ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Основные регулировки культиватора

Кіріспе

Егін шаруашылығы — адамзаттың ерте заманнан бергі кәсібі. Осыған байланысты еңбек құралының дамуы мен жетілуінің көп ғасырлық тарихы бар. Егін шаруашылығының негізгі обьектісі топырақ болып саналады.

Топырақ — жер қыртысының құнарлылыққа ие жоғарғы қабаты. Топырақ ауыл шаруашылығындағы өндірістің негізгі құралы болып саналады.

Сондықтан әрбір адамзат баласы үшін жер жағдайы үлкен жауапкершілікті қажет етеді. К.Маркстің айтуы бойынша: «Тіпті тұтастай қоғам, ұлт, бір уақытта өмір сүріп отырған қоғам жердің жеке меншік иеленушісі емес. Олар, тек қана жерді қолданушы немесе оны келесі ұрпаққа жақсы күйінде қалдыратын бір отбасының мейірімді әкесі сияқты. Бірақ, алдыңғы ұрпақ оған былай иелік еткен, яғни қазіргі уақытқа дейін бұрын құнарлы болып келген қазір ауыл шаруашылығы үшін жоғалған топырақтың ауданы 20 млн. км² құрайды, яғни қазіргі заманғы егіндік жердің ауданынан(14,34 млн, км²) 1,5 есе үлкен. Топырақты сақтау үшін оның физика механикалық қасиеттерін және оны жөндеудің рационалды жүйесін, топырақ өңдейтін құралдардың рационалды жұмыс құралдарын қолдана білу керек. Бірақ, В. П. Горячкиннің айтуы бойынша:^** «Өкінішке орай қазіргі ғылым ауыл шаруашылығы машиналарының жұмыс құралы конструкциясы үшін топырақтың физикалық қасиеттерін жеткіліксіз түрде көрсетеді. Бұған бөліктердің шамасы, үйкелісі, жабысқақтығы, ылғалдылығы және орамдылығы кіреді. Әрине, барлық бөліктердің қосымша мәні бар, бірақ сонымен қатар, ауыл шаруашылығы машиналарының жұмыс құралдарының құрылысы орнатылуы керек негізгі іргетас болып табылады.

Топырақ механикалық өңдеуге ұшырайды. Топырақн механикалық өңдеудің негізгі мақсаты мәдени өсімдіктердің өсуі мен дамуы үшін жағдай жасау және оның құнарлылығын арттыру. Кез келген механикалық өңдеудің технологиялық процесінде В. П. Горячкин, көрсеткендей, үш элементтің қатысуы өте маңызды: энергия, жұмыс құралы және өңдеу обьектісі. Топырақның механикалық өңделу процесінде машинаның жұмыс құралы немесе сайманы, трактордан немесе басқа көздерден энергия ала отырып, топырақ әсер етеді, нәтижесінде оның қасиеттері мен жағдайы өзгереді.

Ауыл шаруашылығы мәдениетінің өнімділігі топырақның механикалық өңделуінің жолдары мен сапасына байланысты, оның ең негізгі көрсеткіші Урожайность сельскохозяйственных культур во многом зависит от способа и качества механической обработки почвы, один из основных показателей которого — уатылғыштық дәрежесі. Соқалардың және сыдыра жыртқыштарды пайдалану кезінде топырақ 35 тен 70 % ке дейін өзгереді. [1]. Бірақ, қажетті мәнді (80%) алу ықтималдылығы 20,4% артпайды, ол топырақның физика механикалық қасиеттерінің түрленуінің мәнінің кесірінен болып табылады. [2].

Топырақның екінші негізгі маңызды көрсеткіші тығыздық болып табылады.

___________

* Маркс К. и Энгельс Ф. Соч., изд. 2-е, т. 25, ч.II,с.337.

** Горячкин В.П. Собр. соч., т. 2, М.: Колос, 1968, с.189.

Бұл мәннің артуы немесе шектен тыс жұмсақтылық дәнді дақыл өнімділігінің төмендеуіне әкеп соғады. Әрбір дақылдың астына топырақның агрегат санынан төмен ұтымды тығыздығын құру қажет. Әрбір топырақ кесектерінің кезекті уатылуы өңделуге жұмсалатын энергия шығынының өсуімен байланысты[1, 3]. Олар өз кезегінде геометриялық және технологиялық параметрлерге, жұмыс құралының кинематикасы мен топырақның физика механикалық қасиеттеріне тәуелді талқандаушы деформация түрінде анықталады. Олардың тұрақсыздығынан өңделу кезінде бірдей құралдар әр түрлі нәтиже береді: бір жағдайда, шығатын параметрлер талап етілген сапа көрсеткішіне сай келсе, екінші жағдайда мүлдем сәйкес келмейді.

Бейтарап еңбек құралдары бар топырақ өңдейтін құралдарда жұмыс шартын және жағдайын өзгертетін есеппен технологиялық параметрлерді басқаруының шектелген мүмкіндігі бар. Эксплуатация процесінде жұмыс жылдамдығы мен өңделудің тереңдігі арқылы өзгерген құралдар топырақ өңделуінің көрсеткішіне болмашы әсер етеді.

Топырақның бастапқы жағдайына байланысты қажетті сапаға қол жеткізу үшін өзінің технологиялық және геометриялық параметрлерін өзгертуге мүмкіндігі бар жұмыс құралын әзірлеу керек, яғни топырақ өңделуінің технологиялық процесін оперативті түрде басқаруға мүмкіндігі бар бейімделгіш болуы керек. Ол үшін жұмыс құралдарын өзінің технологиялық және геометриялық параметрлерін өзгерте алатын қосымша құрылғыларымен жабдықтау керек. Олар салыстырмалы түрде тиімді егістік жер алу үшін өзінің бастапқы қалпын өзгерте алу керек. (ылғалдылық, тығыздық, қыртыстық и т.б.). Осындай жұмыс құралдары бар құрылғылар топырақтың сапалы өңделуін оперативті түрде басқаруға жол береді.

1. Мәселенің заманауи жағдайы

1.1. Жұмыс құралдары мен қопсытқыштардың құрылымына шолу мен талдау.

Қопсытқыштар топырақ бетін жұмсарту және арамшөпті өсімдіктерді құртуға арналған. Сонымен қатар, оларды минералды тыңайтқыштар себуге және суармалы атыздарды кесуге пайдалануға болады.

Қопсытқыштарды бу, (толықтай өңделу үшін), жыртатын және арнайы деп топтарға бөлуге болады.

Бу қопсытқыштарынбуға күтім жасау және егінді себуге дайындық кезінде қолданады.

Егінді көктемгі себу алдындағы қопсыту арам шөптерді жою мақсатымен тұқымды егу тереңдігін тырмалағаннан кейін бірнеше күннен соң жүргізуге болады. Өңделу тереңдігінің әр түрлілігі ±1 см аспау керек. Қопсытқаннан кейін топырақтың жоғарғы қабаты ұсақ кесектелген, ал арамшөптер толығымен кесілуі керек. Атыздың түбі және егістіктің беті қопсытылғаннан кейін тегіс болуы керек, тарақтың биіктігі — 4 см кем емес. Копсыту кезінде топырақның төменгі қабаттары жоғарыға қарай шығарылмауы керек.

Топырақты тегістеу және бумен қопсытуды толығымен сақтау үшін сүдігерлер тырмаланады.

Жыртатын қопсытқыш отамалы дақылдарға күтім жасау кезінде қолданылады және қатараралық өңдеу жүргізіледі. Олардың көмегімен, арамшөптер жойылады, топырақ сапасын сақтау мақсатымен қатараралық және аралықта топырақты жұмсартады, сонымен қатар өсімдіктің әуе және тағамдық тәртібін жақсартып, өсімдікті азықтандырады. Бірнеше отамалы дақылдарды қатараралық өңдеу(мысалы, картоп) олардың түптелуіне қатысты болып келеді.

Арнайы қопсытқыштарды қызылша, бақшалық дақылдар, мақта өсімдігі, сонымен қатар шай плантациялары сияқты дақылдарға күтім жасау кезінде қолданады.

Қопсытқыштардың жұмыс құралдары.Қопсытқыштарды ауыспалы жұмыс құралдар жиынымен жабдықтайды.Негізгі жұмыс құралдары — сыдыра жыртатын, әмбебап, жұмсартатын табандар.

Бір жақты сыдыра жыртатын табандар немесе ұстара (сур. 1, а), арамшөптерді жоюға бағытталған. Екі табанның жазық вертикальды беті мәдени дақылдар қатарын топырақтың артық себіліп кетуінен сақтайды. Мұндай табандармен қатараралық кіші қорғаныс зонасын жасауға болады. (қатар осьінен оңға және солға қарай топырақның өңделмеген сызықтары), 6...11 см тең. Табандарды оң және сол жақтың енін 85 ден 250 мм дейін дайындайды, яғни қатаралық әр түрлі жалпақтықты өңдеу үшін. Арамшөптерді кесу кезінде бір жақты сыдыра жыртатын табандар топырақн 6 см ге дейін жұмсартады. Табан жүзінің бұрышы өрістің бетіне қарай 15° тең.

Сүйір сыдыра жыртатын табандар арамшөптерді жояды және топырақн төменгі, ылғалды қабаттарға жеткізбей 4. ..6 см дейін жұмсартады.

Сүйір әмбебап табандар (сур.1,б) топырақн толықтай және қатараралық өңдеу кезінде 14 см тереңдікке дейін өңдеу кезінде қолданылады. Олар арам шөптерді жақсы жұлып қана қоймай, ылғалды қабаттарды жоғарыға бетке біртіндеп шығара отырып топырақн үгітеді. Сүйір әмбебап табандар сыдыра жыртатын үгіту бұрышынан ε ерекшеленеді. Ол әмбебап табандарда 25.. .30° тең болса, сыдыра жыртатын табандарда — 12... 18° тең. Әмбебап табандарды 60 немесе 70° тең ерітінді бұрышымен γ дайындайды және қамту ені 220. ..385 мм.

Сур. 1. Қопсытқыштың жұмыс құралдары:

а- отаушы табан; б-сүйір әмбебап табан; в- долотообразная жұмсартатын табан; г- қоректендіргіш пышақ; д-табан-қопарушы; е-корпус-түптегіш; ж - корпус-тор тесігі бар қопарғыш; з –арықтық-атыз кесуші; и-шанышпалы дисктер бөлімі; к-отайтын тырмалар звеносы; л-ротациялы тырма БРУ-0,7; м-қалқанша; 1-бағана; 2- бет; 3- жүз; 4- түтік (воронка); 5-отнальчик; 6-қанат; 7-үйінді; 8- наральник; 9- секцияның жақтауы; 10-шанышпалы диск; 11- серіппе; 12- тырманың тістері; 13- бұрандама; 14-тұтқа; 15- тырманың жақтауы; 16, 18- тіреуіштер; 17, 19- сәйкес цилиндрлік және конустық барабандар; 20— шылбыр; 21— баспа маңдайшасы;

Долотообразные табандар (сур. 1, в) топырақн 15 см тереңдікке дейін өңдеу кезінде қолданылады. Оны тұтастай бағана ретінде орындайды. Мұндай табандардың қамту ені 20 мм.

Қоректендіргіш пышақтар (сур.1,г) қатарларды жұмсартып, тыңайтқышты топырақның 16 см тереңдігіне дейін себу кезінде қолданылады.

Түтік 4 (тыңайтқышты топырақ тарататын түтікше) долотообразной табанға бекітіледі. Қоректендіргіш пышақ жүріп өткеннен кейінгі қалатын атызды тегістеу үшін оның артына екінші жұмсартқыш немесе қоректендіргіш табан орнатылады.

Табандар - қопаратын (сур. 1, д) картоп және басқа да дақылдарды қатараралық өңдеу кезінде қолданылады. Өткір ернеулері бар 5 қопарғыштар арам шөптерді кеседі және топырақн қауіпсіз аумаққа ауыстыра отырып 6 см тереңдікке дейін жұмсартады. Мұндай жұмыс құралдар түптеуге өсімдіктер аз, ал арамшөптер күшейіп кеткен кезде қолданылады.

Түптеуіштер (сур. 1е, ж) тарақтарды кесуге, қатараралық және қорғаныс аумағында үйілген арам шөптерді жою үшін белгіленген. Түптеуіштер наральника 8 және қозғалмалы 6 қанаттары бар екі жақты 7с қайырмадан тұрады. Қайырмадағы қанаттар жағдайын басқара отырып, топырақ түптеуішінің орналасуын және оның тарағының биіктігін өзгертуге болады. Түптеуіштермен топырақн 16 см тереңдікке дейін өңдеуге болады. Мұндай биіктікте тарақтар 25 см жетуі мүмкін.

Арықтық атыз кескіш (сур.1,з) түптеуіштен минералды тыңайтқыштар себетін түтікше 4 бар болуымен ерекшеленеді. Оны отамалы дәнді дақылдар өңдеу кезінде 20 см тереңдікке дейін суармалы атыздар кесуге қолданады. Шанышпалы дисктер (сур.1, и) топырақ қабыршақтарын бұзу және қорғаныс аумағындағы арам шөптерді жұлуға пайдаланады. Топырақ қабыршақтарын жою үшін дисктердің көтеріңкі бөлігі топыраққа енгізіліп, ал арам шөптерді жою үшін айналу бағыты өзгеріп тұрады. Дисктердің инесі топырақ 4 см тереңдікке дейін енеді және беткі қабатты 1.. .2 см жылжытады. Дисктердің диаметрлері 350, 450 немесе 520 мм.

Тырмалар (сур. 1, к) қатараралық және қорғаныс аумақтарындағы топырақн жұмсарту үшін қолданылады. Серіппелі сүдірме жақтауға бекітіледі.

Отамалы қопсытқыштарға ротациялы БРУ-0,7 тырмалары және қопсытылған аумақта өсімдіктердің үйіліп қалмауы үшін қорғаныс қалқаншалары орнатылады. (сур. 1 л, м).

Бу және отамалы дәнді дақылдардағы тамырлы арам шөптерді алу үшін серіппелі діңгектерге екі жақты өткірленген 45...60 мм айналмалы табандар орнатылады.

Қопсытқыштың жұмыс құралдары жақтаумен мықты байланысқан бағанаға бекітіледі.

Топырақн толықтай өңдеуге жұмыс құралдарын бекітуге арналған қатты бағаналары бар қопсытқыштар қолданылады. [КПС-4, КШУ-6 (12; 18), КРГ-3,6], серіппелі бағанасы бар (КШП-8, КПЗ-9,7), сондай ақ, фрезер қопсытқыштар КФГ-3,6.

1.2. Агротехникалық талаптар.

Себу алдындағы топырақның өңделуі — ауылшаруашылық дақылдарынан жоғары өнім алу мақсатындағы маңызды іс шара болып табылады. Оның негізгі міндеттері — тұқымды себі тереңдігіне топырақның жоғарғы қабатын жұмсарту, егістік бетін тегістеу, егіс қабатын аз кесектелген құрылыммен қамтамасыз ету, тұқымды себу тереңдігіне тығыздалған орын құру, арам шөптердің шығуын жою, себілген минералды тыңайтқыштарды тығындау, егіндік және егістік қабаттарының жағдайын жақсарту, топырақның микробиологиялық белсенділігі мен тағамдық құндылығын арттыру, егін даласындағы ауыл шаруашылық машиналарының өнімділігіне жағдай жасау.

Егіс қарсаңында топырақ өңдеу топырақтық климаттық шарттарға, жер бедеріне, ауа райына, өсіріліп отырған дақылдың ерекшелігіне, тыңайту жүйесіне, даланың ластану сипатына, зиянкестер, аурулардың, сонымен қатар шаруашылықтың нақты шарттарына байланысты өзгеріп тұрады. Сондықтан, бұл операцияның рационалды технологиялық сызбасы әрбір колхоздың жер шаруашылығының ғылыми жүйесіне және совхоздың, оның негізгі звеносының егіс айналымына негізделу керек. Егіс қарсаңындағы өңдеу өсіріліп отырған дақылдың түрлеріне байланысты ір түрленеді. Егін шаруашылығы дақылдарын көтеру, тәжірибеге жоғары сапалы гербицидтерді енгізу оның жолдарын азайтуға жол береді.

Технологиялық процестер негізінде топырақ климаттық шарттарға байланысты өсіріліп отырған ауыл шаруашылық дақылдарына технологиялық карта жасалынады.

Егін қарсаңында өңделудің талап етіліп отырған сапасымен қамтамасыз ету үшін біріктірілген машиналарды қолдануда агротехникалық талаптарды біліп қана қоймай, қатаң сақтау қажет. Шаруашылықтың бас агрономы егін қарсаңында топырақ өңдеудің уақыты мен жалғасуын, сонымен қатар қажетті біріктірілген машиналар және егін аумағы мен ауа райына сәйкес агротехникалық мерзімге сәйкес агрегаттар дайындайды. Егін егу қарсаңында топырақты өңдеуді ауыл шаруашылық дақылдарын отырғызу алдында жүргізу керек.

Қазіргі таңда, В настоящее время считается допустимым уничтожение не более 10-15% стерни за один проход машины при обработке на глубину до 16 см и не более 15-20% при рыхлении на глубину до 30 см. Обработка почвы должна проводиться в установленные агротехнические сроки при оптимальной влажности. Допустимые отклонения средней глубины рыхления от заданной не должны превышать 1 см при обработке на глубину до 16 см и 2 см при глубине до 30 см, а колебания глубины по ширине захвата не должна превышать 4-5см. На стыках проходов и между лапами орудий допускаются валики высотой не более 5 си, а в местах прохождения стоек - борозды шириной поверку не более 15 см и глубиной не более 8 см. Корни сорных растений и падалицы необходимо полностью подрезать на глубине хода рабочих органов. Огрехи на стыке смежных проходов орудия не допускаются.

1.3. Бастапқы деректер кесте.8.1 көрсетілген: B — қопсытқыштың қамту ені, м; a — өңдеу тереңдігі, см; bо — жұмсартатын табанның құрылымдық ені, мм; α —табанның топыраққа ену бұрышы, град.; θ —топырақ деформациясының аумағымен шектелген тығыздық арасындағы бұрыш, град.; lo — вылет носка лапы относительно стойки, мм; f — топырақтың табанға үйкелу коэффициенті

2. Бастапқы параметрлер

2.1. Қопсытқыш табанның жұмысы

Бастапқы деректер. Қопсытқыш жағдайы, Состояние культиватора, ораушының басқару параметрлері және есептеу тапсырмалары курстық жұмыстың бірінші кестесінде келтірілген.

Топырақ өңдейтін машиналар типі: қопсытқыш;

Шамаластық коэффициенті k = 3

Сектор биіктігіндегі жарты бұрыш φ = 31⁰

Дискінің сүйірлену бұрышы i = 21⁰

1. Қамту ені, 10 В (м);

2. Жұмыс жылдамдығы, 8 (км/час);

4. Топырақты өңдеу тереңдігі, 14 а (см);

3. Атыз пішінін құрастыру үшін шабуыл бұрышы α = 20⁰

3 Технологиялық есептеулер

3.1 Табан параметрлерінің есебі

Курстық жұмыстың бұл бөлімінде сүйір табанның биіктігінде 2γ бұрышын, ∆в жабынның рационалды шамасын, в қамту енін есептеу қажет, сонымен қатар ұсынылған мәндердің ішінен басқа параметрлерді таңдау керек.

Бастапқы дерек ретінде топырақтың түрін және оны қайтадан кесуге кепілдік беретін S арамшөптің қажетті араласуын алуға болады.

Сурет 1. Сүйір қопсытқыш табан.

Егін қарсаңында топырақ өңдейтін қопсытқыштар сүйір табандармен кешендендіріледі. Сүйір қопсытқыш табандар арам шөптерді жұлуға арналған, олар 6-12 см тереңдікте, ал кейде 25 см тереңдікке дейін жұмыс істейді. Сүйір табан кейде қосымшамен немесе косымшамен болып келеді. Сүйір табанның негізгі құрылымдық параметрлары 2γ ерітінді бұрышы мен β уатылғыштығымен, в қамту енімен, сонымен қатар табан қанаты мен табан кеудесі көрінісінің бастапқы в₁ және соңғы в₂ені (сур. 1).

Рисунок 5. Γбұрышының негізіне сызба:а – сырғанаумен кесу;

б – сырғанаусыз кесу.

Иілудің S қажетті шамасын және табанның берілген жабынымен қамтамасыз ететін арам шөптің араласуын есептеу қажет.

Сурет 6. Табанның әсерімен S арамшөптің ауысу шамасын анықтау.

Арамшөпті басу кезінде (сур. 9) табан жүзі лезвие оның тамырына қысым жасайды және иілу процесін және ОО₁ сызығы бойынша жылжуын туғызады. Егер моментке табан қанаты жағынан арамшөп кесілмей қалса, ара қашықтыққа жылжиды.

(2)

∆в – табандар арасындағы жабын. ∆в =50 мм.

φ – табан жүзі бойынша арам шөптің үйкеліс бұрышы. φ ≈ 47,7⁰

Зақымданған арамшөптің тірілу мүмкіндігі S жылжудың азаюымен өседі.

Өрнек (2) көрсетілгендей, S жабынның және γ бұрышының азаюымен кемиді. Ұсынылып отырған жабынды анықтап, (2) өрнек бойынша жобаланып отырған қопсытқыш үшін арам шөптің жылжу шамасын көбейтеміз.табандар арасындағы жабынды ∆в=50мм γ = 75⁰ бұрыш үшін қабылдаймыз.

Сонда S жылжу мынаған тең болады:

Кең қамтылған жүздердің бүркелуі және осы шарттарға сәйкес қамту ені аз табандарда бұрыштары тең мәнде, яғни 2γ және β көптеген авторлардың еңбектерінде кездеседі. Бұл феномен статистикалық емес, динамикалық сипатқа ие. Этот феномен имеет не статический, а динамический характер, т.е. жүз қозғалыссыз ілініп тұрған арам шөптермен оранып қалуы мүмкін және жай ғана арамшөптерден сырғанай бастайды.

Сурет7. Схема процесса динамического обволакивания сорняками лезвия полольной лапы.

Жұмсарған топырақта табандарды I жағдайынан П жағдайға ауыстырған кезде (сур. 4) АВСD ауданынан табылған барлық арам шөптер табанмен бірге бір уақытта жүз бойымен сырғанай отырып өздерінің орындарынан жұлынып тасталады. Жүздің бұл ауданындағы арамшөптердің саны:

(3)

ί- ддала ауданының бірлігіндегі арам шөптер саны;

L- трапецияның орта сызығы;

h- АВСD трапециясының биіктігі.

Табан жүзінде арам шөптердің жиналуы қанаттың соңғы бөлігінен табылады. Бұны үлкен қамту ені бар табандардың қопсытқыштың екінші қабатына орналасқандығымен түсіндіруге болады.

Концы крыльев этих лай движутся в почве, взрыхленной лапами первого ряда, поэтому лобовое сопротивление сорняка на конце крыла может оказаться недостаточным для того, чтобы тангенциальная составляющая этого усилия была способна преодолеет помимо сил трения также сопротивление сдвигу слоя почвы, налипшего на поверхности лапы: сорняк, скользя вдоль лезвия, должен очистить с лапы этот слой почв.

(сур.4) көрсетілгендей табан жүзінің CD аумағы жүздің басқа бөлігі арам шөптерді жұла алмаған жағдайда одан өткен арамшөптер саны бойынша жүк толтырылған болып саналды. Табан жабынымен сәйкес CD =∆l аумағының ұзындығын таңдаймыз:

(4)

Сонда арам шөптер мен жүздің арасындағы байланысты қамтамасыз ету үшін жүздің бұл аумағындағы арамшөптер саны мынадан кем болмауы тиіс:

(5)

d- арамшөп сабағының орташа диметрі;

Осы есеп үшін d≈4 мм қабылдауға болады.

Сурет 7. Схема процесса динамического обволакивания сорняками лезвия полольной лапы.

Жүздің ∆l аумағына арамшөптер жиналған трапецияның ауданы ∆h ұзындығымен және АD және ВС жақтарының ұзындығымен анықталады.

(6)

(7)

(8)

(3) теңдеуін есепке ала отырып, арамшөптерді кесу қанаттардың соңында да қанағаттандырылатын табанның қамту енін тексеруге болады:

(9)

∆h көбейтеміз:

∆h₁=30*cos 47.7/sin27,5=45,941 мм,

∆h₂=30*cos 47.7/sin37,5=58,077 мм

Қабылдаймыз в₁=250 мм, сосын

А₁D₁=250/2cos(27,5+47,7)=500 мм

B₁C₁=500+30*0,707/0,4617-30*0,707*3,1716/0,46=307,82 мм

L₁= А₁D₁+ B₁C₁/2

L₁₌500+307,82/2=403,91 мм

(3) формуласын (9) қоя отырып, мынаны аламыз:

в≥∆в₁+[ (2_* ί _* L_1*∆h₁)_* cos(φ+γ)_* sin γ/ ί_*∆в_1*cosφ] (10)

сонда в₁ саны жағынан мынаған тең:

в₁=30+[ (2_* 1 _* 398,794_*45,941)_* cos(47.7+27,5)_* sin 27,5/ /1_*30_*cos47.7]=245,74мм

ол шартты қанағаттандырса, демек дұрыс.

Енді бұрыш үшін көбейтеміз γ= 37,5⁰

Қабылдаймыз в₂=305 мм, сонда

А₂D₂=305/2cos(37,5+47.7)=1906,25мм

B₂C₂=1906,25+(50*0,707/0,608)-(50*0,707*7,59/0,608)= 1470,75 мм

L₂= А₂D₂+ B₂C₂/2

L₂₌1906,25+1470,75 /2=1688,5 мм

в₂≥50+[ (2_* 1 _* 1688,5_*58,07)_* 0,1305_* 0,608/ 1_*50_*0,707]=295,71 мм

ол шартты қанағаттандырады, демек дұрыс.

Алынған нәтижені тәжірибелік сипаттағы ұсыныстармен салыстыру қажет: жабысқақ сазды құмды топырақ үшін в≤35 см, құмайт топырақ үшін в≤45 см

**************************************************************

(9) өрнекке сәйкес табанның қамту енін таңдаған кезде бұл параметрдің екі мәнін қарастыру қажет; артқы қатардың табаны өңделген топырақта жүреді, сондықтан аз күшті сезіне отырып алдыңғы қатардағы табанға қарағанда кең болуы мүмкін. Стандартты мән бойынша мына қатынасты қарастыруға болады:

(11)

Қатарлар табанының қамту енін анықтаймыз

************************************************************

Топырақты жұмсартатын табанның өндірістік деңгейі β уатылғыштық бұрыш шамасы, сонымен қатар қанаттың ені арқылы анықталады: β бұрышы мен табан қанаты қаншалықты аз болса, топырақтың жұмсаруы соншалықты аз болып келеді. β бұрышының шамасы бойынша табандар сыдыра жыртқыш β = 12-18⁰ және әмбебап β = 25-30⁰ болып екіге бөлінеді.

Табан қанатының енін әдетте соңына қарай кему тәртібімен жасайды. Қанаттың минимум ені в₂=30-50 мм, ал максимум в₁=1,5 в₂

Қанаттың минимум енін в₂ = 50мм, сонда

в₁=1,5*50 = 75мм

******************************************************************

Угол подъема α, образуемый линией АВ (рис.9. ) с опорной плоскостью связан с углами раствора и крошения, может быть найден по формуле:

(12)

Алмастырылғаннан және көбейткеннен кейін мына формуланы аламыз:

tg α = tg 15* sin 27,5 = 0,27*0,47 = 0,13

бұрыш α = 7,4⁰

tg α = tg 25* sin 37,5 = 0,284

бұрыш α = 15⁰

Сурет 9. Сүйір табанның проекциясы

В нүктесін анықтайтын l қиындысы мынаған тең:

(13)

Содан соң мынаны табамыз:

l₁= 75*0.258/0,128 = 151 мм

l₂= 57*0,422/0,258 = 122,64 мм

******************************************************************

β уатылғыштық бұрышына және α көтергіштігіне байланысты табанның ұшағышы таңдалады: жоғарғы (β ≤ 15⁰ кезде); төменгі (β > 25⁰); бірлескен екі жақты (15⁰ < β ≤ 25⁰). Әдетте ұштағыш бұрышын ί = 12…15⁰ деп қабылдайды.

Жүздің ұштағышын бірлескен түрде қабылдаймыз.

Сурет 8. Табан жүзі ұштағышының бірлескен жолы.

Жүздің тереңдігі бойынша табанды тұрақтылықпен қамтамасыз ету үшін вертикальды тығыздығы бар қанат қимасында кесіндінің оң артқы бұрышы ε ≥ 10⁰ болуы керек. Табан дайындауға қолданылатын материалдың қасиеттері бойынша ί сүйірлену бұрышы 12-15° кем болмауы керек. Кесіндінің алдыңғы бұрышы β₀ = ί + ε = (12÷15⁰) +10⁰ = 22÷25⁰. Сондықтан жүздің ұштағышын бірлескен түрде қабылдаймыз.

******************************************************************

δ материалының жалпақтығы қамту еніне байланысты таңдалады. Әмбебап үшін δ ≤ 0,03в сонда

δ ≤ 0,03*305 = 9,2 мм.

3.2 Табандарды жақтауға орналастыру сызбасының негізі.

Табандарды қопсытқыш жақтауына орналастыру үш параметр бойынша анықталады: ∆в жабын шамасы, егер ол қопсыту мақсатымен қажет етілсе, табан қатарының саны және қатарлар арасындағы l ара қашықтық.

Сурет 10. Қопсытқыш табанын орналастыру негіздемесіне

Топырақ деформациясы аумағын анықтау үшін проф. В.С.Жегалова әдісін қолданамыз, мысалы табан өңдеу тереңдігі а_max топыраққа орнатылсын. (сур.10). Табан алдындағы деформация аумағы nN нормалиға табанның n мұрындығы арқылы φ бұрышының астында орналасқан mn түзуімен шектеледі. Деформация аумағының бүйір тұстары mn бағытымен ω/2 бұрышына бағытталған тығыздықпен шектеледі. Осы мәліметтер бойынша топырақ енінің беткі қабатындағы В деформация сызығы мына шамамен анықталады.

Орналастырғаннан кейін, аламыз

, (14)

Бұл есептеуледі қабылдау қажет а_max=140мм, φ=47,7⁰, ω≈50

Мына формуланы аламыз

В_алд1=250+(2*120* tg25/cos 55,1)=443мм

В_алд2=305+(2*120* tg25/cos 55,1)=498,6мм

В_арт1=304,87+(2*120* tg25/cos 62,7)=544,87мм

В_арт2=402,44+(2*120* tg25/cos 62,7)=646мм

∆в жабынының ерте анықталғанын есепке ала отырып, көршілес атыздар арасындағы көбейтіп мына формула бойынша анықтауға болады:

, (15)

Аламыз ,

с=0,5(250+305)-30=247,5мм

с=0,5(305+400)-50=302,5 мм

Деформацияның жабын аумағын мына формула бойынша анықтаймыз:

. (16)

Аламыз,

∆В=0,5(466+573)-250=269,5мм

∆В=0,5(526+646)-315=283,5мм

Қопсытқыш табанының қатарлары арасындағы l ара қашықтық, ол то оно определяется из условия свободного выхода опережающей трещины в обрабатываемом слое на поверхность почвы без помех со стороны впереди стоящих лап, Бұл жағдайда жұмыс құралдарының топырақпен және арам шөптермен толып қалу ықтималдылығы бірталай азаяды. Бұл шарт мына жағдайда орындалады,

(17)

(18)

(18) формуланы (17) формулаға қоя отырып, соңында мына формуланы аламыз:

(19)

Алмастырып, көбейтуді жүргізгеннен кейін аламыз:

l₀= l₁*cos α=151*0,992=150мм

l=140* tg(15+47,7)=270,45мм, сонда

L≥270,45+150=420 мм входит в пределы L=420…550 ([4]бет 123) демек дұрыс

3.3 Қопсытқыштың жалпы күш кедергісінің есебі

Бұл есеп өңдеу тереңдігінің қамту ені мен топырақ түріне сәйкес келетін алдыңғы және артқы табандармен әрекеттесетін күштерді анықтаудан басталады. Жалпы түрде бір табанның күш кедергісі q меншікті кедергі және в қамту ені бойынша көбейтіледі.

(20)

q – топырақтың меншікті кедергісі, Н/мм;

в- табанның қамту ені, мм.

Қамту ені 250-330мм болатын отандық қопсытқыштардың сүйір табандарының меншікті күш кедергісі 6 км/ч жылдамдықтағы мысалы 1 кестеде келтірілген.

Кесте 1. Сүйір қопсытқыш табандарының меншікті кедергісі

Өңдеудің тереңдігі, см.
Меншікті кедергі, Н/мм	0,8-1,0	0,9-1,3	2,1-2,7	3,0-3,8	3,9-4,7

Егер қопсытқыштың қозғалыс жылдамдығы 1 км/ч артса, (6 км/ч жоғары) табандар кедергісі 10 % артады.

Сурет 11. Топырақ кедергісінің табанға түсетін R_xz күшінің әрекет ету сызбасы.

q=3,8 Н/мм қабылдаймыз, сондықтан егңн егу қарсаңындағы өңдеу тереңдігі - 12 см құрайды. Қамту енінің максимум мәнін қабылдаймыз, в=305 мм.

Бірақ, алдыңғы қатардағы табанның кедергісі артқы қатардағы табан кедергісін шамамен екі есеге арттырады. (сол қамту енімен) Жеке табанның күш кедергісін анықтау барысында мұны есепке алу керек.

(21)

(22)

Сонда табанның күш кедергісі мына формула бойынша анықталады:

(23)

(24)

Күш кедергісінен басқа, табанға топырақ кедергісінің вертикальды күші R_z әсер етеді. (сур.8).

m=tgΨ коэфициенті характеризующий отношение величины вертикальной слагающей сопротивления лапы R_z к горизонтальной R_х, в зависимости от остроты лезвия, твердости почвы и глубины обработки может изменяться в широких пределах и иметь как положительное, так и отрицательное значение. Ψ бұрышының теріс мәні қатты құрғақ топырақта мұқалған жүзде пайда болады.

R_х_z күшіне тең әсер ететін бағыт Ψ бұрыш арқылы анықталады және β уатылғыштық бұрышы мен φ үйкеліс бұрышына тәуелді:

β уатылғыштық бұрышы табан параметріне, ал үйкеліс бұрышы φ – топырақтың қасиеттері мен жағдайына тәуелді болғандықтан, Ψ бұрышы оларға тәуелді болады.

10 - 12 см тереңдікте топырақтың орташа ылғалдылығы және өткір жүзге сәйкес Ψ = 22-28⁰. Ψ = 25⁰ қабылдаймыз.

Қопсытқыштың R_х_z _алд алдыңғы қатардағы күш кедергісін көбейтеміз.

Қопарғыштың екінші және үшінші қатарына R_х_z _арт күш кедергісін көбейтеміз:

R_х_z күш бағытының қиылысу нүктесі өңдеу тереңдігіне тәуелді h көлемімен сипатталады.

(25)

R_х_z күшінің қосымша нүктесін есептейміз:

Қопсытқыштың жалпы күш кедергісінмына формула бойынша есептейміз:

Р= R_х_z _алд_*n+ R_х_z _арт_*n+ R_х_z _арт_*n (26)

n- қатардағы табандар саны;

Сондықтан бірінші қатардағы табандар саны n= 3шт,

Екінші қатардағы - n= 3 шт,

Үшінші қатарда - n= 2 шт, сонда жалпы күш кедергісі:

Р= 1395_*3+869,61_*3+ 869,61_*2= 8533,05Н

Конструктивтік есептеу.

Мойынтіректерді есептеу

Радикалды шарлы мойынтіректер үшін динамикалық жүк көтергіштік D>25,4 мм

, (27)

- коэффициент, (кесте.42-44, / /);

i – мойынтіректегі қатарлар саны; (кесте. 46, / /);

z – бір қатардағы шығыршық саны;

- шығыршық диаметрі, мм;

α – түйісудің нақты бұрышы, (α=12˚, ).

, (28)

D,d - мойынтіректің ішкі және сыртқы диаметрі,

мм

Бір қатардағы шығыршық центрі бойынша шеңбер диаметрі,

, мм (29)

δ – шығыршық арасындағы жиынтық саңылау, (бет. 63, / /).

, мм

42 кестеден =4,92 табамыз.

, кгс

Кгс динамикалық эквивалентті күш:

Радикалды шарлы мойынтірек үшін

(30)

X – радикалдық күш коэффициенті, (кесте. 53, / /);

V – айналу коэффициенті, (V=1,2, / /);

Y – осьтік күш коэффициенті, ( / /).

Р=0,45*1,2*118,8+1,01*59,5=124,2 Н мм

Статистикалық жүк көтергіштік, кгс:

Радикалдық шарлы мойынтіректер үшін:

, (31)

- радикалдық мойынтірек бөліктерінің геометриясына тәуелді коэффициент, , (бет. 91, / /).

кгс

Эквивалентті статистикалық жүк көтергіштік

Нмм

Төзімділік есебі:

(32)

Р – дәрежелі көрсеткіш,

Шарлы мойынтіректер үшін Р=3, ();

млн. айналым.

4.2 Қопсытқыш бағанасының иіліске төзімділік есебі

Иілетін күш дегеніміз жұмыс құралдарына әсер ететін, яғни топырақтың меншікті кедергісі болып табылады:

F = R_{хz алд}= q_алд* в_алд*cos 25=5,05_*305_*0,906=1395 Н

45 блат бағана материалы

Мұндай болатқа жол берілетін қысым,

σ_и = 220 МПа

Иірмек үшін төзімділік шарты,

σ_и_іл_. = , (33)

F – жұмыс құралдарына әсер ететін күш, F =1395 Н

W_x= J_х / у_max

Дөңгелек қима үшін:

J_х=π_*D⁴/64, у_max=D/2, W_x= π_*D³/32≈0,1D³ сондықтан бағана түтікшелі, сонда

W_x₌ = (34)

D=138 мм d=130

W_x₌ = =54796,36746 мм²=0,000055м²

σ_и_іл – иіліске жол берілетін қысым,

σ_и_іл = МПа

МПа

S – беріктік сапасының жол берілетін коэффициенті, S = 2 //

σ_и_іл_. = 12,3627 МПа < 110 МПа = [σ_и_іл]

Иіліс кезіндегі қысым түтікшелі бағананың орташа жұмысымен сәйкес келеді.

4.3 Серіппенің айналу кезіндегі төзімділік есебі

Амортизациялық серіппенің айналу кезіндегі төзімділік есебі.

Сурет12 . Амортизациялық серіппе

Р осьтік күшінің әрекеті кезінде серіппе бұтақтары айналысқа жұмыс жасайды.

Серіппенің қауіпті қимасында бұраманың есептік қысымы,

τ_к.= - төзімділік шарты , (35)

М_к – Біліктің қауіпті қимасындағы айналатын момент,

D- серіппе диаметрі, D=140 мм

Р= R_х_z _алд_*в/а= 1395*0,45/0,2=3138,75Н

М_к = 8*3400*140 Н*мм = 3808000 Н*мм

W_Р – Біліктің көлденең қимасы кедергісінің полярлық моменті

W_Р = πd³, (36)

d – Сымда қимасының диаметрі, м

d = 14 мм

Болат сымның материалы 45

Бұндай болаттарға жол берілетін қысым, σ_и = 220 МПа

Серәппе үшін айналуға жол беретін қысым,

, (37)

S – беріктік сапасының жол берілетін коэффициенті, S = 2

МПа

W_р = π*d³ = 3,14*14³ =8620 мм³

τ = МПа

τ = 44 МПа < 66 МПа =

Есептелерден көрініп тұрғандай, серіппе айналған кезде біршама аз қысымды сезеді. Бұл серіппенің сенімді әрі ұзақ уақыт жұмыс жасайтындығын дәлелдейді.

5 Дала жұмыстарын қауіпсіз ұйымдастырудың іс шаралары

Ауыл шаруашылығында еңбек шарттарының ерекшеліктері негізінен жағымсыз факторлар кезінде жұмыс істейді. (нашар метеошарттар, жұмыс аумағындағы газдалған және ластанған ауа, шу;).

Механикалық жұмыстарды орындау кезінде агрегаттар бірталай қашықтыққа көшіріледі, бірнеше бөліктері аңғарлардан, өзендерден, шұңқырлардан және басқа да қауіпті аумақтардан алыс орналасады. Агрегатпен қамтамасыз еткен кезде олар бір біріне зақым келтірмес үшін ішінара келісім сақталу қажет. Зардап шеккен адамға алғашқы медициналық көмек көрсету немесе оны емдеу орталығына жеткізу қиынға түсуі мүмкін. Жұмысты бастамас бұрын жұмысқа кірісуші инженерден техникалық қауіпсіздік бойынша нұсқама алады. Жұмыс орнындағы нұсқама шаруашылықтың бас маманы және орта звенаның мамандары арқылы жүргізіледі.

Техникалық қауіпсіздікке байланысты барлық жұмысшылар қол қоятын журнал арналады.

Жұмыс орындарында техникалық қауіпсіздік бойынша стендтар мен көрнекті үгіт насихат жүргізіледі. Үй жай және агрегаттар өрт сөндіру және аптечкамен жабдықталады.

Шаруашылықтағы бақытсыз жағдайлар журналға тіркеліп, зерттеу жұмыстары жүргізіледі, сонымен қатар, оның себептері мен келтірілген шығындар есептеледі. Әдетте, бақытсыз жағдайлардан кейін кезектен тыс нұсқама жүргізген жөн. Бақытсыз жағдайлардың негізгі себептері тәртіптің бұзылуы болып саналады. Сондықтан барлық бас мамандар жұмысшылардың еңбек тәртібін бұзуына жол бермеуі тиіс. Өз кезегінде, шаруашылық басшылығы жұмысшыларды қорғаныстың барлық құралдарымен қамтамасыз етуі керек.

6 Топырақ өңдеуші агрегаттарды эксплуатация кезінде қолданылатын қауіпсіздік шаралары

Топырақ өңдейтін агрегаттармен жұмыс жасау барысында келесідей ережелерді сақтау керек.

Өткір жұмыс құралдары бар қопсытқыштарға абайлап қарау керек. Оларды арнайы тазалауыштармен және жұмсақ тұтқамен тазалайды.

При транспортировании культиваторов снимают сцепку для борон.

Широкозахватные орудия перемещают в положении дальнего транспорта.

Лапы культиваторов меняют при заглушенном двигателе трактора или на отъединенном орудии. Для обслуживания в поднятом состояниимашины фиксируют подставками. Не допускается выезд тракторного агрегата на работу, если гидросистема не удерживает поднятое орудие.

В сухую погоду тракторист должен работать в защитных очках.

Категорически запрещается перевозить людей на рамах почвообрабатывающих орудий и находиться на близком расстоянии перед работающим агрегатом. Нельзя стоять в борозде в ожидании трактора.

При переездах через железнодорожные пути агрегатов с культиваторами и боронами надо проявлять особую осторожность, чтобы не зацепить агрегатом за настил переезда, шлагбаум или другое сооружение.

Основные регулировки культиватора

Лапы культиватора расставляют на заданную глубину обработки 14см. Для получения одинакового перекрытия лап стойки рабочих органов необходимо располагать напротив меток, нанесенных на раме. Операцию проделывают на ровной площадке в такой последовательности.

1. Выравнивают раму культиватора в горизонтальной плоскости; если она состоит из одного бруса, устанавливают стойку его

навески вертикально.

2. Под колеса культиватора кладут прокладки толщиной, равной глубине обработки за вычетом возможного вдавливания колес в почву (2...3 см).

3. Опускают лапы до упора в площадку, на которую стрельчатые лапы должны опираться всеми лезвиями или только носками с зазором у пятки до 5 мм, рыхлительные лапы должны касаться площадки носком. достигается это регулировкой верхней тяги механизма навески трактора (если надо наклонить все лапы) или верхней тяги механизма навески.

4. Регулируют положение лап, если не все они находятся на одном уровне. У пропашных культиваторов для этих целей перемещают стойки лап в держателях; у навесных культиваторов для сплошной обработки почвы изменяют расположение опорных колес по высоте относительно рамы с помощью винтовых механизмов, изменением сжатия пружин.

5.Регулируют угол раствора для нашего случая γ=27,5⁰, угол крошения β=25⁰, ширину захвата лапы в=250 мм.

6. Прикатывающий каток регулируют с помощью регулировочного винта.