ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Традыцыйная мастацкая культура Цэнтральнай Беларусі

Этнакультурны рэгіён размешчаны на тэрыторыі “вялікага водападзелу” паміж Балтыйскім і Чарнаморскім басейнамі.Адсюль бяруць пачатак рэкі, што цякуць у супрацьлеглых напрамках: на поўдзень (Днепр, Прыпяць, Бярэзіна) і на поўнач і захад (Зах.Дзвіна, Нёман, Зах. Буг і Нараў).На Поўначы Ц.Б. мяжуе з рэгіёнам Падзвіння(Паазер’я), на Паўночным Зах. – з Панямоннем, на Поўдні – з Палессем.

Культурны і лінгвістычны ландшафт ЦБ уяўляе сабой сваеасаблівы сімбіёз: лазні,і звязаныя з імі звычаі і абрады, выкарыстанне ў гаспадарцы цяглавых жывёл – валоў ці коней, тыпаў вупражы, ворыўных прылад (традыц. Сохі рускага тыпу і літоўскага) і інш. Лінгвістычная карта вылучае мясцовыя гаворкі ў асобную групу сярэднебеларускіх гаворак, якія характарызуюцца як пераходнае міждыялектнае ўтварэнне.

Пераважала фальварачна-паншчынная сістэма гаспадаркі. Тыпалогія і аблічча вёсак - “устаўныя вёскі”.Зямельная ўласнасць у мясцовых магнатаў і дробнай шляхты.

Пераважная колькасць католікаў лічылася палякамі.

У паўднёвай часцы рэгіёна, увярхоўях Случы, Морачы, Лані, распасцёрлася Слуцка-Нясвіжская лёсавая раўніна.

Прылады працы – ворыўная прылада (дубовае рала).Распаўсюджана земляробства (вырошчвалі жыта, пшаніцу, авёс, ячмень), бульба, цукровыя буракі.

Трохполле, а таксама лясная аблога, ляднае земляробства.Выкарыстоўвалі прылады працы: саха (дрында з перакладной палічкай), барана-сукаватка альбо смык.

У цэнтры вёсак размяшчаліся цэрквы, капліцы, касцёлы.

Жылле сярэдняга селяніна пасля адмены прыгоннага права было шматкамерным (сенцы,жылыя пакоі, камора).

Сярод промыслаў самае распаўсюджанае – ткацтва, потым шавецкае, кушнерскае, кавальскае, бандарнае, сталярнае).

Народнае адзенне:белая світа (або шэрая ці чорная на захад ад Беразіны),для жанчын – дэкараваная кашуля з палікамі, суконны андарак, фарту, гарсэт.На галаве –чапец, часта з вушкамі,хустка,.

ЦБ – інтэгратыўны характар (усё тое,што ёсць у другіх рэгіёнах) Характэрны антыфонныя спевы (в. Вязынка Вілейка.

Панямонне:

этнакульт. рэгіён, які займае верхні басейн Нёмана і яго прытокаў.

ЛАНДШАФТ: узгоркавыя ўзвышшы і перасечаныя раўніны чаргуюцца з шырокімі нізінамі, русламі Нёмана.

ГЛЕБЫ: дзярнова-падзолісныя.

Асн. гасп. заняткі- земляробства і жывёлагадоўля. Трохполле. Асн. месца ў структуры пасеваў займала жыта, авёс, лён і каноплі, бульба.

Палі апрацоўвалі “літоўскай” ці “палескай” сахой.

Істотную ролю адыгрывалі паляванне і збіральніцтва, рыбалоўства.

Найбольш тыповая для сядзібы была пагонная (аднарадная) сістэма забудовы. хата-сенцы-камора.

СУАДНОСІНЫ ГІСТ.-СТЫЛ. ПЛАСТОЎ: ранні прадстаўлены вельмі слаба. Радзінныя песні замяшчаюць бяседныя. Вык. традыцыя зусім іншая. Уплыў касцёла на спевы. Акордава-гарманічнае мысленне.

Асноўныя этапы ў развіцці беларускай этнамузыкалогіі.

1. Успаміны аб бел. нар. п. у “Слове” К. Тураўскага (XIIст.), летапісы і хронікі (XII-XIVст.), паэма М.Гусоўскага “Песня пра зубра”. Занатована мала узораў бел нар.традыц. муз.”Очерк северной Бел. с песнямі і рісункамі”Я.Баршчэўскага,Я.Чачот”Песенкі веснянкі”.усе запісы аб бел культуры здоблены у дачыненні да другіх абласцей і краёў(Расія,Польшча…)Паказаны традыцыонны бел. песенны мелас у сб.Рымскага-Корсакава “100 рус.нар песен”…У плане станаўлення бел. этнамузыкалогіі 19-пая 20ст. – гэта перыяд першапачатковага накаплення навуковых сіл і матэрыяла, першых слухавых запісаў мелодый,далёка не ідэальны,каб раскрыць самабытнасць муз.фальклору.Знакавы трохтомны труд “Беларусы” Е. Карскага.

2. а). М. Федероўскі – збіральнік і даследчык духоўнай культуры беларускага народа.Збіраў матэрылы па ўсёй Зах.Бел.(Пружаны,Ваўкавыск,Ліда,Слонім,Гродна,Вілейка,Навагрудак, Слуцк). Аўтар шматтомнага выдання “Беларускі народ”. Запісваў аксама мелодыі ўсіх песенных жанраў, казкі, анекдоты,забавы і інш.

б).О.Кольберг-кампазітар і этнограф.Акрамя сваёй збіральніцкай дзейнасці займаўся інтэграцыяй матэрыялаў лакальных і цяжкадаступных выданняў.Аўтар сбонікаў “Песні польскага народа”, “Вясельныя народныя песні”,том “Беларусь-Палессе”(723 тэкста песень, з іх 77 з мелодыямі)-раздзелы аб краі,яго гарадах,меснасцях, рэках,аб народзе,ядзе, адзенні,хатнім жыцці, працы,звычаях і г.д..Першым звярнуў увагу на такія жанры н.п. як:дваровыя, шляхецкія, мяшчанскія.

Л.Куба--чэшскі этнамузыколаг, мастак,пісьменнік.Сборнік “Беларускія песні”(частка сборніка “Славянскі сборнік”.Разгляданне ладава-рытмічных формул песен у запісах.Натацыя духоўных песен. Куба – адзін з родапачынальнікаў навукі аб бел.муз. фальклоры: 1)Бел. І яе муз. фальклор, 2)Бел. і суседзі,3)праблемы ладавага строю бел. песні, 4)усходнебел. шматгалоссе, 5)гармонія і народная песня, 6) жанравы склад песеннай традыцыі, 7) традыцыйныя нар. інструменты, 8) асоба нозьбіта фальклорнай традыцыі.Куба першы занатоўвае ўсе песні разам з нотамі, з унутрыслогавымі рытмамі з сінкопай, кадэнцыйны устой, натуе словаабрывы. Выдаў серыю работ анталагічнага характара – “Славянства ў сваіх песнях”.

3.Развіццё бел. нар. муз. звязана з Кастрычніцкай рэвалюцыяй: палітыка беларусізацыі. Адрываюцца Інстытут бел. культуры, Акадэмія наук БССР.Развіццё дзейнасці гэтых устаноў звязана з такімі імёнамі як Я.Купала, Я.Колас, Т.Гартны, В.Ігнатоўскі, С.Некрашэвіч, Б.Тарашкевіч, Я.Карскі, М. і Г. Гарэцкія, А. Грыневіч, І.Сяроў, А.Шлюбскі, Н. Шчэкаціхін, В. Ластоўскі. Выпрацоўваліся метадычныя і інструктыўныя матэрыялы па збіранню фальклору. Дзейнасць Р.Шырмы, Чуркіна, Аладов, Соколовскі, Пукст, Залатароў, Багатыроў. Сборнік Здановіча “Народныя песні Зах.Бел.”

Вялікі ўрон для бел. культуры – ВАВ (знішчаны багаты фальклорны архіў Акадэміі навук БССР).

а)М.Гарэцкі – бел.пісьменнік, літаратуравед, крытык, лексікограф,драматург, фалькларыст, перакладчык, публіцыст.Напісаў раман-эпапею “Камароўская хроніка”. Г. –збіральнік-даследчык аутэнтычных узораў вуснай нар. тв-ці.Разам з Аладавым і Егоравым выдаюць сб.“Нар.п. з мелодыямі”, усе тэксты нап. на месным дыялекце.

б) А.Грыневіч – настаўнік, збіральнік, даследчык,асветнік, кампазітар.Муз.-фалькл. сборнік “Бел. песні з нотамі”, “народны спеўнік”, “Школьны спеўнік”,”Бел.дзіцячы спеўнік”, “навука спеву”, “Праграма-інструкцыя для збіральнікаў музычна-этнаграфічнай творчасці”

С.Сахараў - настаўнік, збіральнік фальклору бел., кніга “Народная творчасць Латгальскіх і Ілукстэнскіх беларусаў”(10 радзелаў).

4.а)З. Эвальд-“Працяжная песня Заонежья”,”Свадебная песня на Пінеге.

б)Е.Гіпіус- з З.Эвальд вялі экспедыцыі па Пінеге,Пячоре, Тураўшчыне, “Песні бел. Палесся”, з Эвальд – “Беларускі песенны фальклор”. Напісаў рад трудоў.

в)Ф.Рубцоў –“рускія нар. песні Смаленскай вобл.”,”Асновы ладавага страення рус.нар. песен”,”Рускія нар.хоры і псеўданародныя песні”.

г)К.Квітка – укр.даследчык. том “Ізбраные труды”.у дачыненні да бел.фальклора такія працы як “Аб гіст-м значэнні каляндарных песен”, “Аб абласцях распаўсюджання некаторых тыпаў бел. калянд.і вясельных песень”, доследванне “Парная флейта”

В.Беляеў – тэарэтык, гісторык, фалькларыст.Створаны труды ва ўсіх абласцях музыказнаўства.наконт Бел.:”Бел.нар.музыка”.

5.а)

б)

4.дзейнасць Р.Шырмы, Г. Цітовіча-“Анталогія бел.нар. песні.”,”Песні бел народа”,

Шырма – вывеў бел.нар.песню на сцэну, арганіз-ў апрацоўкі нар. песен.Создал хор пры Віленскам універсітэце.