 ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ Сила воли ведет к действию, а позитивные действия формируют позитивное отношение Как определить диапазон голоса - ваш вокал Игровые автоматы с быстрым выводом Как самому избавиться от обидчивости Противоречивые взгляды на качества, присущие мужчинам Вкуснейший "Салат из свеклы с чесноком" Натюрморт и его изобразительные возможности Применение, как принимать мумие? Мумие для волос, лица, при переломах, при кровотечении и т.д. Как научиться брать на себя ответственность Зачем нужны границы в отношениях с детьми? Световозвращающие элементы на детской одежде Как победить свой возраст? Восемь уникальных способов, которые помогут достичь долголетия Классификация ожирения по ИМТ (ВОЗ) Глава 3. Завет мужчины с женщиной
Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.
| Сеченов И.М (1829-1905) Павлов И.П (1849-1936) 19 страница
Зерттеу әдістерін субъективті және объективті деп бөлу дұрыс емес. Құралдардың, биохимиялық анализдердің көрсеткіштерін біз сезім мүшелерімізбен қабылдаймыз. Пальпация жасаушы қолдар стетоскоп тәрізді зерттеу құралы болып табылады, б.а. зерттеу қаншалықты «обьективті» болғанымен субьективті фактор қатысуынсыз болмайды. Сонымен қатар, инструментальды әдістерді қолдану нәтижелері, егер зерттеу трафарет тәрізді массалық тәртіпте жүргізілсе көбірек субъективизмге алып келеді. Инструмент дәрігерді науқастан алшақтатады деген пікір бар. Дертті зерттеу үшін, ауруларды тексеру үшін қазіргі уақытта күрделі және жетілдірілген құралдар қолданылады, бұл ғылымның заманауи жоғары деңгейде дамуына және психикалық аурулардың биологиялық негізінің үдеуіне сәйкес. Шамадан тыс техницизм клиникалық зерттеуден бас тартуға алып келмегені жөн. Диагностикада фактілерді анықтау әдістері шексіз болуы мүмкін, бірақ тану тәсілі біреу ғана - диалектикалық материализм әдісі.
Психикалық аурулар жүйесі және диагнозды шифрлау
Заттар мен құбылыстарды жіктеу, олардың табиғат пен қоғамдағы орналасу ретін максимальды бейнелейтін шынайылықты танудың жоғарғы формасы. Жүйе түзуші принципке сүйене отырып осы негізде бірігетін заттардың жалпы қасиеттері - түрлері, тегі, класстары және т.б. бірігеді. Әрбір диагностикалық үрдіс аурулар жіктелуінің қандай-да бір элементімен патологияның идентификациясымен аяқталуы керек. Психиатрияда жіктеу әрекеттері психикалық бұзылыстар симптомдары, синдромдары және дерттің өзі жөніндегі ақпараттың жинақталу дәрежесіне қарай бірнеше рет жасалды. Дегенмен бұл жіктелулердің барлығы да соңғы уақытқа дейін синдромологиялық принципке сүйенді және жаратылыстанудың жинақтап-суреттеу кезеңіне сай келді. Тек ХІХ ғасырда жоғары білім дәрежесіне қол жеткізуге және табиғатты біртұтас зерттеу жолына көшуге байланысты - психиатрияда жаңа клинико-нозологиялық жіктеу тәсілін іске асыру мүмкін болды. Бұл дерттің басты психопатологиялық симптом немесе синдром негізінде емес, пайда болу ерекшелігі, ағымы және аяқталу ерекшеліктеріне сүйеніп жүйеленетінін білдіреді. Жаңа принципиальды жіктеуді ХІХ-ХХ ғасырда неміс психиатры Э. Крепелин жасады. Бұл жүйеде негізгі орынды аурудың себебі, немесе этиология алады, өйткені ол аурудың ағымы мен соңын көбірек анықтайды. Симптоматика көп рет өзгеріске ұшырауы мүмкін, бір дертте әрқилы болуы мүмкін, әртүрлі ауруларда бірдей көрініс беруі мүмкін. Сондықтан психопатологиялық симптоматиканы және басты синдромды бағалау жіктеуде екінші кезекті маңыздылыққа ие. Э. Крепелин психикалық ауруларды шығу тегіне байланысты екі топқа бөлді: 1) сыртқы орта факторларымен шақырылған - экзогендік; 2) ағзаның өзіндегі ішкі себептерге байланысты - эндогендік. Экзогенді топқа жарақаттық, интоксикациялық және инфекциялық аурулар кіреді. Жарақаттық ауруларға физикалық, физико-химиялық және психикалық травмалармен шақырылған аурулар жатқызылды. Эндогенді аурулар тобына дизаденоидтық (эндокринопатиялар кезіндегі), ерте ақыл кемдігі (шизофрения нәтижесіндегі), инволюциялық және маниакальды-депрессивті психоздар, эпилепсия, неврастения, истерия, психопатиялар жатқызылды. Э. Крепелин ұсынған жіктеудің маңызы өте жоғары, оның пайда болуын психиатрия дамуындағы негізгі дәуірдің бірі деп санайды, психиатрия тарихы осы дәуірмен нозологиялыққа дейін және нозологиялық дәуірлерге бөлінеді. Психикалық бұзылыстардың нозологиялық бағыттағы жүйесіне РМҒА психикалық денсаулық Ғылыми орталығында жасалған жіктеу мысал бола алады (Снежневский А.В., 1983, Тиганов А.С., 1999).
ПСИХИКАЛЫҚ АУРУЛАР ЖІКТЕУІ Эндогенді психикалық аурулар Шизофрения Аффективті аурулар Аффективті психоздар (соның ішінде МДП) Циклотимия Дистимия Шизоаффективті психоздар Егде жас функциональды психоздары (соның ішінде инволюциялық депрессия және инволюциялық параноид) Эндогенді - органикалық аурулар Эпилепсия Бас миының дегенеративті (атрофиялық) үрдістері Альцгеймерлік типтегі деменция Альцгеймер ауруы Сенильді деменция Жүйелік-органикалық аурулар Пик ауруы Гентингтон хореясы Паркинсон ауруы Егде жас психоздарының ерекше формалары Жедел психоздар Созылмалы галлюциноздар Бас миының қантамырлық аурулары Тұқым қуалайтын органикалық аурулар Экзогенді - органикалық аурулар Бас миы жарақаттары кезіндегі психикалық бұзылыстар Бас миының ісіктері кезіндегі психикалық бұзылыстар Бас миының инфекциялық-органикалық аурулары Экзогенді психикалық бұзылыстар Алкоголизм Наркоманиялар мен токсикоманиялар Симптоматикалық психоздар Инфекциялық емес соматикалық аурулар кезіндегі психикалық бұзылыстар Инфекциялық соматикалық аурулар кезіндегі психикалық бұзылыстар Дәрілік заттармен, тұрмыстық және өндірістік токсикалық заттармен улану кезіндегі психикалық бұзылыстар Психосоматикалық бұзылыстар Психогенді аурулар Реактивті психоздар Жарақаттан кейінгі стресстік синдром Шекаралық психикалық бұзылыстар Невротикалық бұзылыстар Үрейлі-фобиялық жағдайлар Неврастения Обсесситі-компульсивті бұзылыстар Невротикалық деңгейдегі истериялық бұзылыстар Тұлға бұзылыстары (психопатиялар) Психикалық даму патологиясы Кемақылдық Психикалық дамудың артта қалуы Психикалық дамудың бұрмалануы
Статистикалық, ғылыми, ұйымдастырулық және әлеуметтік зерттеулер жүргізу кезінде диагностикалық тәсілді унификациялау мақсатында Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымымен халықаралық аурулар жіктеуі жасалды (ХАЖ). Қазіргі уақытта 10-қайта қарау ХАЖ – 10 қолданыста, мұнда психикалық және жүріс – тұрыс бұзылыстары 5 – ші (F) тарауда көрсетілген. Бұл жіктеудің негізін қалаушылар бірінші кезекте тәжірбиелік қолайлылыққа және нақты маман-дәрігердің тәжірибесі мен теориялық көзқарастарына тәуелсіз нәтиженің өнімділігінің максимальды деңгейде болуына бағытталды. Бұл нақты анықтамасы жоқ, әр елде бірдей қабылданбайтын түсініктерді қолданудан бас тартуға мәжбүр етті. Сондықтан «эндогенді», «экзогенді», «невроз» және «психоз» тәрізді терминдер бұл жіктеуде қолданылмайды. «Ауру» термині кең мағыналы «бұзылыс» деген терминмен ауыстырылды. Жіктеудің әлеуметтік және тәжірбиелік бағыты психоактивті заттарды және алкагольді қолдануға байланысты шақырылған бұзылыстарды, олардың симптомдары өзге де органикалық аурулардан айырмашылығы аз болғанымен де жеке топқа бөлуді талап етті. ХАЖ – 10 нозологиялық жіктеу идеяларын жалпы алғанда жоққа шығармайды: соның ішінде, қалыптасқан «шизофрения», «органикалық бұзылыстар», «стресске реакция» тәрізді нозологиялық бірліктер қолданылады. Бірақ этиопатогенетикалық принцип айтарлықтай келіспеушіліктер шақырмаған жағдайда ғана есепке алынады. Осылайша, олигофрения диагностикасында органикалық ақау есепке алынбайды, өйткені көп жағдайда оны анықтау қиынға соғады. Тек ХАЖ – 10-ң кейбір тарауларында бұзылыстар динамикасы (мысалы, шизофрения ағымының типі) келтіріледі. Жиі диагноз негізгі симптом мен синдромға негізделе отырып қойылады. Өйткені бір науқаста бірнеше психикалық сфера бұзылыстары болуы мүмкін, сондықтан бір уақытта бірнеше шифр қолдану мүмкіндігі бар. Жіктеудің толық текстінде болуы мүмкін және болмайтын белгілер критериялары толық сипатталған, олар қарама-қайшылық тудырмайды. Жіктемеге енген әрбір диагноз латын әріптерінен тұратын шифр түрінде (психикалық бұзылыстар тарауында ол «F» әрпімен белгіленген) және бірнеше сандармен (4-ке дейін) белгілене алады. Осылайша, 10 000-ға дейін психикалық бұзылыстарды шифрлауға болады. Кейбір психиатрияда жиі кездесетін диагноздар F класына енгізілмеген (мысалы, эпилепсия [G 40], нейросифилис [A 52.1], интоксикациялар [T 36-T 65] ) ДДҰ ХАЖ – 10-ды теориялық жүйе ретінде қарастырмайды, сондықтан ХАЖ – 10-ң қайта өңдеуі белгілі бір психиатриялық мектептердің ғылыми білімі мен дәстүрінің даму дәрежесін көрсететін концептуальды жіктеудің орнын алмастырмайды. Төменде ХАЖ-10-ның негізгі тарауларының қысқаша тізімі келтіріледі. Кейбір шифрлардағы жұлдызша (*) сәйкес санмен алмастырылуы мүмкін.
ПСИХИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЖҮРІС-ТҰРЫС БҰЗЫЛЫСТАРЫНЫҢ ЖІКТЕУІ (№№№№) F0 Соматикалық бұзылыстармен қатар органикалық, психикалық бұзылыстар: F00 – Альцгеймер ауруы F01 – қантамырлық деменция F02 – басқа деменция (Пик, Крейтцфельд-Якоб, Паркинсон ауруы, Гентингтон хореясы, ЖИТС және т.б.) F03 – анықталмаған деменция F04 – алкогольдік емес амнестикалық (корсаков) синдромы F05 – алкогольдік емес делирий F06 – өзге бұзылыстар (галлюциноз, сандырақ, кататония және т.б.) F07 – тұлғаның органикалық бұзылысы F09 – анықталмаған F1 Психоактивті заттарды қолдану нәтижесіндегі психикалық және жүріс-тұрыстық бұзылыстар: F10 – алкоголь F11 – опиаттар F12 – сора (конопля) F13 – седативті және ұйқы шақыратын заттар F14 – кокаин F15 – психостимуляторлар және кофеин F16 – галлюциногендер F17 – темекі F18 – ұшқыш еріткіштер F19 – басқалар немесе жоғарыда аталғандардың бірлесуі Бұзылыс сипаты 4-ші белгімен белгіленеді: F1*.0 – жедел интоксикация F1*.1 – зиянды салдармен F1*.2 – тәуелділік синдромы F1*.3 – тоқтату синдромы F1*.4 – делирий F1*.5 – басқа психоз F1*.6 – амнестикалық (корсаков) синдром F1*.7 – резидуальды психикалық бұзылыс (деменция, тұлға бұзылысы) F1*.8 – басқалар F1*.9 – анықталмаған F2 Шизофрения, шизотипті және сандырақтық бұзылыстар: F20 – шизофрения, оның ішінде жеке формаларын бөледі: F20.0 – параноидты F20.1 – гебефренді F20.2 – кататониялық F20.3 – ажыратылмаған F20.4 – постшизофрениялық депрессия F20.5 – резидуальды F20.6 – қарапайым F20.8 – басқалары F20.9 – анықталмаған Сонымен қатар ағым типтерін ажыратады: F20.*0 – үздіксіз F20.*1 – эпизодты үдемелі ақаумен F20.*2 – эпизодты тұрақты ақаумен F20.*3 – эпизодты ремиттирлеуші F20.*4 – толық емес ремиссия F20.*5 – толық ремиссия F20.*8 – басқа F20.*9 – жылдан төмен бақылау кезеңі F21 – шизотипті бұзылыс F22 – созылмалы сандырақтық бұзылыстар F23 – жедел және транзиторлы сандырақтық бұзылыстар F24 – индуцирленген сандырақ F25 – шизоаффективті психоздар F28 – өзге органикалық емес психоздар F29 –анықталмаған сандырақтық психоз
F3 Аффективті бұзылыстар: F30 – маниакальды эпизод F31 – биполярлы психоз F32 – депрессивті эпизод F33 – рекуррентті депрессивті бұзылыс F34 – көңіл-күйдің созылмалы бұзылыстары F38 – басқалар F39 –анықталмаған F4 Невротикалық, стресске байланысты және соматоформды бұзылыстар: F40 – үрейлі-фобиялық бұзылыс F41 – паникалық шабуылдар және басқа үрейлі жағдайлар F42 – обсессивті-компульсивті бұзылыс F43 – стресске реакция және адаптация бұзылысы F44 – диссоциативті (конверсионды) бұзылыстар F48 – неврастения, деперсонализация және басқалар F49 –анықталмаған F5 Физиологиялық бұзылыстармен және физикалық факторларға байланысты жүріс-тұрыстық синдромдар: F50 – тағам қабылдау бұзылысы F51 – органикалық емес ұйқы бұзылыстары F52 – жыныстық дисфункция F53 – босанудан кейінгі кезең бұзылыстары F54 – психосоматикалық бұзылыстар F55 – тәуелділік шақырмайтын заттарды шектен тыс қолдану F59 – анықталмаған F6 Жетілген тұлға және ересек адамдардағы жүріс-тұрыс бұзылыстары: F60 – тұлғаның спецификалық бұзылыстары (психопатиялар), соның ішінде: F60.0 – паранидты F60.1 – шизоидты F60.2 – диссоциальды F60.3 – эмоциональды тұрақсыз F60.4 – истериялық F60.5 – ананкастты F60.6 – үрейлі F60.7 – тәуелді F60.8 – басқалар F60.9 – анықталмаған F61 – тұлғаның аралас және өзге бұзылыстары F62 – психожарақат, психикалық ауру және т.б. нәтижесіндегі тұлға өзгерістері F63 – әдеттер мен әуестіктер бұзылыстары F64 – жыныстық идентификация бұзылысы F65 – сексуальды қалау бұзылысы F66 – сексуальды даму және ориентация бұзылысы F68 –басқалар F69 – анықталмаған F7 Кемақылдық: F70 – жеңіл дәрежелі кемақылдық F71 – орташа дәрежелі кемақылдық F72 – ауыр дәрежелі кемақылдық F73 – терең дәрежелі кемақылдық F78 – басқа F79 – анықталмаған F8 Психологиялық даму бұзылысы: F80 –сөйлеу дамуының бұзылысы F81 – мектептік дағдылар дамуының бұзылысы F82 – қимылдық функциялар дамуының бұзылысы F83 – дамудың аралас бұзылыстары F84 – балалық аутизм және дамудың жалпы бұзылыстары F88 – дамудың басқа бұзылыстары F89 – анықталмаған F9 Әдетте балалық және жасөспірімдік шақта басталатын жүріс-тұрыстық және эмоциональды бұзылыстар: F90 – гиперкинетикалық бұзылыс F91 – жүріс-тұрыс бұзылысы F92 – жүріс-тұрыс пен эмоцияның аралас бұзылысы F93 – үрейлі, фобиялық және басқа бұзылыстар F94 – әлеуметтік функциялау бұзылысы F95 – тикозды бұзылыстар F98 – энурез, энкопрез, кекештену, тамақтану бұзылысы F99 Анықталмаған психикалық бұзылыс ТАРАУ ПСИХИКАЛЫҚ НАУҚАСТАР ТЕРАПИЯСЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ Психофармакология дамуына байланысты психикалық науқастар терапиясының қазіргі кезеңдегі ерекшеліктері
Психиатрияның заманға сай даму ерекшеліктері оның психофармакологиямен органикалық тығыз байланыста болуы. Біздің ғасырымыздың 50-ші жылдарға дейін «психофармакологиялық терапия» ұғымы мүлде болған жоқ. Психозбен науқастарды шок әдістерімен (инсулиншокты, тырысулық терапия, атропинді кома) емдеп, пиротерапияны қолданды. Қозуды седативті дәрілер, үлкен мөлшерде ұйықтататын дәрілермен, наркотикалық заттармен, гидропроцедуралармен басатын. Симптоматикалық дәрілік және медикаментті емес терапияны (физио-, психо- және еңбек терапиясы) кеңінен қолданды. Жедел психоз жағдайларын басу мақсатындағы белсенді терапия аса ауқымды болды; көрсетілімдеріндегі шектеулерге және қарсы көрсетілімдеріне байланысты тек науқастардың кейбір бөліктері ғана қамтылды. Максимальды түрде алынған терапиялық эффект жиі толық емес немесе тұрақты болмады, біршама уақыт өткен соң науқас психиатриялық стационарға қайтып оралатын. Шок терапиясының қайталамалы курстары олардың төмен тиімділігі мен асқынулар қаупінің жоғарылығына байланысты өте сирек жағдайларда өткізілетін. Психоз уақытының өсуіне байланысты белсенді терапияның тиімділігі төмен болатыны дәлелденгендіктен, оның созылмалы түрге ауысуы науқастың әлеуметтік-белсенді қызметке оралуына деген үміттің үзілгендігін білдірді. Психофармакологиялық терапияның дамуы фенотиазин мен оның түрлерін зерттеу мен синтездеуден басталған. Фенотиазиндік қатарға жататын аминазин мен басқа да дәрілік заттарды қолдану тәжірибесіне байланысты қысқа уақыт аралығында, тек жедел ағымдағы емес, сонымен қатар созылмалы ағымдағы психикалық ауруларға едәуір әсер көрсететін, психикалық сфераға бағытталған әсері бар дәрілік заттың табылғандығы мәлім болды. Қазіргі уақытта психикалық қызметке кеңінен (нейролептиктер, транквилизаторлар) және де таңдамалы түрде әсер ететін психофармакологиялық белсенділігі бар (антидепрессанттар) әртүрлі дәрілік затардың үлкен мөлшері өндірілді. Бұл препараттардың ерекшелігі олардың медиаторлық алмасуға салмақ түсіруінде: қандай-да медиаторлардың синтезін немесе ыдырауын күшейту немесе басу, медиаторлар бөлініп шығуын күшейту немесе тежеу, олардың синапстық саңылауда жиналуына әсер көрсетеді және т.с.с. Бұл препараттардың әсер ету механизмін біле отыра біз науқастың психикалық жағдайын реттеп, оның жүріс-тұрысын әртүрлі дәрілер комбинациясын қолдану арқылы қалыпқа келтіре аламыз. Осылайша, психофармакологиялық терапия әдісінің пайда болуы мен дамуының негізгі мәні психикалық науқастарға медициналық жәрдем көрсету мүмкіндіктерінің кеңеюінде жатыр. Психиатрия патогенетикалық дәрілік терапияның тиімді әдісімен толықты. Психофармакологиялық кезеңге дейін психозбен ауратын науқастарды белсенді емдеуді дәрілермен емес, коматозды, қызбалық, тырысулық - жағдайлармен жүзеге асырды. Науқасты осындай төтенше, өмірге қауіпті жағдайға жеткізу арқылы ағзаның қорғаныс күштерін мобилизациялауға қол жеткізеді, бұл жағдай жиі психоз жағдайынан шығуға ықпал етеді. Барлық шокты әдістер әсері осыған негізделген. Бұл емдеу әдісіне шокты жағдай қандай жолмен шақырылғанының еш маңызы жоқ. Мысалы, тырысулық терапияны өткізгенде бастапқыда ағзаға камфора немесе коразолдың көп мөлшерін енгізген, кейін келе бұл мақсатта электр тоғын (электро тырысулық терапия) қолдана бастады. Бұл әдістермен салыстырғанда психофармакологиялық терапия дәрілік заттарға, олардың аурудың клиникалық көрінісіне сәйкес тікелей әсеріне бағытталған. Идеологиялық тұрғыда бұл фактқа баға беру қиын: соматикалық ауруларға көрсетілетін медициналық көмекті, психиатриялықтан ажырататын соңғы шекара сөне берді. Бұған дейін аурудың этиологиясы мен патогенезін зерттеу арқылы психикалық аурулар соматикалық аурулар шақырған себептермен шақырылуы мүмкін екендігі, ал соматикалық, психикалық салада да күрделенетін патогенетикалық механизмдер түбі бір екендігі дәлелденді, өйткені олар адам ағзасының қоршаған ортаның қолайсыз, зиянды әсерлерінен қорғаанысын және бейімделуін көрсетеді. Нақ осылайша психикалық аурулар мен олардың терапиясы жөнінде жаңа білім игеру арқылы адам патологиясының жалпы теориясы негізінде психикалық аурулар жөнінде ілімнің материалды негіздері беки түсті. Психофармакологияның дамуына байланысты науқастардың қозу жағдайын басу проблемасы толық шешілді. Қалыптасқан дағды көмегімен кез-келген қозуды жоюға болады. Көп жағдайда қозу жойылған соң науқас жағдайы қалыпқа келеді, оларды тасымалдау, емдеу мүмкіндігі туып, реабилитациялық іс-шараларды өткізуге қолайлы жағдайлар туады. Қозумен тиімді күресу арқылы психикалық науқастардың қоғамға зиянды әрекеттерінің қаупі азайды. Психотропты заттар көмегімен екінші және үшінші кезектегі психопрофилактика мәселелерін шешуге болады. Психозды ерте анықтау және емдеу психопатологиялық симптоматиканы дерттің бастапқы кезеңдерінде үзуге мүмкіндік береді - яғни инициальды кезеңде немесе манифестация сатысында. Бұл тосқауылдық (тежеу, басу) терапия стационарда әрбір жеке жағдайға максимальды қажетті дозада жүргізіледі, ал кейде (науқастың әлеуметтік бейімделуіне зиян келтірмес үшін) амбулаторлық жағдайда жүргізіледі. Жедел кезең өткен соң, психотропты дәрілердің төмен мөлшерімен сүйемелдеуші терапия алу үшін науқас диспансерлік бақылауға шығарылады. Бұл терапия пайда болған ремиссияны тереңдету, болуы мүмкін психоз асқынуының алдын-алу және науқастың әлеуметтік қарым-қатынасын жеңілдету үшін қажет. сүйемелдеуші терапия ұзақтығы мен белсенділігі әрбір жеке жағдайда әртүрлі. Кейбір науқастарға бұл терапияның 2-3 аптасы жеткілікті, ал кейбіреулерінде ол бірнеше жылға созылады, емдеуді тоқтату немесе дәрі-дәрмектің мөлшерін өздігімен азайту науқас жағдайын нашарлатады. Терапиялық тактиканы белсендендіру, емдеу нәтижелілігінің өсуі психикалық аурудың әлеуметтік аспектілеріне әсерін тигізді. Қазір психикалық ауруларды дауасы жоқ дерт ретінде қабылдау түсінігі жойылды. Психиатриялық ауруханалар есінен адасқан бейкүнә жандарға лық толмайтын болды. Науқастардың қозуын жою арқылы психиатриялық стационарларда қолайлы, жайлы жағдай жасауға, дәрілік емес терапияны кеңінен қолдану (психотерапия, еңбек терапиясы, музыка терапиясы, емдік дене тәрбиесі және т.б.), науқастардың бос уақытын, көңіл көтерулеріне жағдай туғызуға мүмкіндік пайда болды. Кейбір стационарлар мен ауруханалар бөлімшелері ашық есік тәртібіне көшті. Психиатр бақылауы мен психиатриялық стационарларға шекаралық психопаталогиялық жағдаймен (невроз, психопатия) науқастар жиі түсе бастады, бұл нозологиялық формаларды кеңінен зерттеуге мүмкіндік пайда болды. Науқастардың стационарларда емделу мерзімі азайды. Науқасқа стационарлық және амбулаторлы мамандандырылған жәрдем беру мәселесі бірінші кезекке шықты. Сонымен бірге психикалық аурулармен күресу бойынша іс-шараларды іске асыруда психоневрологиялық диспансерлердің рөлі өсті. Науқастардың әлеуметтік бейімделу дәрежесі мен олардың өндірістік қажеттілігі артты. Уақыт өткен сайын психофармокологиялық терапияның кемшіліктері де анықталды. Психотропты дәрілерге сезімталдығы жоқ белгілі бір науқастар тобының терапиялық резистенттілігі өзекті мәселеге айналды. Мысалы, депрессивті науқастар арасында олар 15-30% құрайды. Резистенттілікті жою үшін дәрілердің максимальды мөлшері қолданылады, бірі екіншісіне, белсендірек түріне алмастырылады, әртүрлі дәрілер үйлестіріліп беріледі, оларды парентеральды (инъекция, көктамыр ішіне,тамшылатып) енгізу, емді бірнеше күнге күрт тоқтату арқылы ағзада соматикалық және вегетативті өзгерістер шақырады (тоқтату синдромы), дәрілер мөлшерін өзгертеді (зигзагтар әдісі) және т.б. әдістер қолданылады. Ем тиімділігін жоғарылатып, резистенділікті жою үшін соңғы кезде пиротерапия мен шок әдістері (әсіресе электро тырысулық терапия) кеңінен тағайындалуда, оларды қолдану психотропты дәрілерді қолдану жоғарылау кезеңінде шектелген болатын. |
