның құрылымдық сұлба пішінінде, басқару критериінің сипаттау (математикалық) және шектегіштер.

Технологиялық үрдістің математикалық моделін алғашқы өңдеу және өлшеу сәйкес келуші математикалық сипаттамаларды құрумен аяқталады.

ТҮАБЖны құруда ТТ сипаттауда қабылданған жіберулерге байланысты детерминделген немесе стохастикалық қатынас пішінінде ұсынылады. Бұл қатынастардың бөлек тұрақты коэфициенттері аналитикалық түрде не болмаса мүмкіндігінше тәжірибелі – статикалық әдістермен анықталады (параметрлік идентификация).

Жүйенің функционалды тапсырмасын қою функцияның құрамын анықтаумен бекітіледі, оны жүйе орындауы қажет және оның орындау талабына нақтылы.

Бұл функциялардың орындалу мүмкіндігі қазіргі заманғы құралдар автоматтандыру және есептегіш техника көмегімен орындалады. Ереже бойынша мұндай зерттеулер зертханалық шарттарда не болмаса аналитикалық әдістермен, немесе әмбебап ЭЕМдегі есептегіш орталықтарда тәжірибелі моделдеу жолымен жүргізіледі.

1.4.3. «ТҮАБЖ өңдеудің алғашқы нұсқасы» дәрежесіндегі жұмыстың негізгі мақсаты – ТҮАБЖ құру мүмкіндігінің және оның мақсаттылығын айқындайтын негізгі материалдарды өңдеу.

Жұмысты жүргізудің келесі тізбектілігі орнатылады. Алдымен өңдеудің алғашқы нұсқасы орындалады, мыналарды қосады:

· Жүйенің функционалды және алгоритмдік құрылымын алғаш өңдеу;

· Негізгі алгоритм бақылауының және басқарудың алғашқы синтезі;

· Технологиялық құрылғыны модернизациялау бойынша тапсырманы анықтау;

· Жйенің ортақ бағдарламалық қамтамасыз етуінің алғаш таңдауы;

· Алгоритмдік және бағдарламалық модулдердің, пакет және қолданбалы бағдарлама библиотекаларының және сәйкес келуші қорлардың алғаш таңдалуы;

· Алғашқы салыстырмалы жүйе анализі және оның белгілі аналогтары.

Басқару алгоритімінің синтездеу әдісін таңдаған кезде әдетте басқарудың есептеуіш интервалын орнатады (стимулдеудің толық есептеу уақыты немесе басқару) және егер қажет болса басқару тапсырмасының декомпазициясын орындау.

Алғашқы өңдеу дәрежесінде маңызды жұмыс тобын сенімділіктің алғашқы есептеулері және ТҮАБЖмен құрылатын жауапты функцияларының метрологиялық көрсеткіштері құрайды. Қажетті техникалық қуаттың бағасы, есептегіш техниканың рационалды жүктеу құралдарын анықтау және жүйенің техникалық құралдарын таңдау оның түп негізімен айқындалады.

Алғашқы өңдеу саиысында ТҮАБЖда құрылатын макет түйіні көмегімен жүзеге асатын әсер етуші орнатқыштарда алгоритмдік басқаруды тәжірибелі тексеруді жүргізген жөн.

Алғашқы өңдеу ТЭОның қажетті түзетілуімен аяқталады.

Технико – экономикалық әсерліліктің есептеулерін жүргізу әдісі және тәртібі әсер етуші нормативті материалдармен орнатылады. Есептеулерді жүргізуде тапсырыс берушімен келісілген және ұсынылған шығыс мәліметтер қолданылуы керек.

ТЭОның құрамына және мазмұнына қойылған талаптар 1.6. бөлім Iiде келтірілген.

1.4.4. «ТҮАБЖны құрудағы техникалық тапсырманы өңдеу» дәрежесіндегі жұмыстың негізгі мақсаты жүйені құрудағы ТТның жоба алды жұмысының базадағы нәтижелерінен тұрады.

ТҮАБЖны құруда ТТны безендіру тәртібі және мазмұны мен құрамы МЕСТ 23252-78 бен регламентирленеді, сәйкесінше ТТ енгізілетін бөлімді және келесі бөлімдерге ие болу керек:

· Технологиялық басқару объектісінің сипаттамалары

· ТҮАБЖның тағайындалуы

· ТҮАБЖның технико-экономикалық көрсеткіштері

· ТҮАБЖге қойылатын талаптар

· Объектіні дайындауға деген тапсырушының талаптары

· ТҮАБЖны құру үшін жұмыстың мазмұны мен құрамы

· Өнеркәсіптік эксплуатацияға ТҮАБЖның ену тәртібі

1.5. ТҮАБЖны құрудағы ТТ оны қабылдағаннан кейін жүйені құру үшін барлық келесі жұмыстардың міндетті шығыс құжат болып табылады.

1.6. Сатының негізгі шығыс құжаттарын қабылдау және келісу тәртіптері. ТҮАБЖны құруда ТТ және түзетілген ТЭО негізгі орындаушы министрлігімен қабылданады. ТҮАБЖны құрудағы алғашқы ТТ жұмыстың барлық ұйымдастырушы қатысушылармен келісілуі қажет.

Негізгі орындаушы және тапсырыс беруші ТТ барлық ұйымдармен келістіреді.

Қажет кездегі түзетілген ТЭО тапсырыс берушінің және негізгі оындаушы заңдарымен қабылданады және ТҮАБЖны құрушы ТТ қабылданады. Алғашқы ТЭО жүйенің тапсырыс берушісімен келісілуі қажет.

АЖЖ-н құруға техникалық тапсырманы әзірлеу. Құжаттың негізгі тараулары:

· аталуы және қолдану аумағы;

· АЖЖ-н құру негіздемесі;

· жобалау объектілерінің сипаттамасы;

· АЖЖ-нің мақсаты және қажеттілігі;

· жобалау үрдісінің сипаттамасы;

· АЖЖ-не талаптар;

· Техника-экономикалық көрсеткіштер;

· АЖЖ-н құру кезеңдері және сатылары;

· АЖЖ-н сынау және іске енгізу тәртібі;

· әзірлеме көздері.

ехникалық қамтамасыз ету немесе техникалық құралдар АЖЖ-нің аспаптары көмегімен жобалау кезінде ақпаратты енгізу, шығару, өңдеу, бейнелеу, сақтау және беру үрдістерінің физикалық тасымалдаушысы болып табылады. Техникалық қамтамасыз етудің жаңартылу мерзімі 2÷3 жылды құрайды.

Техникалық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар:

· техникалық құралдарды жобалаушылардың тікелей жұмыс оындарында қолдану;

· жобалаушылардың жұмысының ыңғайлығы мен көрнекілігін қамтамасыз ету;

· түрлі категориядағы жобалаушылардың бір жобаны қатарлас бір уақытта атқаратындай мүмкіндігін қамтамасыз ету;

· жобалық ақпаратты енгізу, сақтау және бейнелеу тиімділігін қамтамасыз ету;

· есептеудің жоғалы дәлдік пен жылдамдығын қамтамасыз ету;

· жобалау кәсіпорындарының қажетті ресурстарымен (бөлмелер, энергоресурстар бағасы т.б.) үйлесімділігін қамтамасыз ету;

· жобалау нәтижелерін құрылыстық құжаттардың бірыңғай жүйесі (ҚҚБЖ) және техникалық құжаттардың бірыңғай жүйесі (ТҚБЖ) талаптарына сәйкес жобалау құжаттары түрінде шығару.

Аталған талаптарды қанағаттандыру үшін техникалық құралдардың кешенін қалыптастыру қажет. Олар: орталық есептеу кешені (үлкен қуатты серверлер), жобалаушылардың терминалдық станциялары (орташа қуатты серверлер) және жобалаушылар терминалдары (дербес компьютерлер).

2. Қандай электрлік жетектер(проводы) ашық деп аталады?

Электр жетегі дегеніміз – электр энергиясын жұмыс машинасы механимздерінің қозғалысына сәйкес механикалық энергияға түрлендіретінлектромеханикалық құрылғылар жүйесі

Пайдалы жұмыс жасау үшін жұмыс машинасының және оның механизмінің орындаушы бөлігі механикалық энергияны қозғалтқыштан механикалық буындар жүйесі арқылы алады. Осындай жүйелер электр жетегінің механикалық бөлігін құрайды, және олардың құрылымы әр түрлі болады. Жалпы жағдайда ЭЖ-нің механикалық бөлігі электр қозғалтқышының айналмалы роторынан немесе якорінен, берілістік құрылғыдан және жұмыс органынан тұрады

3. Автоматтандыру қысымын бір қалыпты ұстау үшін аспаптардың ауа қысымының автоматтандыру құралдарының сұлбасының пневмо толықтыру үшін немен қолданылады.

Поршеньге жүктелген жүк салмағының күші пневматикалық шығыс қысымына түрленеді. Задатчиктің пневматикалық схемасы 2-суретте көрсетілген, онда:

- ВН1 және ВН2 – сәйкес кіріс және шығыс вентильдер;

- РР – шығыс реттегіші Мд күштің өзгеруі кезіндегі ауа шығынын автоматты түрде реттейді;

- ПЕ1, ПЕ2 және ПС1, ПС2 – сәйкес пневмосыйымдылық және пневмокедергі – автотербелістің динамикалық өшіру қызметін атқарады;

- ПД – күшті қысымға түрлендіргіш – Мд күшін пневматикалық шығыс қысымына Р түрлендіреді, P₂,Р₃, Р₄ – технологиялық штуцерді орналастыруға арналған орын – задатчикті калибрлеу кезінде метрологиялық сипаттамасын аслады.

ПД қысымын күшке түрлендіргіш айнымалы және тұрақты дроссельден тұратын дроссельдер арасындағы камера (1) болып табылады. Айнымалы дроссель сфералық поршеньнің (3) көмегімен құрастырылған, тұрақты дроссель күршек және корпус (4) арасындағы кеңістік арқылы құрастырылған.

Сопладағы ауа шығып біткен соң, поршень Мд күшінің әр түрлі мәнінде түзетілетін күштер туады. Бұл кезде дроссель арасындағы камерада Р қысым пайда болып, пайдаланушыға беріледі. Р қысымның формуласы:

мұндағы Р- задатчиктің шығыс қысымы;

М – жүктің және жүк қабылдайтын аспап поршенінін массасы;

g _м – меншікті еркін түсу үдеуі, м/с;

F_эф – поршеннің эффектілі ауданы, м² ;

r_в- ауа тығыздығы, кг/м³;

r_м – жүк материалының шартты тығыздығы.

Қоршаған ауа ортасының температурасы 20° С –ден асса, меншікті еркін түсу үдеуі куәлікте көрсетілген шамадан өзгеше болса және тексерілетін аспаптың қысым өлшеу жазықтығы сәйкес келмесе, задатчиктің шығыс қысымы келесі формула бойынша есептелінеді.

мұнда Р – задатчиктің шығыс қысымы;

Р_н- шығыс қысымның номиналь мәні;

t - қоршаған орта температурасы, °С;

g _м- задатчик қолданылған орнының еркін түсу үдеуі, м/с²;

g _а- маркировка және куәлікке сәйкес задатчик жүгінің массасы калибрленген еркін түсу үдеуі;

h – тексерілетін аспаптың жазықтығының және кесілу жазықтығының арақашықтығы.

2-формулада кесілу жазықтығы тексерілетін аспаптың өлшеу жазықтығынан жоғары болса, "+" таңбасы, керісінше болса "-" таңбасы қойылады.

4. QF шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

5. TA шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

Температура дабылдығышы

Билет

1. Технологиялық үрдісті басқаруды қалай түсінесіз?

ТҮАБЖ қызметі технологиялық ақпарат ағынын қайта өңдеумен тығыз байланысты. Сол үшін де автоматтандыру маманы басқару үрдісіндегі ақпараттық қамтамасыз етудің жалпы қағидаларын, технологиялық ақпараттық тұрлендіргішін және оларды алу принциптерін білуі тиіс, және де ақпараттық аналогты түрден сандық формаға ауысуындағы сигналдарды кодтау тәсілдерін, ақпаратты жіберу және оны бөгеуілдерден қорғауды білуі қажет. Мамандар ТҮАБЖ-ның құрылымына негізделген өлшеудің нақтылығын және шығыс параметрі жүйесін ұстап тұруға арналған әр ақпараттың көлемін анықтауды, (априорлі, технологиялық), өлшеу құралдарының зарядталуын есептеуді, ақпаратты өңдеуді және жіберуді, нақтылық жағдайына сәйкес кодты таңдауды, байланыс жолдарының өткізу қабілеттілігін бағалауды толық білетін, меңгерген болуы тиіс.

Технологиялық үрдісті нәтижелі және бағытталған мақсатына жеткізу үшін ол басқарылымды болуы тиіс. Яғни, бұл дегеніміз технологиялық объектінің қызмет ету процесінде орындаушы (атқарушы) органдарға үздіксіз әсер етуді қамтамасыз ету қажет, себебі сыртқы әсер етуден қажетті нәтижені аламыз. Басқа сөзбен айтқанда жүйенің басқарымдылығы деп сол жүйенің басқарушы әсер ететін қасиетін айтамыз. Яғни, ол белгілі уақыт ішінде жүйенің бастапқы жағдайдан қажетті жағдайға ауыстыруды береді

Технологиялық басқару объекті жайлы ақпарат алу түрлі байланыс каналдары арқылы іске асады. Басқару құрылғысының (БҚ) оператормен байланысы тура болуы мүмкін (оператор – БҚ) және кері (БҚ – оператор) болады. Кез-келген ақпарат қандайда бір материалдық тасымалдаушыда беріледі. (магниттік лента, дисктер, графикалық бейнелер мен сызбаларда және т.б.). Ал ТҮАБЖ-да бұл сигнал сымдар арқылы жіберілетін ток күші немесе қуаты арқылы беріледі.

2. Тиімді басқару критериіне анықтама беріңіз?

Технологиялық үрдістердің (АБЖ) – басқару саны критериіне сәйкес қабылданған технологиялық объекті әсер етуші басқарушының және өндіруге бағытталған автоматтандырылған басқару жүйесі. ТҮАБЖ-да локальді автоматика, орталықтандырылған басқару жүйесі, электронды және есептеу техникалары жетістіктері қамтылған.

Жалпылама орталықтандырылған ТҮАБЖ технологиялық үрдістерді бастапқы ақпараттану өңдеуін жүргізеді, содан кейін ақпарат тек қана бұл үрдістерді басқару үшін ғана қолданылмайды, сонымен қатар, оперативті және ұйымдастырылған экономикалық мәселелерді шешуге арналған басқарудың жоғары деңгейінде қолданылатын формаға келтіріледі.

3. АБЖ қалай түсінесіз және неше деңгейге бөлінеді?

Қазіргі кезде өндірістің қарқынды дамуымен бірге жоғары деңгейлі эффекттілі өнеркәсіптік қондырғылар құрастырылуда, сонымен бірге технологиялық және өндірістік, үрдістердің интенсифтілігі және оларды басқару жүйесі қарқынды дамуда. Технологиялық үрдістерді қолмен басқарудан автоматтандырылған түрге - толығымен ауыса бастады.

Мұның бәрі басқару туралы жаңа ғылымның пайда болуына алып келді. Негізгі қарастырылатын мәселесі технологиялық үрдістерді автоматтандыру жүйелері және оларды құрастыру тәсілдерін анықтау болды. Бұл жүйе «Технологиялық үрдістердің басқару жүйесін автоматтандыру» (ТҮАБЖ) деген атауға ие болды.

Бұл жүйеге технологиялық объектілерді басқару жүйесінің көп бөлігі бекітілген, яғни адамдарды (операторларды) басқару және басқару жүйесінен босатып оны автоматты құрылғыларға ауыстыру керек.

Автоматтандырылған басқару жүйесі (АБЖ) дегеніміз адам-машиналық жүйе, ол ақпаратты жинауды және қайта өңдеуді қамтамасыз ететін жүйе, бұл адам іс-әрекеттерінің түрлі сфераларын басқаруды тиімдейді. Технологиялық үрдістердің (АБЖ) – басқару саны критериіне сәйкес қабылданған технологиялық объекті әсер етуші басқарушының және өндіруге бағытталған автоматтандырылған басқару жүйесі. ТҮАБЖ-да локальді автоматика, орталықтандырылған басқару жүйесі, электронды және есептеу техникалары жетістіктері қамтылған.

4. ТҮАБЖ анықтама беріңіз?

Технологиялық үрдістерде автоматтандырылған басқару жүйелері (металургияда, машина жасауда, мұнайгаз өнеркәсібінде және т.б.) кешенді автоматтандырудың ең жоғары сатысы болып табылады және бұл еңбек өнімділігін арттыруға, өндірілетін өнімнің сапасын жақсартуға және басқа да өндірістің техника-экономикалық көрсеткіштерін жақсартуға, сонымен қатар қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған.

Кез-келген БЖА (басқару жүйелерін автоматтандыру) құрастырудың ерекшелігі барлық металургиялық, жылутехникалық, экологиялық және басқарушылық мәселелерге (сұрақтарға) жүйелі түрде тоқталады.

5. TC шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

Билет

«Объектіні басқару» қалай түсінесіз?

ТҮАБЖ-ң негізгі басқару объектілеріне мыналар жатады:

1) Технологиялық процесс айнымалыларының стабилизациясы (мысалға, пеш отының температурасын 1200ºС-да ұстау керек).

2) Алдын ала берілген заңдар бойынша процесс режимінің программалық өзгеруі (мысалға, индукциялық пеште дйындауды өткен кезде пеш ұзындығы бойынша температураның өзгеруі).

3) Технологиялық агрегаттардың өзара материалдық ағын мен жүктеменің таралуы (мысалға, бірнеше пештің параллель жасауы кезіндегі флюстайтын материалдардың шихтасының таралуы).

2.АЖР реттеуіш принципі бойынша қалай бөлінеді?

Автоматты реттеу жүйесі (АРЖ) – бағдарламаші жоқ /1/, бір координаттыавтоматты реттеудің қарапайым жүйесі. АРЖ бір немесе бірнеше басқаруконтурларына ие бола алады. Реттеу мəселесі басқару мəселесіне ұқсасқұралады: реттеу заңын табу керек.U(t)=U{e(t)},

Мұндағы e(t) – координаттар мен басқару ресурсына қойылған

шектеулеркезінде J = J {e(t)}критерийінің экстремумына жетуді қамтамасыз ететінреттеудің ағымдық қателігі e(t)= X*(t)- X(t).

Осылайша, АжБЖ басқару үрдісіне келесі амалдар жатады:

1. басқару бғдарламасын анықтау, яғни АжБЖ күй векторының өзгеру

ауданында жүйенің қозғалысының бағдарламалық траекториасын X*(t)анықтау (жоспарлау кезеңі);

2. күй жəне қоздыргі векторларын X(t), F(t) бағалау (өлшеу) (бақылау

кезеңі);3. басқарушы əсерді құру, яғни U(t)=U{ X*(t), X(t), F(t) }түріндегібасқарудың сапа критерийінің оптималдысын анықтау (шешім қабылдау4. басқару əсерін іске асыру, яғни басқару нысанға мақсатты əсер ету(басқару кезеңі).Құру қағидарарі, типтік электромеханикалық АРЖ-ні құру, синтездеу

əдістері келесі бөлімдерде көрсетілген.3. АРЖ белгіленуі бойынша қалай бөлінедАБЖ-нің негізгі классификациялық нышандарын қарастырайық.1. Басқару функциясын автоматтандыру дəрежесі бойынша:- қолмен басқару жүйелері (адам-оператор басқару стратегиясын жасап,іске асырады);- автоматтандырылған басқару жүйелері (адам-машиналы АжБЖ);- автоматты басқару жүйелері (адамның қатысынсыз).2. АжБЖ-нің күрделілік дəрежесі бойынша:- қарапайым;- күрделі.3. АжБЖ-нің анықталғандық дəрежесі бойынша:

- детерминирленген (толық анықталған); күрделі детерминирленген

жүйелердің қатарына ЭЕМ-ді кіргзуге болады;- стохастикалық (ықтималды), жүйенің күй векторының мүмкін болатынөзгеру ықтималдығын тек болжай алу; осындай жүйелерге өндірістік

кəсіпорындар, өнеркəсіптік сала жəне т.б. жатады9. Басқару құрылғысында қолданатын реттеуіштер түрі бойынша:

- параметрлік оптималданатын “кіріс/шығыс” типтегі раттеуіштері бар;- параметрлік немесе кұрылымдық-параметрлік оптималданатын күй-реттеуіштері бар;

- құрамдастырылған реттеуіштері бар

3. Статикалық моделмен динамикалық модельдің айырмашылығы қандай?

Модель деп нысанды зерттеу үшін оның белгілі бір сипаттамасын

көрсетуді айтады. Модель шешіліп отырған мəселеге байланысты нысаннің барлық берілген белгілерінен тек ең маңыздысын ғана бөліп алуға мүмкіндік береді. Мысалы, басқару жүйелерін синтездеу жəне талдау кезінде белгілі бір нысннің моделі əр түрлі талдау дəрежесінде бола алады (синтездеу мəселелерінде нысан моделі қарапайым келеді). Жүйелердімодельдеу кезіндемодельді саналы қарапайымдылау - негізгі мəселе болып табылады, басқаша айтқанда насан мен модельдің ұқсастық дəрежесін таңдау мəселесі.

4. WE шартты әріптік кодтардың белгіленуі нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

масса

№ __5__ емтихан билеті

1. Екіпозициялы жүйе реттегіштері дегеніміз не?

Двухпозиционный регулятор - наиболее дешевый и поэтому наиболее распространенный тип регулятора. Устройства такого типа используются в системах отопления, холодильниках, водяных резервуарах. Если текущее значение переменной меньше заданного значения, то регулятор включен и его выходной сигнал максимальный. Если регулируемая переменная превышает заданное значение, то регулятор выключен и его выходной сигнал равен нулю. Из-за наличия механического трения или искрения электрических контактов переключение регулятора фактически происходит после некоторого отклонения регулируемой переменной ниже или выше заданного значения. Этот интервал ( зона нечувствительности) может быть по желанию увеличен, что приведет к уменьшению частоты включений регулятора и, следовательно, к меньшему его износу.

Двухпозиционные регуляторы теоретически формируют выходной сигнал, равный либо 0 % ( выключено), либо 100 % ( включено) в зависимости от знака рассогласования. Независимо от амплитуды синусоидального отклонения параметра от заданного значения такие регуляторы образуют прямоугольную волну с амплитудой, равной единице. Для определения численного значения коэффициента передачи любого устройства его выходной сигнал выражают в той же форме, что и входной. Так, 100 % - ную прямоугольную волну представляют в виде синусоиды, амплитуда которой в 4 / я раз больше амплитуды прямоугольной волны. [2]

Двухпозиционный регулятор обеспечивает высокий коэффициент передачи контура регулирования при больших отклонениях параметра. Очевидно, в контур регулирования нужно одновременно устанавливать двухпозиционный и линейный регуляторы. Дополнительным доводом в пользу установки двухпозиционных регуляторов в контур с большим отклонением параметра, а линейных - с малым является то, что первые лучше реагируют на изменение заданного значения параметра, а вторые - на изменение нагрузки. [3]

Двухпозиционный регулятор воздействует на контур регулирования с максимальной скоростью, но вызывает перерегулирование параметра, возрастающее с увеличением емкости элементов контура. При этом растет и время демпфирования колебаний параметра. На рисунке приведены кривые изменения во времени регулируемой и промежуточной переменных, а также выходного сигнала регулятора при увеличении заданного значения параметра. Из графика следует, что для получения минимального времени регулирования необходимо уменьшить выходной сигнал регулятора от 100 % до величины, соответствующей номинальной нагрузке q, в момент, когда промежуточная переменная достигнет заданного значения. [4]

Двухпозиционные регуляторы могут успешно применяться для регулирования объектов, обладающих малым запаздыванием своего действия, значительной емкостью и небольшой чувствительностью. В других случаях они не могут обеспечить удовлетворительного качества регулирования вследствие больших переходных отклонений температуры от предписанного значения. [5]

Двухпозиционный регулятор пилот, установленный в ГРП котельных, позволяет приспособить к нему приборы телемеханического управления. [6]

Двухпозиционные регуляторы называют регуляторами открыто - закрыто. В трехпозиционных регуляторах регулятор может, кроме двух крайних, занимать еще одно промежуточное фиксированное положение, а в многопозиционных - несколько промежуточных положений.

Двухпозиционные регуляторы имеют сравнительно ограниченную область применения. Многие технологические процессы требуют регуляторов с пропорциональной или статической характеристикой. [8]

Двухпозиционный регулятор позволяет применять форсунки с менее широким диапазоном регулирования, так как при этом они должны хорошо работать только при двух режимах подачи мазута и воздуха, а не во всем диапазоне регулирования производительности форсунки. [9]

Двухпозиционные регуляторы являются регуляторами приборного типа. В комплект этих регуляторов входит прибор, с помощью которого измеряется значение регулируемой величины. Этот же прибор содержит элементы для установки заданного значения регулируемой величины и элементы двухпозиционного регулирования. [10]

Двухпозиционные регуляторы могут дополняться стабилизирующими и другими устройствами, позволяющими существенно улучшить процесс регулирования. [1

2. Көпконтурлы реттеу жүйесі дегеніміз не?

Жалпы автоматты реттеу жүйесі бір-бірімен өзара байланысты реттелуші нысан мен реттеуші органнан тұрады. Бұл жүйені құрар алдында сериялық жабдықтар каталогын реттеуші органды, орындаушы құрылғыны, датчикті таңдап алады. Бұл элементтер реттелуші нысанменл бірге жүйенің өзгермейтін(берілген) бөлігін құрайды. Соңынан, жүйенің статикалық және динамикалық сипаттамаларына қойылатын талаптар негізінде оның фукнционалдық және корректирлеуші құрылғылардан тұратын өзгемелі бөлігінанықтайды. Корректирлеуші құрылғылар жүйенің контурына тізбектеле, параллель немесе кері байланыс түрінде қосылып, оның динамикалық қасиеттерін жоғарлатуға мүмкіндік туғызады.

Контур саны бойынша: бір контурлы және көп контурлы болып бөлінеді.

3. WLA шартты әріптік кодтардың белгіленуі нені білдіреді? Анықтама беріңіз.

W-масса L-Нижний предел Измеряемой величины А- сигнализация

4. Температура дегеніміз не? Анықтама беріңіз. Температураны өлшеу үшін қолданылатын шкалалардың типтерін атаңыз.

Температура ұғымы дененің жылулық дәрежесін көрсету үшін енгізілді. Жылудың түрліше дәрежесі денелер жанасқанда өтетін жылу процесі бойынша ажыратылады. Жылуды беріп жатқан дене ыстығырақ болады, демек, оның температурасы жоғарырақ. Жылу алмасу нәтижесінде екі дененің де температуралары теңесіп, жылулық тепе - теңдік орнайды. Жылулық тепе - теңдік тек екі дененің жанасуы кезінде ғана емес, бірнеше денелер жанасқанда да пайда болады. Жылулық тепе - теңдік кезінде барлық денелердің температуралары бірдей, сондықтан оны жылулық тепе - теңдік күйінің сипаттамасы деп есептеуге болады. Ден температурасын өлшейтін аспапты - термометр деп атайды.

Термометрлер және температуралық шкалалар

Температураны өлшеу үшін денелердің кейбір қасиеттерінің(көлем, газдың қысымы, электрлік кедергі, сәулеленудің жарықтылығы, серпімділік қасиеттері және т.б.) температураға тәуелді өзгерісі пайдаланылады. Егер осы өзгерістер мен темперптура арасында функционалдық тәуелділік болса, онда олардытермометрлерді жасауға пайдаланып, дененің температурасын анықтауға болады. Денелердің температурасын өлшеуге пайдаланылатын заттарды термометрлік денелер деп атайды.Осы күндері температураны өлшеу үшін температуралық шкалалар тобынан практикада үш

12 3