 ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ Сила воли ведет к действию, а позитивные действия формируют позитивное отношение Как определить диапазон голоса - ваш вокал Игровые автоматы с быстрым выводом Как самому избавиться от обидчивости Противоречивые взгляды на качества, присущие мужчинам Вкуснейший "Салат из свеклы с чесноком" Натюрморт и его изобразительные возможности Применение, как принимать мумие? Мумие для волос, лица, при переломах, при кровотечении и т.д. Как научиться брать на себя ответственность Зачем нужны границы в отношениях с детьми? Световозвращающие элементы на детской одежде Как победить свой возраст? Восемь уникальных способов, которые помогут достичь долголетия Классификация ожирения по ИМТ (ВОЗ) Глава 3. Завет мужчины с женщиной
Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.
| Как выбирается поплавок ультразвукового уровнемера?
Уровнемер — это прибор, предназначенный для определения уровня содержимого в открытых и закрытых резервуарах и хранилищах. Поплавковые
4. PIS шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.
5.Электромагнитті шығынөлшегіштердің әрекет принципі неге негізделген? Электромагнитті шығын өлшегіштердің әрекет принципі электромагниті индукция заңы – Фарадей заңына негізделген, оған сәйкес магнитті күш сызықтарын кесіп өтетін өткзгіште, оның қозғалу жылдамдығына пропорционалды ЭҚК индукцияланады. Егер өткізгіш ретінде магнитті өрістерінің арасында ағып өтетін электрөткізгіш сұйық ағынын қолдансақ және сұйықтағы ЭҚК-ті өлшесек, онда сұйықтың ағын жылдамдығы мен көлемдік шығынын анықтауға болады. Электромагнитті шығынөлшегіштің схемасы 13.1-суретте көрсетілген. Магнитті күш сызықтарының бағытына перпендикуляр N және S магнит өрістерінің арасында құбырдың фланецтері арасында сұйықтың өлшенетін ағынымен орнатылған магниттелмеген металды құбырдың 3 кезіндісі орналастырылады. Құбырдың 3 ішкі кеңістігі электроизоляцияланған материалмен (эмаль, шыныпластигі, резеңке және т.б.) жамылған. Магнитті күш сызықтарына перпендикуляр жазықтықтың қабырғасына диаметрлі қарама-қарсы 1 мен 2 екі электрод орнатылған. Электродтар дәнекер өткізгіштердің көмегімен өлшеу аспабына 4 қосылған (милливольтметрге немесе потенциометрге). № __9__ емтихан билеті 1. Фазалы ультрадыбысты шығынөлшегіштің әрекет принципі неге негізделген? Ультрадыбысты шығынөлшегіштердің әрекет приципі Қозғалатын ортадағы ультрадыбыстың таралу жылдамдығы ультрадыбыстың осы ортадағы жеке жылдамдығы мен өлшенетін ортаның қозғалу жылдамдығының қосындысымен анықталады. Егер тербеліс ағын қозғалысының бағытында таралса, онда олар ағын v жылдамды5ы жо5ары бол5ан сайын, берілген нүктеге сонша жылдам жетеді. Шығынды өлшеу үшін екі әдіс қолданылады. Біріншісі – ағынның бағытында тараған ультрадыбысты тербелістің фазалы жылжуының айырымын өлшеуге негізделген, Мұндай аспаптар фазалы шығынөлшегіштер деп аталады. Екінші әдіс ағын бағыты мен оған қарсы бағытқа сәйкес келетін ультрадыбысты тербелістің импульстерінің қайталану жиіліктерінің айырымымен дәлелденген. Бұл аспаптар жиілікті шығынөлшегіштер деп аталады. Алдымен фазалы шығынөлшегіштерді қарастырайық. Сәлелену мен қабылдағыш L арасындағы тербелістің ағын бағыты бойынша өту уақыты мынаған тең: Тербелістің ағынға қарсы таралуы кезінде: Фазалы шығынөлшегіштерде Dt=t2-t1=2Lv/vy2 уақыт аралығы өлшенеді. Мұндай шығыөлшегіштің принциптік схемасы сур. 13.2-де көрсетілген. Г генераторы шағыласатын И1 және И2 пьезоэлементтерге жиілігі 1 МГц және шамамен 20 В амплитудалы, ультрадыбысты тербеліске түрлендірілетін синусоидалы электр тербелістер береді. Соңғылары сұйықтың ағыны арқылы өтіп, сәйкес қабылдағыш П1 және П2 пьезоэлементтерге, олардың фазаларының айырымы ағын жылдамдығына пропорционалды синусоидалы кернеу түзе отырып, түседі. П1 және П2 пьезоэлементтердің әрқайсысы өзінің У1 және У2 күшейткіштері арқылы фазалы ФД детекторға сигнал береді, олардың екеуі кернеу фазасы бойынша жалпы жүктемелі резисторда қосылады. Ондағы соммалы U кернеуі ағын мен оған қарама-қарсы өтетін тербелістер арасындағы Dj фазалардың жылжуына тәуелді: мұндағы U0 – салыстырылатын кернеулердің амплитудасы.Өз кезегінде Dj фазалар жылжымасы Dt = 2Lv cos q/vy2 уақыт аралығына пропорционалды, мұндағы v cos q - ағын жылдамдығының ультрадыбысты тербелістің қозғалу бағытындағы құраушысы. Фазалы детектордың кернеуі U әрі қарай ультрадыбысты шығынөлшегіштің басты кемшіілігі оның көрсеткіштеріне бақыланатын ортадағы ультрадыбыстың таралуы жылдамдығының әсер етуі болып табылады.
Сурет 13.2 Фазалы ультрадыбысты шығынөлшегіштің принциптік схемасыБұл кемшілік әрекет принципі екі өлшеу каналдары бойынша сұйық ағыны мен оған қарама-қарсы біруақытта бағытталған импульстің қайталану жиіліктерінің аралығын өлшеуге негізделген жиілікті-импульсті екіканалды шығынөлшегіштер арқылы жойылады. Сұйықтың қозғалмауы кезінде (vср = 0) ультрадыбыстың шағылдырғыштан қабылдағышқа дейін өту уақыты Т = L/vy. Сұйықтың қозғалуы кезінде (vср ¹ 0) ультрадыбыстың сұйық ағынымен өту уақыты Т1 = L/(vy + vcosq), ал ағынға қарама-қарсы - Т2 = L/(vy - vcosq), мұндағы vcosq - ағын жылдамдығының ультрадыбысты тербеліс бағытындағы құраушысы. Модуляторлардың көмегімен Т1 мен Т2 импульстердің қайталану жиілігіне түрленеді. Ультрадыбыстың ағын бағытымен сәйкес болған кезде бірінші каналдағы импульстердің қайталану жиілігі f1 = 1/T1, ал екінші каналдағы шағылысу - f2 = 1/T2. Сонда жиіліктердің айырымы Df = f1 – f2 = 2vcos q/L болады. Жиіліктердің Df айырымы шығынөлшегіштің өлшеу схемасымен белгіленеді және бақыланатын сұйық жылдамдығының өлшемі v болып табылады. Осылай, ультрадыбыстың өлшенетін ортада таралу жылдамдыығы бұл аспаптардың көрсеткіштеріне әсер етпейді. Ультрадыбысты шығынөлшегіштердің өлшеу диапазоны 1 – 100 м3/сағ құрайды. Өлшеу қателігі ±2,5%-ке тең. Шығынды электрөткізгішті және электрөткізбейтін, сонымен қатар агрессивті және тұтқырлы кез-келген сұйықта өлшеуге болады. 1. Қатты сусымалы материалдардың дозалаушылары неге арналған? Қатты сусымалы материалдардың автоматты дозалаушылары сусымалы материалдардың мөлшері (массасы) мен лездік шығынын өлшеу үшін арналған. Осыған байланысты дозалаушыларды порциялы және үздіксіз әрекетті деп ажыратады. Порциялы дозалаушылар салмақты құрылғы түрінде болып келеді, олар теңестірілу тәсіліне қарай рычагты, серіппелі, комбинирленген және тензорезисторлы және пневматикалық сезімтал элементтері бар аспаптарға бөлінеді. Рычагты таразыда бақыланатын жүктің теңестірілуі рычагтағы эталонды жүкпен немесе призмалы тіректе орнатылған рычагтар жүйесінде жүзеге асады. Метталургия өнеркәсібінде әдетте көпрычагты таразылардың тең емес иықтары қолданылады, рычаг иықтарының жалпы қатынасы 1 :10-нан 1 : 105-ке дейін, олар массасы жүзден мың килогрммға дейінгі қатты кесекті және сусымалы материалдарды дозалауы мүмкін; мысалы, негізгі қателігі 0,1%-тен аспайтын теміржол вагонды таразылар. Пайдалану тәжірибесінен мөлшерді анықтаудағы соммалы қателік материалды үлкен порциямен өлшегенге қарағанда аз болып келетіні белгілі. Серіппелі теңестіру механизмдері жоғары өлшеу дәлдігі керек емес жағдайда таразы құрылғыларында пайдаланылады. Күшті электрлі немесе невматикалық сигналдарға түрлендіретін дозалаушылар көрсеткішті аралыққа беруші құрылғыларымен жабдықталады және автоматты порциялы және үздіксіз дозалау жүйелерінде қолданылады. Автоматты порциялы дозалаушылар материалдың қатаң түрде анықталған мөлшерін өлшеуге мүмкіндік беретін әртүрлі автоматтар-кесінділермен жабдықталған рычагты таразылар негізінде орындалады. Сусымалы материалдардың үздіксіз әрекет ететін автоматты дозалаушылары қатты заттың лездік шығынын тіркейді және технологиялық процестердегі сусымалы материалдардың жеке ағындардын немесе ағындары арасындағы қатынасты тұрақтандыру үшін пайдаланылады. Ең көп тарағаны автоматты ленталы таразы дозалаушылары, ондағы материал қозғалмалы ленталы дозалаушыжа үздіксіз өлшенеді, ал өлшеу нәтижелері бойынша оның шығыны реттеледі. Үздіксіз әрекет ететін ленталы автоматты дозалаушының принциптік схемасы 13.3-суретте келтірілген. Ол таразы құрылғысының 2-4 рычагтар жүйесіне ілінген ленталы транспортерден 1 тұрады. Лента тарнспортер рамасына орнатылған редуктор арқылы электрқозғалтқышпен қозғаалады. Сусымалы материал бункерден қозғалатын лентаға электртербелісті қоректендіргіш 6 арқылы беріледі. Транспортердегі материалдың массасы жүкпен 7 теңестіріледі.
Сурет 13.3 Автоматты таразы дозалаушысының принциптік схемасы Лентадағы материалдың массасын өзгерткен кезде рычагпен 4 бірге шығысында массаның өзгерісіне пропорционалды сигнал пайда болатын қосымша аспапқа 9 жалғанған дифференциалды-трансформатор түрдегі бергіштің (датчик) плунжер 8 орналастырылады. Бұл сигнал массалы G0 шығынның берілген мәні енгізілетін электрлі реттегішке 10 беріледі. Реттегіш электртербелісті қоректендіргішке әсер етеді. Лентадағы материалдың салмағын өзгерткен кезде реттегіште пайда болатын ауытқу сигналы вибратордың тербеліс амплитудасын жоғарлатады, осының нәтижесінде материалды беруді тең әсер қайта орнатылмайынша өсіре береді. Электртербеліс 50 Гц жиілік пен 1 мм-ге дейінгі амплитудамен тербеледі. Тербелу амплитудасы вибратордың элдектромагнитттерінің катушкасындағы токты өзгерту есебінен өзгереді. Массалы шығын GТ (кг/с) дозалаушы арқылы лентаның тұрақты қозғалу жылдамдығында мынаған тең: GT = gГvГ, мұндағы gТ – лентадағы сусымалы материалдың өне бойлы массасы, кг/м; vТ – лентаның қозғалу жылдамдығы, м/с. Әртүлі типтегі автоматты ленталы дозалаушылардың өнімділігі сусымалы материалдың сағатына бірнеше килограммнан бірнеше тоннаға дейін болады, басты өлшеу қателігі 1 – 2 %-тен аспайды. Настоящий стандарт устанавливает форматы листов чертежей и других документов, выполненных в электронной и (или) бумажной форме, предусмотренных стандартами на конструкторскую документацию всех отраслей промышленности и строительства 2. Өнімнің сапасы дегенді қалай түсінуге болады? Өнім сапасы – өнімнің сатып алушының белгілі бір қажеттерін қанағаттандыруға жарамдылығын сипаттайтын сапалық қасиеттерінің жиынтығы және тиімділігінің өлшемі. Өнім сапасының көрсеткіштері абсолюттік, салыстырмалы немесе меншікті көрсеткіштер болуы мүмкін. Өнімнің сапалық қасиеттері өнімнің өндірістік және тұтынушылық қасиеттері болып бөлінеді. Өнімнің өндірістік қасиеттері оны әзірлеу барысында қалыптасады және оған өнімді дайындау сатысында қол жеткізіледі. Өнімнің тұтынушылық қасиеттері тұтынушылардың нақты сұранымын қанағаттандыруға бағытталған. Қолданыстағы стандарт талаптарына сай келетін өнім тұтынуға жарамды деп есептеледі. Осы талаптарға сай келмейтін өнім сапасыз өнімге жатқызылады. Жоғары сапалы өнімде жақсартылған немесе жаңа тұтынушылық қасиеттер болуға тиіс және өнімділік, беріктік, төзімділік, материал сыйымдылығы, энергия сыйымдылығы, шикізат шығыны жөнінен орташа көрсеткішпен салыстырғанда елеулі сапалық және сандық көрсеткіштерге ие болуға тиіс. Өнім сапасына қойылатын талаптарды тұтынушылар (тапсырыс берушілер), сарапшылар, дайындаушылар, сондай-ақ мемлекеттік органдар қалыптастырады және тиісті нормативтік-техникалық құжаттар мен шарттарда баянды етіледі. Қолданыстағы заңдар тұтынушылардың мүдделерін көздей отырып, қоғамдық өндіріске қатысушылардың ғылыми-техникалық, өндірістік, құрылыс, ауыл шаруашылық өнімдерінің, көлік, жабдықтау, сауда, т.б. қызмет түрлерінің сапасын қамтамасыз етумен байланысты міндеттерін айқындап, заң жүзінде бекітеді. 3. FQI шартты әріптік кодты белгілену нені білдіреді? Анықтама беріңіз.
№ __10__ емтихан билеті 1. Заттың тығыздығы дегеніміз не? Тығыздық. Зат массасының осы зат көлеміне қатынасымен өлшене отырып, сол затты сипаттайтын өте маңызды физикалық қасиеттердің бірі.[1] Заттың тығыздығын анықтау үшін міндетті түрде көлемдері 1 м3 немесе 1 см3 болатын денелерді жасаудың қажеттігі жоқ. Ол үшін алдымен тығыздығы анықталатын дененің массасы мен көлемін өлшеп алып, сонан соң массаны көлемге бөлсек болғаны. Сонда біз көлем бірлігіне сәйкес келетін массаны, яғни тығыздықты табамыз. Сонымен заттың тығыздығын табу үшін дененің массасын оның келеміне бөлу керек. Заттың тығыздығын - р, дененің массасын - m, оның көлемін - V әріптерімен белгіеді.Зат тығыздығының бірлігі үшін бірліктердің Халықаралық жүйесінде (SI) килограмның метр кубқа қатынасы (кг/м3) алынған. Бұл - көлемі 1 м3 болатын, массасы 1 килограмға тең біртекті заттың тығыздығы. Есептеулер жүргізу кезінде тығыздықтың г/см3, т/м3сияқты басқа да бірліктері қолданылады Сұйық заттың қатысты тығыздығын оның мөлшерлі 40С температурада алынған тығыздығының қатынасымен өрнектейді және r204 деп белгілейді. Газдың қатысты тығыздығын оның тығыздығын мөлшерлі шарттарда (мөлшерлі температурасы – 293,15 К, мөлшерлі қысымы – 101 325 Па = 760 сын.бағ.мм) алынған құрғақ ауаның тығыздығына қатынасымен өрнектеу қабылданған. Сұйықтар мен газдардың тығыздығы температураны жоғарлатқанда азаяды. Газдардың тығыздығы қысымды жоғарлатқанда өседі, сұйықтың тығыздығы тәжірибеде қысымға тәуелді. Көптеген маңызды тәжірибелік жағдайларда тығыздықты аддативті физикалық қасиет ретінде қарастыруға болады.
2. Сұйықтар мен газдардың тығыздығын өлшеу құралдарын атаңыз. Тығыздықты өлшеу құралдары тығыздықөлшегіштер (плотномер) деп аталады. Тығыздықты өлшеу үшін қазіргі уақытта таразы, қалтқылы, гидростатикалық, радиоизотопты және т.б. түрдегі тығыздықөлшегіштер қолданылады. Таразы тығыздықөлшегіштері. Бұл механикалық тығыздықөлшегіштердің принципі талданатын сұйықтың тұрақты көлемін кейбір сиымдылықта немесе құбырда үздіксіз түрде өлшеуден тұрады. Тығыздық үлесті салмақпен анықталады. Қалтқылы, немесе ареометрикалық тығыздықөлшегіштер. Бұл механикалық тығыздықөлшегіштердің әрекет принципі талданатын сұйыққа бөлшектеп немесе толығымен жүктелген қалтқыға әсер ететін итерілу (көтерілмелі) күшін үздіксіз өлшеуге негізделген. Гидросатикалық тығыздықөлшегіштер. Бұл механикалық тығыздықөлшегіштердің әрекет приципі талданатын сұйық бағанының Р қысымының өлшенетін ортаның r тығыздығына тәуелді болуына негізделген: Р = rgH, мұндағы Н – сұйық бағанасының биіктігі, g – еркін құлау үдеуі. Егер Н тұрақты болса, онда Р қысымы ортаның тығыздығымен бір мағынада анықталады: мұндағы k = gH – тұрақты коэффициент. Әдетте сұйықтың екі бағана қысымдарының айырымын әртүрлі биіктікте өлшейді, ол үшін екі түтікше қолданылады, оның біреуі талданатын сұйықтың ыдысына орнатылады, екіншісі – эталонды сұйықтың ыдысына орнатылады. Екі түтікше арқылы инертті газ үрленеді. Инертті газ тығыздығы өлшеуге негізделген сұйықтың қасиетіне байланысты таңдап алынады. Өлшеу ыдысына түсірілген түтікшеде пайда болған қысым дифманометрдің оң (плюсті) камерасына беріледі; эталонды сұйық ыдысына түсірілген түтікшедегі қысым – теріс (минусты) камераға беріледі. Пьезометриялық түікшелерді қайтажүктеудің белгілі тереңдігінде және эталонды сұйықтың белгілі тығыздығында дифманометрдің көрсеткіштері өлшенетін сұйық тығыздығының өлшемі болып табылады. Радиоизотопты тығыздықөлшегіштер. Осы түрдегі тығыздықөлшегіштер байланыссыз (контактысыз) аспаптар болып табылады, бұл олардың пульпалар мен ерітінділерді өлшеу кезіндегі басты қасиеті болып табылады. Ең көп тараған сұйықтың тығыздығын өлшеу тәсілі g-сәуленің тіке шоғырының интенсивтігін өзгертуге негізделген, яғни g-сәуленің жұтылуы бойынша. Сұйықтың тығыздығын өлшеу құралдарын оқи отырып, студент таразы, қалтқылы, гидростатикалық және радиоизотопты тығыздықөлшегіштердің теориялық негіздерін меңгеріп, оларды пайдалану аймақтарын білу қажет. 3. Заттың қандай қоспаларын талдау үшін хроматография қолданылады? Хроматография — газ, бу, сұйық немесе еріген заттар қоспасын сорбциялық әдістермен бөлу. Хроматография сорбциум процестерге негізделген, ол газдардың немесе сұйықтардың, кеуекті сорбциум орта (сорбенттер) арқылы өтетін сұйықтардың салыстырмалы қозғалысына бағытталған жағдайда жүзеге асады. Қоспа құраушыларының сорбиялануы неғұрлым кем болса, ол қозғалмалы фазаның (газ немесе сұйық) толқын бағытына қарай соғұрлым (сорбент колонкасының бойына) үлкен жылдамдықпен орын ауыстырады. Осының нәтижесінде қираушылар бөлінеді, ол заттарды жекелеп бөлуге және оларды анализдеуге мүмкіндік туғызады. Хроматография аналитикалық химияда, органикалық және бейорганикалық қосылыстарды талдауда, заттарды бөлу және тазарту үшін химиялық технологияда кеңінен қолданылады. Хроматографиялық қондырғылар — физикалық-химиялық әмбебап аспап, оны шамалы өзгертіп адсорбцияны, қайнау температурасын өлшеуде, фазалық өзгерістер мен беттік құбылыстарды зерттеуде, т.б. пайдаланылады. Хроматографияның молекулалық және хемосорбциум түрлері бар. Хроматографияда қоспаларды тиімдірек бөлу үшін электр өрісін (электр-хроматография) немесе температура өрісін (термо-хроматография) пайдалану әдістері қолданылады. Хроматография процесін жүргізудің бірнеше жолы бар. Мысалы, сорбент колонкасын, сүзгіш қағаз қолдану, газ қоспаларын жіңішке капилляр арқылы өткізу, т.б. Газдар мен сұйықтардың агрегаттық күйіне қарай газдар және сұйықтар хроматографиясы деп ажыратылады. Хроматографияның негізгі міндеті заттардың қоспасын бөлу болғандықтан, хроматография анализі әр түрлі химиялық және физикалық әдістердің сапа мен сан анализдеріне сай келеді. Осының нәтижесінде хроматографияның кешенді әдістері пайда болды. Мысалы, радио-хроматографиялық, масса-спектро-хроматография әдістер, т.б |
мұндағы vy – ультрадыбыстың берілген ортадағы жылдамдығы.
