ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Ингибитор» коррозиясы дегеніміз не?

ISO 8044-1986 стандартына сәйкес коррозия ингиторлары (КИ) деп коррозиялық жүйеде белгілі бір мөлшерде орын ала отырып, кез келген коррозиялық реагенттің мөлшерін елеулі түрде өзгертпей, коррозияның таралу жылдамдығын бәсеңдететін химиялық қосылыстарды айтады. Ингитирлеу тәсілі жоғары үнемділігі, алдын-ала қабылданған технологиялық тәртіпті өзгертпей, жеңіл түрде өндіріске енгізуге болатындығы, әдетте өзінің іске асу кезінде қосымша немесе арнайы құрылғыларды қажет етпейтіндігімен ерекшеленеді. Ингибиторлармен қорғауды тұрақты және аз жаңартылатын коррозиялық орталарда қолданады. Олар: резервуарлар, цистерналар, бу қазандары, суыту жүйелері, химиялық аппараттар, қабыршақты ажырату үшін пайдаланатын арнайы ванналарда, металды бұйымдарды сақтау және тасымалдау кезінде қолданады.

66. Ингибиторлар қалай топтастырылады?

Ингибиторлар электрохимиялық реакцияның кинетикасына әсер етсе ғана, коррозия ҥрдісінің жылдамдығы ӛзгере алады. Осыны ескере отырып, ингибиторларды ҥш топқа бӛлуге болады: а) металл ионизациясының тек анодты реакциясын тоқтататын; б) деполяризацияның тек катодты реакциясын баяулататын; в) реакцияның екеуін де бірдей баяулататын. Коррозияның баяулауы металда элетроӛткізгіштігі тӛмен беткі қабыршақтың пайда болу кезінде металл орта фазаларының бӛліну шекарасында гетерогенді жҥйе Ом-дық кедергісінің ӛсуі нәтижесінде болуы мҥмкін.

Құрамы бойынша ингибиторлар бейорганикалық және органикалық болып бөлінеді. Коррозиялық процестерді тежегіш түрлері бойынша ингибиторларды мынандай ингибиторлерге бөлуге болады:

- газдық (оның ішінде атмосфералық коррозия) коррозия;

- қышқылдық коррозия;

- сулы-тұзды ерітінділердегі коррозия;

- биозақымданулар; - консерванттар;

- коррозиялық механикалық бұзылулар.

Жабу тәсілі бойынша коррозиялық ингибиторлар:

- коррозиялық ортаға мөлшерлеп ендірілетін;

- ұшқыш; - ингибиторлы майландырғыштар;

- ингибиторлы орама қағаздар мен қабыршақтар;

- ингибиторлы кеуекті адсорбенттер.

67. Өнеркәсіптік құрылғының ішкі коррозиялық ингибиторын таңдау кезінде қандай міндеттер шешіледі?

Ингибиторды қолдану прцесінің орындалуы үшін қажетті материалдар мен техникалық құралдар Технологиялық ҥрдіс орындалу кезінде DODIKOR V 4712 коррозия ингибиторы қолданылады. Мӛлшерлеу қҧралы ретінде пайдаланылады: НД типті мӛлшерлегіш сорап; Бр-2,5 және Бр-25 типті блокты қондырғылар; реагент қҧйылатын ыдыстар; ЦА-320 типті жылжымалы сорап агрегаты; АЦН типті жылжымалы автоцистерна.

Ингибиторлардың технологиялық мінездемесін зерттеу Ингибиторларға негізгі талаппен қатар (кҥкірттісутектік коррозияға қарсы кҥшті қорғаныс), қосалқы талап игеру технологиясына кері әсерін тигізбеуін. Ингибиторлардың қасиеттері келесі бағытта зерттелді: ерігіштік, аминспирттердің судағы ерітіндісінде кӛбіктенуі (кҥкірт тазалау ҥшін орнатылған абсорбентттер).

68. Ингибитордың жұмыс атқару механизмін түсіндіріңіз

Әсер ету механизмі бойынша ингибиторлар адсорбциялық және бәсеңдеуші болып бөлінеді. Коррзиялық ортаға ингибиторларды енгізген кезде, коррозияның кемуі анодтық процестердің тежелуі әсерінен (анодтық ингибиторлар) және катодтық процестердің (катодтық ингибиторлар), сондай-ақ екі бірдей процестер (аралас ингибиторлар) жүруі мүмкін болады.

Анодты ингибиторлардың әсері металдың беткі қабатының коррозияланатын аймақтың анодтық бәсеңдетілуіне негізделген. Сол себепті, осы ингибиторларды бәсеңдеткіштер деп атайды. Бәсеңдеткіштер – тотықтырғыштық қасиеттері бар бейорганикалық заттар болып табылады.

Катодты ингибиторлар – катодты процестің тиімділігінің кемуі немесе катодты бөліктер ауданының қысқаруы салдарынан коррозия жылдамдығын азайтатын заттар. Катодты процестің тиімділігін кеміту үшін, оттекті деполяризациясы бар коррозия кезінде сұйық коррозиялық ортадағы оттегінің мөлшерін кеміту, не сутекті деполяризациясы бар коррозияда сутегінің бөліну реакциясында қайта кернелуді жоғарылатумен іске асыруға болады.

69. Құрылғыларды сутекті коррозиядан қорғау мақсатында жүргізілетін қандай іс шараларды атай аласыз?

Шетелдік әдебиет бойынша, АҚШ-та, Францияда, Канадада жабдықтардың кҥкіртсутекті коррозиядан қорғауы келесі шаралармен іске асады:

· H2S ылғал жағдайдағы кернеулі жҧмыс кезіндегі жарылмайтын сорапты-компрессорлы қҧбырлары мен шегендеу қҧбырын арнайы болаттан дайындау;

· коррозия ингибиторын ҧңғымадағы қҧбырдың сыртқы кеңістігіне және қабатқа айдау арқылы жалпы коррозияны азайту;

· механикалық кернеулерді азайту мен коррозия ингибиторларының тиімділігінің уақытша азайған кездегі ені бойымен қорды алу ҥшін және аз кӛміртекті болаттың аппаратуралары мен кәсіптік қҧбырларын дайындауын қолдану (кӛміртектің мӛлшері 0,2 %-дан аз емес);

· шегендеу қҧбырын агрессивті газдың әсерінен сақтау мақсатында пакерлер кӛмегімен қҧбыр сыртқы кеңістікті изоляциялау және агрессивті емес сҧйықпен толтыру (мысалы, мҧнай, коррозия ингибиторлар қоспасымен солярлы май);

· ішкі кернеуді азайту мақсатында H2S қҧрамында бар кептірілмеген газбен қатынасатын аппараттар мен пісірілген тоғыспаларды қосымша термоӛңдеу.

· жоғары кҥкіртті газ кен орындарына келетін зауыттардағы қҧбырлардың жарылымдарын, қосылыстарын және кеңістіктерін анықтау мақсатында 100 %-дық тексеріс жасау;

· жоғары температурадағы ылғалды газбен қатынасатын (десорберлер, қайнатқыштар), жоғары кҥкіртті газды ӛңдеу бойынша, аппараттарды ішкі жағынан жоғары легирленген коррозиялық-тӛзімді болаттармен тыстау, кейбір элементтерін (қайнатқыштың тҥтікшелері және т.б.) жоғары легирленген болаттардан жасау;

70. Төмен көміртекті болаттар қандай көрсеткіштермен сипатталады?

Бҥгінгі таңда мҧнай, газ және газконденсатты ҧңғымалардың жабдықтары ҥшін кӛміртекті болатты қолданады: сорапты-компрессорлы қҧбырларды дайындау ҥшін - 40, 45, 30, 36 Г2С болат, фланец пен бекіткіш ҥшін - 40Х болат, орауыш, ҥштік, крестовик - 25ХГЛС, тығыздатқыш сақиналар ҥшін - 0,8 КП.

Кӛміртекті болатты хроммен легирлеуі кӛп жағдайда коррозия жылдамдығын ӛте аз мӛлшерге дейін азайтуға кӛмектеседі. Болаттың ішіндегі хромның пайыздық қҧрамы қажетті коррозиялық тӛзімділік дәрежесімен және экономикалық тиімділікпен анықталады

Терең ҧңғымаларда ең ҥлкен жҥктеме қызметін атқаратын қҧбырлардың жоғарғы бӛлігі, басқа қҧбырлық болаттарға қарағанда, ең ҥлкен механикалық тӛзімдікке ие 36 Г2С болаттан жасалады. Егер механикалық қасиеттерге сәйкес бҧл болаттар негізгі техикалық талаптарды қанағатандырса, онда коррозиялық тӛзімділік бойынша олар аз тӛзімді және тӛмен тӛзімді топқа жатады. Кӛмірқышқылды коррозия кезінде болаттар 5–6 мм/жылға дейін жылдамдықпен тоттанады.

Газконденсатты кәсіптегі газдардың ішіндегі қҧрамы жоғары (5 % дейін) осы болаттардан жасалған сорапты –компрессорлық және шлейфтік қҧбырлардың ҧзақ сынауы 45 болатының тӛзімділігінен Х5М болаты 2–3 есеге ҥлкен коррозиялық тӛзімділікке ие екендігін кӛрсетті

71. Болаттарды легірлеу коррозиядан қорғаудың қандай түріне жатқызылады?

72. Ингибиторларды автоматты түрде жіберу қондырғыларының қандай артықшылықтырын білесіз?

73. Ингибиторларды автоматты жіберу түрі туралы айтыңыз

74. Ингибиторларды қосудың тиімділігі қандай тәсілдермен бақыланады?

75. Темір мөлшерінің төмендеуі бойынша ингибирлеу тиімділігі қалай анықталады?

76. Катодты қорғанысқа түсініктеме беріңіздер. Пайда болу механизмі.

77. Құрылғыдағы коррозиямен күрестің тәсілдерін айтыңыз.

78. Коррозиямен күрестің қандай тәсілдері пассивтілерге жатады?

79. Қорғаныстың активті тәсілдері туралы айтып беріңіз.

80. Коррозиялық процесстің классификациясы

81. Коррозия жылдамдығын анықтау тəсілдері

Металда жүретін коррозия жылдамдығын əр түрлі теңдеулермен жазып беруге болады. Егер металдың жалпы шығыны қауіпті болса, онда ол бірлік бетке жəне бірлік уақытқа қатысты металл массасы шығынының массалық көрсеткішімен бағаланады. Мысалы, г/(см2·сағ) немесе г/(м2·жыл). Егер металл

тесіліп, коррозияға ұшырайтын болса, онда ол тереңділік көрсеткішімен, яғни мм/жылына коррозиялық бұзылудың ену тереңділігімен бағаланады. Массалық (гравиметрлік) өлшеу тəсілдерінен басқа,

коррозия жылдамдығы мен металл шығынын, көлемдік (волюметрлік) тəсілмен де бағалауға болады.

82. Металдың газ коррозиясының термодинамикасы

Химиялық коррозияның кеңірек тараған түрі – газ

коррозиясы. Металдар мен қорытпалардың жоғарғы температурадагаздармен химиялық өзара əсерлесуінің нəтижесінен бұзылатын

процесті – газ коррозиясы деп атайды. Бұл жағдайда, металдың

беткі қабатында ылғалдық конденсация болуы мүмкін емес. Газ

коррозиясы – металл конструкциясына байланысты басқа да

қондырғылардың, қыздырғыш пештердің іштен жану

қозғалтқыштары бөлшектерінің жұмысы кезінде, термиялық

өңдеу, ыстықтай прокаттау, соғу, т.б. кездерде байқалады.

Коррозиялық процестің жүру реакциясы, термодинамика-

лық ықтималды ма, əлде жоқ па, оны коррозиялық реакцияның

жүруі кезіндегі жүйенің еркін энергиясының өзгеру шамасы

бойынша, демек ΔGТ изобарлы-изотермиялық потенциалының

өзгеруімен анықтайды.

83. Металдың газ коррозиясының кинетикасы

Көптеген металдар ауа оттегісімен өзара əсерлесуінен,

тотық қабыршағымен қапталады. Алдымен металға жеткен

оттегі молекулалары адсорбцияланады, яғни мономолекулярлы

қабыршық пайда болып, оның беткі қабатына жабысады:

Ме (т) + О2 (г) = Ме (т) / 2Оадс.

Осы кезде металдың таза бетінде оттегі молекуласындағы

атомдар арасындағы байланыстың əлсіреуіне əкелетін

физикалық адсорбция жүреді. Оттегі молекулалары

диссоциацияланады да, оның атомдары металл атомдарынан

электрондарын тартып алады. Осыдан кейін химиялық

адсорбциялану сатысы жүреді. Мұнда электрондардың оттегіге

қарай О–2 ионының пайда болуымен жүреді. Ол металл – оттегі

қосылысының туындысының пайда болуына тең. Металдағы қабыршықты қалыңдығына байланысты былай

бөледі:

§ жұқа (көрінбейтін) қалыңдық – мономолекулярлы

қабаттан 40 нм-ге дейін;

§ орташа (көрінер-көрінбес түсті), оның қалыңдығы –

40 – 500 нм;

§ қалың (көрінетін қабат) қалыңдығы 500 нм-ден артық.

Тотық қабыршығының қорғаушы қабаты болу үшін, олар

келесі шартты қанағаттандыруы қажет: тұтас, кеуексіз болуы;

металмен жабысып ұсталуы жақсы болуы; оның термиялық

ұлғаю коэффициенті осы металл үшін берілген шамаға жақын

болуы; берілген белсенді (агрессивті) ортаға қарағанда,

химиялық инертті болуы; қаттылығы жəне тозуға төзімділігі

жоғары болуы керек. Егер пайда болған тотық қабыршағы

кеуек, бос жəне металмен жабысуы нашар болса, онда берілген

ортада оның инерттілігіне қарай, ол қорғаушы бола алмайды.

84. Газ коррозиясына əсер ететін факторлар

Металдар мен қорытпалардың газ коррозиясыны

жылдамдығы мен сипаты бірқатар факторларға байланысты.

Сырттан əсер ететін факторларға – коррозиялық

ортаның құрамы мен коррозия жағдайларына байланысты

факторлар жатады. Демек, газды ортаның құрамы, температура,

ортаның қозғалыс жылдамдығы, қысым, т.б.

Газды ортаның құрамы

Жоғары температурада металдар оттегімен, су буларымен,

көміртегі оксидтері жəне күкірт оксидтерімен өзара

əрекеттеседі:

2Ме + О2 = 2МеО

Ме + СО2 = МеО + СО

Ме + Н2О = МеО + Н2

3Ме + SО2 = 2МеО + МеS

Осы химиялық реакциялар жылдамдығының константасы

жəне пайда болған қабыршықтарының қорғаушы қасиеттері əр

түрлі. Сондықтан, берілген ортада металдардың тотығу

жылдамдықтары да əр түрлі болады. Мысалы, алюминий мен

оның қорытпалары, хром жəне құрамында хром мөлшері

жоғары болаттар негізгі белсенді компоненті көміртегі болатын

атмосферада жеткілікті тұрақты. Егер атмосферада хлордың

азғана мөлшері болса, онда ол мүлдем тұрақсыз болады. Никель,

күкіртті газ атмосферасында, тіпті ауада өте аз мөлшерде SО2

болғаны, ол мүлдем тұрақсыз. Ал мыс керісінше, күкіртті газ

атмосферасында тіпті 700 – 900°С температурада да тұрақты

болады.

Температура

Температураның газ коррозиясына əсері үлкен жəне күрделі. Бір жағынан, барлық металдар үшін температура жоғарылаған сайын, изобарлы-изотермиялық потенциал

өзгерісінің, ΔGТ тотығу реакциясының өсуі байқалады. Ол

металдың газды ортамен өзара əсерлесуінің, термодинамикалық

мүмкіншілігін төмендететінін көрсетеді. Ал басқа жағынан,

температураның жоғарылауы, химиялық реакция жылдамдығы-

ның тұрақтылығының артуын тудырады. Ол коррозия өнімінің

қабыршығындағы реагенттердегі диффузия жылдамдығының

өсуіне əкеледі.

85. Коррозиялық үрдістердің классификациясы

86. Металдарды коррозиядан қорғау әдістері