ПОЗНАВАТЕЛЬНОЕ

Оси и плоскости тела человека - Тело человека состоит из определенных топографических частей и участков, в которых расположены органы, мышцы, сосуды, нервы и т.д.

Отёска стен и прирубка косяков - Когда на доме не достаёт окон и дверей, красивое высокое крыльцо ещё только в воображении, приходится подниматься с улицы в дом по трапу.

Дифференциальные уравнения второго порядка (модель рынка с прогнозируемыми ценами) - В простых моделях рынка спрос и предложение обычно полагают зависящими только от текущей цены на товар.

Сигналдарды тарату амалдары

Тарату (разнесение)- қатып қалулармен (с замираниями ) күресу әдісі,сигналдарды қазіргі және бұрынғы ақпараттармен қабылдауға арналған бірнеше канал организацияларына негізделген. Қатып қалулармен (с замираниями ) күресудің екі әдісі бар: анықталған және анықталмаған тарату.

Байланыс канал бойынша анықталған таратуда бір немесе бірнеше мол сигналдарды береді, яғни тек қана пайдалы мәліметтен тұратын, негізгі сәуле сияқты.. Анықталған тарату әдістің осы уақытқа өте жиi қолданылып жатқан түрлері – кеңістіктік, жиілік және уақытша.

Мол сигналдар анықталмаған таратуда қолданылылмайды. Олардың рөлі бірнеше тәуелсіз сигналдың рөлін ойнап жатыр. Қабылдағыштың кірісінде пайда болады, көпсәулелі каналда декорреляция сигналының әсерінен .

Кеңістіктік тарату- ең алғашқы қатып қалумен күресудегі әдістердің түрі. Ол 1927 ж. Іске асты және бірнеше антенналарға қолдануда негізделді.Тиімді қабылдауды қамтамасыз ету үшін ,мысалы екі антеннаға, 10 немесе 20 н дан кем емес қашықтыққа таратсақ жеткілікті. (н – толқын ұзындығы)

Жиіліктік тарату бұрынғы және жаңа сигналдардың әртүрлі жиіліктерде сәулеленулеріне негізделген.

Уақытша таратуCDMA-Желілерде сол рөлді атқарады, уақытша (TDMA) рұқсатпен басқарылатын жүйелердегідей.Бұл әдісті қателік пакеттерімен күресуде қолдануда ,терең қатып қалуларда пайда болатын, поблочное перемежение қатені түзетуші кодтармен бірге қолданылады.

13.Кеңейтілген спектр жүйесі

Каналдың өткізу қабілеттілігін алуға болады, сигналдың спектрін кеңейте беру керек, сигналдың деңгейі шум деңгейінен төмен болғанға дейін,. Бұл бақылау және спектр кеңейтумен жүйелерінде қолданылып жатыр.Ең көп таралған спектр кеңдігі бар жүйе (Системы с расширением спектра), таңбаланушы литернура DSSS (спектр кеңдігі тізбектей тік әдіспен, англ. Direct Sequence Spread Spectrum).. Ұтымды ақ гауссты шуммен бұрмалаған сигналдар қабылдау үшін, корреляция қабылдағыш табылады. Ол белгілі бұрмалаған қабылданған сигналды көбейтіп жатыр,қатынас бойынша қабылданған синхронизацияланған тірек сигналмен.

Тірек – псевдокездейсоқ сигнал ,ақпараттық биттер ұсыну үшін хабарлағышта қолданылатын. Спектр кеңейтулері псевдокездейсоқ тізбектер бір ақпараттық бит ұзақтығынан асқан кезде, әсері ықтимал

Егер канал құрылымы уақыт бойынша өзгеретін болса,онда синхронды қабылдаумен қамтамасыз ету қиындау болады, ең бастысы синхронизацияны қалпына келтіру кодтық импулстаағыдай етіп,міне осы қиынға соғады. Бірақ бұл жағдайда жүйеде спектр кеңейтуімен бәйге жиіліктер қолданылады. Бұл жүйеде бәйгелік (скачкообразным) жиіліктің өзгеруі кезінде,ақпараттардың биті,қосымша кодтайды қателерді түзеулермен (FEC) бірге,модулятордың шығысына жиіліктік манипуляция (FSK) әсер етеді. FSK сигнал жиіліктердің синтезатормен басқарған псевдокездейсоқ генератормен анықталатын интервалға жиілік бойынша қосылысып жатыр. Егер синтезатор 2m-1 дейің әртүрлі жиіліктерді генерациялай алатын болса, онда шығыс жиілік m генератордың тәзбектей биттерімен ПСП анықталады.

TH-SS хабарлағыш және қабылдағыш жүйе бойынша мәлімет бір қалыпты берілуін қамтамасыз ету үшін жадтар буферлермен жарақтанған болуға тиісті. Көптеген жаттығулар мәндерін FH-SS және DS-SS жүйелері алып жатыр.

14.3G ұялы байланыс жүйелері

3G перспективті жүйесінің базалық концепияға персоналды байланыс тораптардың (Personal Communication Network – PSN) құрылымы, қандай абонент болмасын, мобильдік терминалы бар тұрғылықты жеріне қарамастан басқа абоненттермен байланысу мүмкіндігі болады. 3G жүйе жұмысының пайда болуы белгілі құрылыста жүреді, ол әмбебап жылжымалы байланыс жүйе (Universal Mobile Telecommunication System – UMTS) атауын алады. Белгілі жүйенің функционалды қосылу мүмкіндігі үшінші буынның біріккен жүйесін ұсынғанда жылжымалы стандартты байланыс қызметін қарастырады (ұялы, сымсыз, персоналды шақыру және т.б). Құрылыс тапсырыстарының бірі әмбебапты радиотерминалдың құрылуы жабдықталған байланыс қызметінің барлық түрлері(бейне, сөйлесу және т.б) ақпараттық берілу жылдамдығы радиоканалмен 2 Мбит/с микроұялы және пикоұялы тораптар структура жағдайында үшінші буындағы байланыс жүйесінің белгілі жағдайда пайда болуы ұсынылған 3G басқару және байланыс каналының құрылыс принциптерін зерттейді, сонымен қатарь түсу әдістерін қарастырады, модуляция және кодаланған хабарлама, басқару қоғамы , абонент аутентификациясы және шифрленген хабарламаны есептегенде торапаралық өзара әсерлесуі.

3G мобильдік байланыс жүйесі принципиалды жаңа байланыс қызметі таралады, олардың арасындағы, алдымен, мультимедиа торабының қызметін айтуға болады.

Үшінші буынның жаңа рыноктағы қызметі бүгінгі күнде UMTS (IMT-2000). Келешектегі жылдар қарсаңында екінші буындық мобильдік жүйе (GSM, CDMA, D-AMPS), GPRS, EDGE және DECT ауыстырмалы технологиялық типтері аса жоғарғы жылдамдықты қызметімен мультимедиалық ақпараттарды жеткізу қызметін игереді. Осы ауыстырмалы технология арқасында түрлі пішіндегі апробиралық рыноктың кедейленуі және алғашқы коммерциялық ұшқыштар байқауы жаңа жобада өткізілген.

15.Радиоқабылдағыш құрылымдық сұлбасы

Радиоқабылдағыш - радиосигналдарды немесе табиғи радиосәулеленуді қабылдауға арналған антеннамен бірге және солардың ішіндегі ақпаратты пайдалануға мүмкіндік беретін радиоэлектрондық құрылғы. Қолдануына қарай хабар беруші, теледидарлық, байланыстық, радиолокациялық деп бөлінеді.

Детекторлық радиоқабылдағыш – антеннадан, туралаушы тербелмелі контурдан, және құлаққа ілетін телефонна тұратын қарапайым радиоқабылдағыш. Шамның одан кейңн транзисторлық қабылдағыштардың шығуына байланысты детекторлы қабылдағыш өз мәнін толық жоғалтқан.

Детекторлық радиоқабылдағыш сұлбасы

16. WiFi технологиясының негіздері

WiFi - санкцияланбаған қол жеткізудің жоғары деңгейіндегі тәуекелінің көзі болып табылады.Оған қоса ,сымсыз технологияға кіру ,кез келген басқасына қарағанда оңай , сымға қосылудың керегі жоқ,жәй тек сигнал қабылдау аймағында болса болғаны.WiFi технологиясы абоненттердің аутентификациялану принциптері ,сымсызWiFi технологияларының аутентификациясы радио қол жеткізу құрылғыларының аутентификациясына бағытталған,яғни жүйелік қорлардың тұтынушыларының нақты абоненттеріне емес. . "WiMAX" атауы 2001 жылдың маусымында WiMAX дамыту және таныту мақсатында WiMAX Forum ұйымымен құрылған. Форум WiMAX-ты "xDSL және дербес желілерге балама болатын тораптарға жылдам әрі сымсыз қосылуға мүмкіндік беретін технологиялар стандартында жасалған" деген сипаттама береді. WiMAX- бұл деректерді ондаған мегабит жылдамдығымен жіберуге арналған кең арналы сымсыз байланыс стандарты, ол технология жаңа мультимедиялық сервистің негізі бола алады және мультимедиялық контентпен жұмысты қамтамасыз етеді. Жүйелік сәулетінің арқасында толықтай IP протоколына негізделген және қолданыстағы жүйелік инфрақұрылымдар стандартымен үйлесімді, жаңа технологиялар базасындағы жүйелерге қарағанда, мұндай жүйелерді күшейту және пайдалану тиімді және жеңілдей түсті.

17. Жиілікті ұайта қолдану.

Жиілікті қайта қолданудың мәнісі (frequency reuse)ол мынада яғни коршілес ұяшықтарда жиіліктің түрлі жолақтары пайдаланылады, олар бірнеше ұяшықтан кейін ғана қайталанып отырады. Жиілікті қайта қолданудың негізгі мағынасын түсіну үшін,ұялы желілердің модельдерінің құрылу мысалдарын қарастырамыз 1 Қандайда бір ұяшықта, ұялы байланыс желісінде бөлінген, толық жиілік диапазонынын бір бөлігі қолданылсын делік. Онда оған коршілес ұяшығында диапазонның оннан екі бөлігі қолданылуы тиіс =1/10, себебі бір біріне шекаралас ұяшықтардарда бірдей жиілікті арналарды қолдануға болмайды. Жалпы жағдайда бірдей жиілікті топтар қолданатын ұяшықтар орталығының арасындағы Dқашықтық кластердегі ұяшық V санымен байланыста .

18.Сымсыз байланыс жүйесіндегі арналар сипаттамасы.

Соңғы жылдары телекоммуникациялық радиожүйелердің дамуы көшкін түрінде болады. Әсіресе бұл жылжымалы жүйелерге қатысты. Қазір кең таралым алған әлемде арналарды уақыттық, жиіліктік және кодтық бөлудегі мобильді жүйелер эксплуатацияланады (ұялы байланыстың AMPS, GSM, CDMA, транкингтік EDACS, MPT1327 және т.б. стандарттар). Және де жылжымалы телекоммуникациялық радиожүйелер қызметінің пайдаланушылары әрдайым өсіп жатыр. Бұл пайдаланушылық терминалдың және қызмет ету тарифтер бағасының күрт төсуімен байланысты. Бірақ, бұл жүйелер бір-бірімен сәйкес келмейді және пайдаланушы әртүрлі жағдайда әртүрлі терминалдарды қолдануға міндетті (ұялық, пикоұялық DECT, транкингтік, спутниктік, пейджер). Сонымен қатар глобалдық роумингті қамтамас ете алмайтын әртүрлі мемлекеттерде әртүрлі сымсыз радиобайланыс стандарттары қолданылады. Сымсыз байланыс жүйелері келесі белгілер бойынша классификацияланады: ұрпақ бойынша: бірінші ұрпақтық аналогтық; екінші ұрпақтық сандық; үшінші ұрпақты әмбебап; төртінші ұрпақты кеңжолақты мультимедиалық; тағайындауы бойынша: ұялық; пикоұялық (сымсыз телефондық); транкингтық; спутниктық; оптикалық; пейджингтік;көпстанциялық рұқсат ету әдістері бойынша: арналарды жиіліктік бөлу арқылы FDMA; арналарды уақыттық бөлу арқылы TDMA; арналарды кодтық бөлу арқылы CDMA; қиыстырылғандар; байланыс каналының ұйымдастыру әдісі бойынша: симплекстік; дуплекстік жартылайдуплекстік.

19.Ұялы байланыс жүйесіндегі қызмет көрсету түрлері

Байланыс: әр түрлі техникалық құралдар арқылы ақпарат беру және қабылдау; почта, телефон, телеграф, радио, т.б. хабарын таратуды қамтамасыз ететін халық шаруашылығының бір саласы. Ерте кезде хабар жаяу жүргінші немесе салтатты кісі арқылы ауызша, сондай-ақ, от, дабыл, қада, белгі арқылы жеткізілген. Байланыс торабы (орыс. узел связи) — операция (ұрыс). Сондай-ақ әскердің күнделікті кызмет барысында қолданылатын байланыс құралдары мен әскер басқарудын автоматтандырылған құралдарынан ұйымдасқан тактикалық бірлестігі. Байланыс торабы баскару пункттері немесе каналдарды тарату пунктерінде (коммутация) және стационарлықнемесе жылжымалы медициналық емханада орналасады. Байланыс торабы жүйелері кызметіне байланысты: басқару пункттері байланыс торабы негізгі және қосымша байланыс торабы болып бөлінеді. Байланыс торабының құрамына мыналар қамтылады: радиобайланыс орталығы. Телеграф-байланыс орталығы (станция), арна құру орталығы, автоматты коммутациялык орталық; ғарыштық байланыс орталығы (станция), автоматтандырылған басқару құралдары орталығы, электр қоректендіру орталығы байланыс торабы, фельдъегер-пошта байланыс станциясы, байланыс ұшақтары мен тікұшақтарын қондыру алаңы, регламентгі-техникалық топ.

20.Радиқабылдағыш сұлбасы

Детекторлық радиоқабылдағыш сұлбасы

21.Жұмыс істеу жиілігінің жүйесі

PCS жылжымалы радиобайланыс жүйесинің құрлықты типтік моделі немесе ұялы жүйе тарату түзуі базалық станцияның жоғары котерілген антеннаны және түзу көру түзуіне таратылған кішкентай бөлікті өзіне кіргізеді. Сонымен қатар қайта шағылысулар көптеген трассалар және автомобильдерде немесе жылжымалы қабылдап таратқышта немесе таситын радиостанцияда орналастырылған бір немесе бірнеше жылжымалы антенналар бар. Көптеген жағдайларда толық емес аумақта радиотолқындарды тарату тура көрінетін антенна арасы мен базалық станция аумағындағы орны бар немесе жасанды бөгеулер үшін жылжымалы радиостанция антенналары. Соңғы жылдары телекоммуникациялық радиожүйелердің дамуы көшкін түрінде болады. Әсіресе бұл жылжымалы жүйелерге қатысты. Қазір кең таралым алған әлемде арналарды уақыттық, жиіліктік және кодтық бөлудегі мобильді жүйелер эксплуатацияланады (ұялы байланыстың AMPS, GSM, CDMA, транкингтік EDACS, MPT1327 және т.б. стандарттар). Және де жылжымалы телекоммуникациялық радиожүйелер қызметінің пайдаланушылары әрдайым өсіп жатыр. Бұл пайдаланушылық терминалдың және қызмет ету тарифтер бағасының күрт төсуімен байланысты. Бірақ, бұл жүйелер бір-бірімен сәйкес келмейді және пайдаланушы әртүрлі жағдайда әртүрлі терминалдарды қолдануға міндетті (ұялық, пикоұялық DECT, транкингтік, спутниктік, пейджер). Сонымен қатар глобалдық роумингті қамтамас ете алмайтын әртүрлі мемлекеттерде әртүрлі сымсыз радиобайланыс стандарттары қолданылады.

22) Жылжымалы байланыс жүйесінің ұрпақтары

Соңғы жылдары телекоммуникациялық радиожүйелердің дамуы көшкін түрінде болады. Әсіресе бұл жылжымалы жүйелерге қатысты. Қазір кең таралым алған әлемде арналарды уақыттық, жиіліктік және кодтық бөлудегі мобильді жүйелер эксплуатацияланады (ұялы байланыстың АМРS, GSM, CDMA, транкингтік EDACS, МРТ1327 және басқа стандарттар). Және де жылжымалы телекоммуникациялық радиожүйелер қызметінің пайдаланушылары әрдайым өсіп жатыр. Жылжымалы байланыстың пайда болған сәтінен бастап, мәліметтерді мобильді түрде беру ойы мобильді телефон тұтынушыларына тыныштық берген жоқ. Интернет желісінің қарқынды дамуының басталуымен мәліметтерді мобильді телефонмен беру мәселесі бұрынғыдан да өзекті бола түсті, дегенмен осы мәселені шешу жолында соңғы уақытқа дейін екі негізгі кедергі тұрды. Біріншісі GSM жүйесімен танылатын беру жылдамдығының аса қатаң шектеулері болып табылады. Екіншісі мәліметтерді берудің жоғары құны, өйткені ақпаратты осыншалық төмен жылдамдықта беру кезінде абонент көп уақыт қажет етеді. Осы уақыт дауыстық байланыс қызметтері тарифіне жақын тариф бойынша өтелуі қажет. Дәл осы себептермен мәліметтерді беру қызметін қолданатын жылжымалы байланыс абоненттерінің саны үлкен емес. GPRS пакетті түрде мәліметтерді беру жүйесінің пайда болуы қалыртасқан жағдайды түбегейлі өзгертуге негізделген.

23) Сымсыз байланыс жүйесінің стандарттары

замаға сай желілік технология даму үстінде, мобилді талаптарға сай қарапайым баптауда және қолдануы ыңғайлы технология Wi-Fi сымсыз байланыс желісі болып отыр. Wi-Fi (ағылшын тілінде wirelessfidelity – сымсыз дәлдік ) – 1997 жылы құрылған стандарттың базасында сымсыз желiлерi үшiн Wi-Fi Allianceнiң саудалық маркасы IEEE 802.11.Ереже бойынша, Wi-Fi технологиясы сымсыз компьютерлік желі арқылы,оған қоса жылдамдығы жоғары ғаламтор байланысын ұйымдастырады. Wi-Fi технологиясының өнеркәсiбiндегi қолданулары үшiн жабдықтаушылардың шектелген санымен болғанша ұсынылады. Siemens Automation Drives осылай Wi-Fiнi ұсынады - IEEE 802.11g-шi стандартымен сәйкес SIMATICтiң өз контроллерлерi үшiн шешiм еркiн ISM - 2, 4 ГГЦ 11 Мбит/с максимал тапсыру жылдамдық қамтамасыз ететiн диапазон.

24) 1G ұялы байланыс жүйесінің сипаттамасы

1G - сымсыз байланыс жүйесінің ең алғашқы ұрпағы деп саналады, өйткені дәл осы технология жылжымалы телефондарға алғаш рұқсат етілген негізгі өнім б.т. 1G сымсыз жылжымалы байланыстары аналогты сигнализацияда негiзделді. Жылжымалы телефондардың аналогты жүйелерi Солтүстік Америкада жүзеге асырылған.1G алғашқы ұрпағы 1980 ж-ры бірнеше жаңашыл технологиялардың пайдаболуынан басталды. FDMA – жиіліктің бөлінуімен көпшілік қатынау.Барлық рұқсат етілген ауқымынан абонентке өз жиілік жолағы беріледі, бұл жолақты ол уақытының 100% -да қолдана алады. Сөйтіп уақыттық фактор емес, тек жиілікті айырмашылық абоненттерді бөлуге (дифференциалдауға) қолданылады. Бұндай жолдың артықшылығы бар: барлық ақпарат «нақты осы уақытта» беріледі, және абонент өзіне берілген сегменттің өткізу жолағының енін пайдаланып отырған байланыс желісіне байланысты өзгеріп отырады.

25) Сымсыз байланыстың лазердік және инфрақызыл жүйесі

Лазерлі байланыс(нүкте-нүкте) типті байланыстыруға жылдамдығы 155 Мбит/с мүмкіндік бееді. Компьютерлі және ұялы желілерде лазерлі байланыс толық дуплексті режимде ақпарат алмастырады. Сымсыз оптикалық байланыс технологияларының негізгі міндеттері толқын ұзындығы инфрақызыл диапазонында жоғары жылдамдықпен үлкен көлемдегі мәліметтер тарату үшін қажет. Дүние жүзіне танымал операторлар және телекоммуникациялық желілер жұмысын жасаушылар арасындағы ең танымалдары- Sprint, Nextol, Verizon (Bell Atlantic), Вымпелком, Motorola, Siemens болып табылады. Олар сымсыз оптикалық технологияны өз қолдарына алған. Жүйе интерфейсінің кіріс сигналдары ашық оптикалық арнада сигналды модуляциялау үшін қолданылады. Бұл тарату технологиясы атмосфера арқылы спектрдің инфрақызыл бөлігіндегі модулденген сәулелену арқылы мәліметтер таратқышына негізделген. Таратқыш ретінде жартылай өткізгіш сәулелену диоды пайдаланылады. Қабылдағыш ретінде жоғары сезімділікті фотодиод қолданылады. Сәулелену фотодиодқаәсер етеді және нәтижесінде бастапқы модулденген сигнал регенерацияланады. Сосын сигнал демодуляцияланады және шығыс интерфейс сигналдарына түрленеді. Екі жақ қабатынан линза жүйесі қолданылады, таратушы қабатында- коллимерленген сәуле алу үшін, ал қабылдаушы қабатында – қабылданған сәуленуді фотодиодқа фокустау үшін қолданылады. Дуплексті тарату үшін де дәл осындай кері арна пайдаланылады.

26) Қалалық шарт аумағындағы сигналды тарату ерекшеліктері

Сигнал тарату - Бағыттаушы жүйемен таратылатын сигналдың сапасы байланыс жолының параметрлерімен сипатталады. Яғни, сигналдыңамплитудасы, фазасы, жиілік спектрі сол параметрлерге байланысты өзгереді. Қазіргі көпканалды тарату жүйелері әртүрлі сигналдары таратуға көмектеседі: телефондық, телеграфтық, факстік, мәліметтерді тарату, дыбыстық таралу, теледидарлық көрсетілім, телеметрия және телесигнализация. Практикалық есептерді шешу үшін мұндай суреттеу кезінде керегі жоқ. Сигнал сипаттамасы мен арна қасиеттер арасындағы қатынасты түсіну үшін, мысалы, динамикалық диапазон, ұзақтылық және жиілік спектрінің ені сияқты сигналдар сипаттамаларын білу керек.

27) Кеңейтілген спектр жүйесінің концепциясы

Спектрді кеңейту термині көптеген әскери және коммерциялық байланыс жүйелерінде қолданған. Кеңейтілген спектр жүйелерінде әр хабар тарату сигналдары қарапайым модуляцияланған сигналмен салыстырғанда кең радиожиілік жолағын қажет етеді. Кең жиілік пайдалы қасиеттер мен сипаттамаларды алуға мүмкіндік береді.

Спектрді кеңейту сигналды құрастыру әдісін іске асырады. Кеңейтілген спектр қосымша модуляцияның көмегімен тек қана сигнал спетрінің кеңдігін қамтамасыз етіп қоймайды. Ол оның басқа да сигналдарға әсерінен әлсіретеді. Қосымша модуляция таратылатын хабармен ешқандай байланысы жоқ.

Келесі потенциялды артықшылықтарының арқасында кең жолақты жүйелер қолдануда:

-бөгеуілге тұрақтылығының жоғарылығымен;

-CDMA технологиясын пайдаланатын жүйелерде көпстанциялық рұқсат үшін арналарды кодалық бөлуді қамтамасыз ету үшін;

-спектралді тығыздығының төменгі деңгейінің арқасындағы энергиялық жасырындағы;

-арасын өлшеудегі жоғарғы рұқсат мүмкіндігі;

28) Рұқсат етілген радио жүйесінің классификациясы

1. ақпаратты тарату (радиобайланыс, радиотарату, телевидение);

2. ақпарат алу (радиолокация, радионавигация, радиоастрономия, радиоизмерения и т.д.);

3. ақпаратты жою (радиоқарамақайшылық);

4. әртүрлі обьекттермен және процесстерді басқару

5. комбинированные.

Ақпаратты тарату жүйесінде ақпарат көзі мен оны қабылдаушы болады. Радиожүйеде ақпарат тартылуы өзгеше, ақпарат алынады немесе сигналдардын өзінен түренеді, сәулелену мен сол обьектіке бағытталу және оның шағылысуы, немесе ақпаратты басқа радиожүйелерден алуы. Ақпартты жою радиожүйелерінде бөгеуіл тудыруға арналғанғ яғни ол ақпаратты бұзу, кедергі сигналдар, сәулелендіру арқылы жұмыс атқарады.

29 Радиобайланыс жүйесінің түрлері

Радиобайланыс — бұл радиотолқындардың (электромагнитті тербеліс) көмегімен әртүрлі арақашықтықтағы ақпараттардың алмасуына арналған электробайланыстың бір түрі.

Радиобайланыстың 4 ұрпағы бар: 1G 2G 3G 4G , және4 кодалау жүйесінде жұмыс жасайды: TDMA CDMA WDMA FDMA

Байланысты ұйымдастырудың негізгі әдістері: радиожүйе және радиобағыт

Радиожүйе — бұл бір жалпы радиоберілуде жұмыс істейтін үш немесе одан да көп хабарламалардың арасындағы радиобайланысты ұйымдастыру әдісі.

Радиобағыт — бір жалпы радиоберілуде жұмыс жасайтын екі хабарлама арасындағы байланысты ұйымдастыру әдісі.

ұялы радиобайланыс желілерінің аналогтық желілері пайда болды.Бұл аналогтық жүйелер,басқаша айтқанда стандарттар,кеңінен тарала бастады.Оларға жататындары:

- AMPS–жетілдірілген ұялы телефондық қызмет түрі,«североамериканский стандарт» атымен танымал,800 МГц диапазонын қолданады. AMPS өзінің сандық дамытылған түрі D-AMPS-пен бірге Казақстанда қолданылады;

-TAСS-900 МГц диапазонындағы ортақ қолданыстағы байланыс жүйесі,ETACS(Англия) және JTACS/NTACS(Япония) модификацияларымен Англияда,Италияда,Испанияда,Австрияда,Ирландияда қолданылады.Бұл аналогтық стандарттардың ішінде таралуы бойынша екінші стандарт;

- NMT 450 және NMT 900 –солтүстікеуропа елдерінің ұялы радиобайланыс желілерінің стандарттары 450 және 900 МГц диапазонын қолданады.Олар «скандинавский стандарт» атымен де танымал және аналогтық стандарттардың ішінде таралуы бойынша үшінші орын алады;

- С-450 (диапазон 450 МГц) -Германиядажәне Португалияда қолданылады;

- RTMS - 450 МГцдиапазонында жұмыс істейтін және Италияда қолданылатын ұялы радиобайланыс жүйесі;

- Radiocom 2000 (диапазон 170, 200, 400 МГц) – Францияда қолданылады;

- NTT – 800...900МГц диапазонында жұмыс істейтін телефон мен телеграфтың жапондық үшвариантты схемасы.

30 IEEE-802.11 стандартының ұрпағы

WiMAX сымсыз технологиялардың келесі ұрпағы, IEEE 802.16 стандарты.

1990 жылы IEEE 802 стандарты бойынша комитет 802.11 сымсыз локалды желілер үшін стандарттар бойынша жұмыс тобын құрды. Осы топ қолжетімділіктің 1 және 2 Mbps (Megabits-per-second) жылдамдықпен 2,4 ГГц жиілігінде жұмыс істейтін радиоқұрылғылар және желілер үшін барлығына жалпы стандартты өңдірумен айналысты. Барлық стандарттар сияқты IEEE 802, 802.11 стандарты ISO/OSI моделінің төменгі екі деңгейінде жұмыс істейді, физикалық деңгей және арналық деңгей . Әрбір желілік қосымша, желілік операциялық жүйе, немесе хаттама(мысалы, TCP/IP), Ethernet желісінде сияқты 802.11 желісінде дәл солай жақсы жұмыс істейді. 802.11 құрылғының екі типін анықтайды - сымсыз желілік интерфейсті картамен (Network Interface Card, NIC)жинақталған, әдетте компьютерді көрсететін клиент, және сымсыз және сымды желілер арасында көпір рөлін атқаратын қолжетімділік нүктесі.

IEEE 802.11 стандарттың бірнеше модификациясы және келісті регламентацияланған құжаттар бар:

- 802.11D − Additional Regulatory Domains

- 802.11E − Quality of Service

- 802.11F − Inter-Access Point Protocol (IAPP)

- 802.11G − High data rates at 2.4 GHz

- 802.11H − Dynamic Channel Selection and Transmission Power Control

- 802.11i − Authentication and Security

31 Радиобайланыс жүйесіндегі өңделген құрылғы және жинақтау сигналы

Радиобайланыс — радиотолқын көмегімен ақпарат алмасу. Радиобайланыс жүйесінің ақпарат беруші жағында радиотаратқыштан және таратушы антенналардан тұратын радиотарату құрылғысы, ал қабылдаушы жағында қабылдау антенналары мен радиоқабылдагыштан тұратын радиоқабылдау құрылғысы орналасады. Таратқышта қоздыратын тасымалдаушы жиіліктегі тербеліс берілетін ақпарат сигналының заңына сәйкес өзгертіледі , ал қабылдаушы жақта кері процесс жүргізіледі. Байланыс біржақты және екіжақты болуы мүмкін. Радиобайланыс қозғалмайтын объектер мен жылжымалы объект арасында, сондай-ақ жылжымалы объектілер арасында байланыс орнатудың бірден бір тәсілі. Екі жақты байланыс болуы үшін әрбір радиостанция таратқыш пен қабылдағыштан тұруы керек. Аз қуатты радиостанцияда таратқыш пен қабылдағыш жалпы корпуста монтируются. Жоғарғы қуатты сигналдарды сәулелендірген кезде таратқыштар жеке қондырғылармен дайындалады. Сапалы радиосигналдарды алу үшін қабылдағыштар да жеке қондырғылармен дайындалады. Тарату кезінде электромагниттік толқындарды сәулелендіретін, қабылдау кезінде олардың энергиясын жұтып алатын құрылғы антенна деп аталады. Антеннаның қарапайым түрі бір жағы жерден көтерілген,бір жағы таратқышқа немесе қабылдағышқа қосылған кәдімгі сым десек болады.

32 Жылжымалы радиобайланыс жүйесінің түрлері

Жылжымалы радиобайланыс жүйелері (ЖРЖ) мүмкіндіктерінің әр түрлілігімен сипатталады. Олар бір-бірінен күрделілік деңгейіне, қызмет көрсету көлеміне және пайдалану шығынына байланысты ажыратылады. Мұндай жүйелердің негізгі қасиеттері болып кем дегенде қолданушылардың біреуінің болсын қозғалмалылығы және оның терминалы мен байланыс құрылғысы арасындағы сымсыз байланыстың болуы саналады. ЖРЖ классификасының критерийлерінің бірі – қызмет көрсету көлемінің жиынтығымен қоса олардың күрделілік денгейі. Бұл көзқарас бойынша олар келесі категорияларға жіктеледі: жеке радиошақыру жүйелері, сымсыз телефония жүйелері, транкингті жүйелер, ұялы жылжымалы байланыс жүйелері, дербес спутниктік байланыс, локалды есептеуіш желілеріне сымсыз қосылу жүйелері. 4 кодалау жүйесінде жұмыс жасайды: TDMA CDMA WDMA FDMA

Транкингтік жылжымалы байланыс — ультрақысқа толқындар диапазонын қолданатын екіжақты жылжымалы радиобайланыс жүйесі.

33 Радиобайланыстың транкингтік жүйесі

Транкингтік жылжымалы байланыс — ультрақысқа толқындар диапазонын қолданатын екіжақты жылжымалы радиобайланыс жүйесі. Іс жүзінде жүйе ұялы жүйеге ұқсас құрылған: пайдаланушы терминалдары мен базалық станциялар (БС), байланыс ұзақтығын арттыруға арналған жабдық — станция жұмысын басқаратын ретрансляторлар менконтроллерлер ретрансляторлардың арналарын өңдейді (оларды коммутациялайды) және қалалық телефон желісіне шығуын қамтамасыз етеді. Транкинг желілері біраймақтық (бір БС-лы болуы) немесе көпаймақтық (бірнеше БС) болуы мүмкін.

Транкингтік байланыс жүйесі мынадай функцияларды қолдайды:

· алдын ала берілуі мүмкін абоненттер тобы ішінде тез байланысты (0,2-0,5 сек) жүзеге асыру;

· байланыс сеансы барысында топтар қатысушыларын қайта бөлу мүмкіндігі;

· шақырулар басымдықтарының жүйесі.

· тіпті базалық станцияның істен шығуы барысында байланыстың сақталуы;

· желі абоненттеріне кең таратылатын сигналды жіберу;

· желіні тез қайта конфигурациялау мүмкіндігі.

Транкингтік радиобайланыс құндылығы — бұл жиілік ресурсын үнемдеу, іс жүзінде қосылыстардың тез орнатылуы, абоненттер топтарының автономды жұмыс істеу және қажет болғанда олардың бір топқа бірігу мүмкіндігі, түрлі шақырулар түрлерін қолдау, деректер жіберу, АТС-на шығу.

Қазіргі уақытта жылжымалы радиобайланыстың транкингтік жүйелерін Қазақстанда темір жол желісінде қолданады. Абоненттер арасында байланыс ретрансляторлар арналарын автоматты түрде орналастыруды іске асыратын жылжымалы жер радиобайланыстың радиалды- аумақтық жүйелердің принципі SmarTrunk, MPT 1327- тан бастап жаңа TETRA-ға дейін барлық транкингтік жүйе. Транкингтік радиобайланыс құндылығы — бұл жиілік ресурсын үнемдеу, іс жүзінде қосылыстардың тез орнатылуы, абоненттер топтарының автономды жұмыс істеу және қажет болғанда олардың бір топқа бірігу мүмкіндігі, түрлі шақырулар түрлерін қолдау, деректер жіберу, АТС-на шығу.Транкинг – бұл көптеген абоненттердің шектелген арналар санына еркін қосылу мүмкіншілігінің тәсілі. Ұялы жүйелермен салыстырғанда транкингтік радиожүйелерінің артықшылықтарына мыналарды жатқызуға болады:шақырулардың икемді жүйесі–индивидуалды,топтық,аварийді және басқалар;нөмірлеудің икемді жүйесі–екімәнділерден бастап толық дыбыс нөмірлеріне дейін;байланысты орнатудың аз уақыты-ұялы жүйелердегі бірнеше секундына қарсы секундтың бір бөлігі; экономдау – құрылғылар және оларды пайдалану шығыны бойынша ұялы жүйелерге қарағанда транкингтік радиожүйелер бірнеше есе экономды.елерді біріктіреді.

34 Радиобайланыс жүйесінің құрылымдық сұлбасы

Радиобайланыс — радиотолқын көмегімен ақпарат алмасу. Радиобайланыс жүйесінің ақпарат беруші жағында радиотаратқыштан және таратушы антенналардан тұратын радиотарату құрылғысы, ал қабылдаушы жағында қабылдау антенналары мен радиоқабылдагыштан тұратын радиоқабылдау құрылғысы орналасады. Таратқышта қоздыратын тасымалдаушы жиіліктегі тербеліс берілетін ақпарат сигналының заңына сәйкес өзгертіледі , ал қабылдаушы жақта кері процесс жүргізіледі. Байланыс біржақты және екіжақты болуы мүмкін. Байланысты ұйымдастырудың негізгі әдістері: радиожүйе және радиобағыт

Радиожүйе — бұл бір жалпы радиоберілуде жұмыс істейтін үш немесе одан да көп хабарламалардың арасындағы радиобайланысты ұйымдастыру әдісі. Радиобағыт — бір жалпы радиоберілуде жұмыс жасайтын екі хабарлама арасындағы байланысты ұйымдастыру әдісі.

35 Әртүрлі диапазондағы радиожиілік ерекшеліктері

Радиотолқындардың таралуы Радио және телехабарларда, радиобайланыста, радиолокация мен радионавигацияда қолданылатын электромагниттік толқындарды радиотолқындар деп атайды. Радиотолқындарды төменде көрсетілгендей бірнеше диапазондарға бөледі.

Радиожиіліктер және тым жоғары жиіліктер 1 Гц-тен 300 ГГц-ке дейінгі жиілік диапазонында электромагниттік сәулелену спектрінің құрамдас бөлігі болып табылады. Радиотолқындар-радиожиілікті электромагнитті өрістер- көлемді электромагнитті спектрдің бірнеше миллиметрден, бірнеше километрге ұзарған бөлігі. Олар электр зарядының тербелісі нәтижесінде туындайды. Тербеліс жиілігі жоғарлаған сайын, толқын ұзындығы қысқарады. Толқындарды осылай ажыратады: қысқа толқындар (ҚТ), ультра қысқа толқындар (УҚТ), жоғары толқындар (ЖТ) және ультра жоғары толқындар (УЖТ). Электромагниттік толқындар жарық толқындарының жылдамдығымен таралады. Электромагнит өрісінің қуаты (ЭӨҚ) мекемеде генератор күшіне, экрандық деңгейі мен металл жабындыларының болуына байланысты кең көлемде тербелсе, шығару көзі жойылуына байланысты төмендейді.

Толқындардың аталуы	Толқын ұзындықтарының диапазоны,
Аса ұзын толқын	> 10000
Ұзын толқын	10000 ÷ 1000
Орташа толқын	1000 ÷ 100
Қысқа толқын	100 ÷ 10
Ультрақысқа толқындар: метрлік	10 ÷ 1
Ультрақысқа толқындар: дециметрлік	1 ÷ 0,1
Ультрақысқа толқындар: сантиметрлік	0,1 ÷ 0,01
Ультрақысқа толқындар: миллиметрлік	0,01 ÷ 0,001

Котельников теоремасы

1. Егер үзіліссіз сигнал Дирхле шартын қанағаттандырса (барлық бөліктері үзіліссіз және экстремумы ең көп және ең аз шамалары шектелген сан болса) және оның жиіліктік спектрі белгілі бір шамадан аспаса, онда мұндай сигналды уақыт бойынша At қадаммен үзіп және оны осы үзілген шамаларымен бірге қайтадан бұрынғы (үзіліссіз) қалпына келтіруге болады. Котельниковтің бұл теоремасының аналогтік сигналды сандық сигналға айналдыру үшін дискреттегенде маңызы зор. Ӏс жүзінде сигналдың өту процесі шекті болатындықтан, оның жиілік диапазоны шексіз болу керек. Бірақ сигналдағы энергияның 90—95% шамасын қамтитын жиілік диапазонын шектелген деп алуға болады.

2. Жиіліктік спектрі шектелген үзіліссіз сигналды 1/2 Ғ= Д/қадаммен үзе отырып, оны берілген дәлдікпен қайта қалпына келтіруге болады.

Мұндағы Ғ сигнал спектрінің ең жоғарғы мәні немесе спектр 0-ден басталса, жиілік диапазоны кең тұжырым оны 1938 жылы ұсынған ғалым Котельниковтің қ9рметіне"Котельников теоремасы" деп аталады

Котельников теоремасы

Дискреттелу барысында шекті қадамды сигналды спектр түрінде пайдалану әдісі Котельников теоремасы бойынша анықталады:

Фурье жіктелуіне және үздіксіз спектрге ие функциясы 0 мен жиілік аралығында шектелген болса, онда ол дискретті лездік мәндер мен уақыт аралығында анықталады. Бұл теореманың физикалық негізі болып спектр ені мен формасы табылады.

Котельников теоремасы үздіксіз орташа стационар кездейсоқ процесстердің энергетикалық спектрі ретінде таралып қарастырылады. Мұндай процесс квазидетерминатты процесстер қосындысы ретінде жазылады. Мұнда ортогоналды детерминат функциясын кездейсоқ коэффициенттер талдауы атқарады

(1.1)

(1.2)

Мұндағы, - сигнал функциясын үздіксіз лездік мәндер шкаласында шекті түрде көрсету квантталу қадамы деп аталады. Егер бұл шкала бірқалыпты болса, ол бірқалыпты квантталу деп аталады, керісінше жағдайда бірқалыпсыз квантталу деп аталады.

38. сымсыз байланыстың жіптік тарату жүйесі

Сымсыз байланыстың үш түрі:WWAN ,WLAN ,WPAN. WLAN және WPAN желісін және де кең жолақты сымсыз байланыс желісін BWA құрғанда бірдей технология қолданылады. Олардың айырмашылығы-диапозон жұмысы мен радиоинтерфейс мінездемесінде WLAN ,WPAN желісі лицензиясы жоқ 2,4 және 5 ггц диапозонында жұмыс істейді. Ал олардың сергітуі осы диапозонында жұмыс жасайтын басқа радиожелілермен қоса жоспарды қажет етпейді. BWA желісі лицензиялы және лицензиясы жоқ диапозонында жұмыс істейді.

Сымсыз байланыс локальды желісі IEEE 802.11 стандарты негізінде құрылады. Бұл желілер wi fi атымен ақ белгілі,стандарттарда әрине көрнекілік үлгіде жазылмаған wi fi бренд атауы барлық әлем бойынша кең таралған. Сымсыз байланыс технологиясына көп мән беретін өндірушілер сапасының жоғарлауына байланысты соңғы уақытта оны құрал ретінде пайдаланып қазіргі замаанғы компьютерлік өмірді сымдардан қорғауға мүмкіндік тудырып отырады.

39. сымсыз байланыс артықшылығы

Жергілікті сымсыз желілердің артықшылығы айқын,яғни олар онай және арзан қолданып сонымен қатар модификацияланады. Сондықтан көлемі үлкен сымды инфро жүйе кейде қажетсіз. Тағы бір айырмашылығы пайдаланущыларға мобильдікті қамтамасыз етеді. Бірақ сымсыз жүйелердің артықшылығымен қатар кемшілігі де толы,оның себебі тұрақсыздық.

Сымсыз байланыс- ақпаратты алыс қашықтыққа ешқандай кабельдерсіз таратады. Ақпаратты тасымалдауға инфрақызыл сәулелер,радиотолқындар,лазерлік сәулеленулер қолданылады. Сымсыз байланыс белгілі бір жиілікте ғана жұмыс жасайды. Оған wi-fi,модемдер жатады. Сымсыз байланыс технологиясына көп мән беретін өндірушілер сапасының жоғарлауына байланысты,соңғы уақытта оны құрал ретінде пайдаланып қазіргі замандағы компьютерлік өмірді сымдардан қорғауға мүмкіндік тудырып отыр. Сымсыз локальды байланыс әдісінде мәліметтер радиоэфир көмігімен таратыылады. Құрылғыларды желіге қосу үшін кабельдерді қолданбай-ақ іске асады.

40. радиобайланыс жүйесінің негізгі түйіндері

Радиобайланыс-радиотолқын көмегімен ақпарат алмасу. Радиобайланыстың принциптері:электромагниттіік толқындардың қысқа ұзақтау импульстарынан құралатын телеграф сигналдарын ғана жеткізу емес онан әрі электромагниттік толқындардың көмегімен сөзді,музыканы жеткізу мүмкіндігі туды,яғни сенімді және жоғарғы сапалы радиотелефон байланысы іске асырылды. Жоғары жиілікті тербелістерді тасымалдаушы жиіліктер деп аталады, өйткені олар дыбыс жиілігіндегі тербелістің тасымалдаушы рөлін атқарды. Детектрлеу қабылдағыш ішінде жиілігі жоғары.

Радиобайланысты ұйымдастырудың негізгі әдістері: радиожүйе-бұл бір жалпы радиоберілуде жұмыс жасайтын үш немесе одан да көп хабарламалардың арасындағы радиобайланысты ұйымдастыру әдісі.

Радиобағыт-бір жалпы радиожүйелерде жұмыс жасайтын екі хабарлама арасындағы байланысты ұйымдастыру әдісі. Радиобайланысты ұйымдастыру үшін мынандай радиоберілгендер өңделеді:жиілік,шақырғыш парольдер,радиоқұжаттар кілттері.

41. сымсыз байланыс жүйесінің оптикалық түрі.

Оптикалық байланыс- оптикалық диапозонындағы электромагниттік толкындар арқылы іске асырылатын байланыстың түрі. Қарапайым жарық көздерімен қашыққа дабыл беру ісі ерте заманнан белгілі болған. Оптикалық байланыс дегеніміз- электромагниттік тербелістер арқылы жүзеге асатын байланыс және оның оптикалық диапозоны 1013-1015 гц арасында таралады.

Ерекшеліктері:радиожиіліктік байланыс,белгілі бір жоғары оптикалық байланыс салыстырғанда айрықша бір айырмашылықтары:радиодиапозонында жиілік жолағын 104 есе арттыратын ақпаратты жіберу үшін арналған үлкен кең жолақты жиілігі. Кіріс пен шығыс аппаратураларындағы сәулеленудің жоғары бағыттылығы. Оптикалық байланыстың тағы бір ерекшелігі генератордағы таратушы оптикалық системасын төменгі қуатқа қатысты қолдануға мүмкіндік береді және бөгеуілге қарсылығы жоғарғы дәрежеде және байланыстың жасырылуын қамтамасыз етеді. Оптикалық байланыстың сымсыз байланыстағы ең басты маңыздылығы ол үлкен потенциалда үлкен көлемді мәләметтерді инфрақызыл диапозон жолымен жоғвры жылдамдықта радиожиілікте қабылдағыш диапозонына 400 гц дейін жіберу болып табылады.

42.сымсыз байланыс жүйесіндегі сызықты байланысты тағайындау

Бүгінгі кунде жергілікті сымсыз жүйелер желілі жүйелерге бәсеке емес керісінше толықтырма болып пайдалануда . бірақта жергілікті сымсыз жүйелерге көзқарас әр уақытта осындай болған жоқ,90жылдардың ортасында барлық жергілікті сымды жүйелер сымсыз жүйелерге алмасады деген пікір әйгілі болды. Жергілікті сымсыз желілердің артықшылығы айқын,яғни олар онай және арзан қолданып сонымен қатар модификацияланады. Сондықтан көлемі үлкен сымды инфро жүйе кейде қажетсіз. Тағы бір айырмашылығы пайдаланущыларға мобильдікті қамтамасыз етеді. Бірақ сымсыз жүйелердің артықшылығымен қатар кемшілігі де толы,оның себебі тұрақсыздық. Көп жағдайларда сымсыз жүйелерде сымды жүйелерді пайдалану қиын немесе пайдалануы мүлдем жарамсыз кезде іске асырылады. Сымсыз жергілікті жүйелердің негізгі пайдалану облыстарда келтіріледі. Көп пәтерлі уйлерде тұратын пайдаланушыларда сымды жүйе болмағандықтан байланыс операторлары резиденттік қол жеткізуді сымсыз желі арқылы іске асырылады. Аэропорт,теміржол т.б көшпелі деп саналатын қол жеткізу.

43.радиохабардың персональды жүйесі

Радиохабарлау ақпаратты хабарларды радиоарна көмегімен бір хабарлау станциясынан бірнеше жеке станцияларға тарату. Радиоқабылдағыш құрылғыларынын екі классы:қарапайым құрылғылар күшейту құрылғылары,күрделі құрылғылар. Радиохабар тарату келесі негізгі диапозонындарда жүзеге асырылады:

1) километрлік,гектометрлік,декаметр жиілік торы 10 кгц қадамы бойынша өзгереді,және амплитудалық модуляция қолданылады.

2) Метрлік,дециметрлік-жиілік қадам торы 250кгц және жолақтық жиіліктік модуляция бойынша жұмыс жасайды.

44.ұялы байланыс жүйесінің жиіліктік параметрлері

GSM 900/1800/1900 стандартының ұялы мобильдік байланыс жүйелеріндегі жұмыс жиіліктерін бөлектеуге халықаралық келісімдерге сәйкес 1-кестеде көрсетілген жиілік ауқымдары бөлінді.

1-кестеден мынаны көреміз:

- аз ғана жиілік арналарының санын енгізіле алатын бөлектенген жиілік жолақтарының қатал шектелуі, бұл бөлектенген жиілік ауқымын тиімді пайдалануға табиғи түрде ұмтылдыруға, және де мобильдік байланыс жүйесінің сыйымдылығын жоғарылатуға шақырады;

– GSM стандартының ұялы мобильдік байланысында қолданылатын жиілік жолақтары негізінен тура көріну шегінде таратылатын радиотолқындардың дециметрлік ауқымына жатады, бұл жиіліктердегі дифракциялық құбылыстар нашар көрсетілген, ал гидрометеорлардағы жұтылылу (жаңбыр, қар, тұман) мен молекулалық жұтылу мүлдем болмайды.

GSM 900/1800/1900 стандартына сәйкес мыналарды белгілеуге болады:

- жиіліктер арасындағы таралу мобильді станция => базалық станция бағытында - (MS =>BTS) және базалық станция => мобильдік станциия бағытында - (BTS =>MS) (35-а суреті)мынадан құрайды:

- GSM 900 үшін: 935 - 890 = 960 - 915 = 45 МГц;

- GSM 1800 үшін: 1805 - 1710 = 1880 - 1785 = 95 МГц;

- GSM 1900 үшін: 1930-1850 = 1990-1910 = 80 МГц;

- қабылдап/таратуға арналып бөлінген жиілік жолағының ені:

- GSM 900 үшін: 960 - 935 = 915 - 890 = 25 МГц;

44.Сымсыз байланыс жүйесіндегі арналарды кодалау

Көпстанциялы қатынау тәсілдерінің негізгі үш түрі қарастырылады:FDMA,TDMA,CDMA. FDMA жиіліктік бөлінумен көпшілік қатынау.Барлық рұқсат етілген ауқымнан абонентке өз жиілік жолағы беріледі,бұл жолақты ол уақытының жүз пайызында қолдана алады.Сөйтіп уақыттық фактор емес,тек жиіліктегі айырмашылық абоненттерді бқлуге (дифференциалдауға) қолданылады.Бұндай жолдың артықфшылығы бар:барлық ақпарат «нақ осы уақытта» беріледі,және абонент өзіне берілген сегменттің өткізу жолағын толығымен пайдалануға мүмкіндік алады. TDMA уақыттық бөліну мен көпшілік қатынау.Бұл стандарт қазіргі цифрлық сымсыз байланыс жүйелерінде жиі қолданылуда.Жиіліктік бөліну жүйелеріне қарағанда, TDMA жүйесінің барлық абоненттері бір жиілік ауқымында жұмыс істейді,бірақ әрқайсысы өатынаудың уақыттық шектеулеріне ие.TDMA қолдану жағынан алғанда , тиімдісі , бұл бір жабдық негізінде берілген жиіліктік диапазон шегінде бірнеше пайдаланушыны қосу мүмкіндігі. TDMA де әртүрлі арналар әр түрлі уақытты слоттарды қолданады және станцияда қабылданған уақыты бойынша ерекшеленеді. CDMA қазіргі кезде өндіруші компаниялар Кодалық Бөлінген Көпстанционды Қатынас құруға бой ұсынады немесе оны әлемде CDMA деп атайды,онда шуыл тектес сигналдар кеңейтілген спектрде пайдаланылады. CDMA принципі бастапқы ақпараттық сигналдың спектрін кеңейтуге арналған , ол екі түрлі әдіспен жүргізілуі мүмкін:жиілік бойынша секірістер , тура тізбектілік.

45. Сымсыз локальды жүйе

Қазіргі таңда қолданып жүрген сымсыз желі стандарттарының көбісі электроника және радиотехника бойынша инженерлер институтымен өндірілген IEEE(Institutse of Electrical and Electronical Engineers) 802.11. IEEE стандарттар қатарына 4 ратифицирленген стандарт кіреді, олар мәліметті таратуды ұйымдастыруда қолданылады және соның ішінде қосымша функцияларды сипаттайтын құжаттар бар. IEEE 802.11 стандарттар жиынын көбінесе , базалық стандартпен шатастырмау мақсатында IEEE 802.11 Х деп белгілейді, бірақ базалық стандарттан бөлек , IEEE 802.11 сигналындағы стандарт іс жүзінде қолданылмайды. IEEE 802.11 -WLAN (Winless Local Area Networks) сымсыз аймақтық желі үшін шығарылған алғаш өндіірістік стандарт. Radio Enternet IEEE 802.11 стандартты, орта деңгеймен (МАС- деігей) физикалық деңгейдегі сымсыз желі ұйымдарының реттілігін анықтайды. Стандартта МАС (Medium Access Control) деңгейінің бір нұсқасы және физикалық арналардың үш түрі келтірілген.

46.3G ұрпағының радиобайланысты тарату құрылымы

3G ұрпағының жұмыстары айтарлықтай ерте басталды: 1992 жылы Халықаралық электр байланыс одағы үшінші ұрпақ 3G жүйесін мамандандыратын бірінші ұмтылысты қабылдады, және де ол IMT-2000 (International Mobile Telecommunications) атауымен жоба енгізілді. Бұл жердегі 2000 бірден үш аспектіні сипаттады: - біріншіден, ол осы жоба пайдаланымға барілетін жоспардың жылын көрсетті; - екіншіден, дәл осы жиілік ауқымында (мегагерц) жүйе жұмыс істеу керек болатын; - үшіншіден, радиоинтерфейсте осындай тарату жылдамдығын кбит/с қамтамасыз ету болжамдалған. Бірақ осы үш аспектінің біреуінде іске асыру мүмкін болмады. Сонымен қатар, әрбір мобильді абонентке 2 Мбит/с жылдамдықтағы тұрақты өткізу қабілеттілігін бөлектеп беру іс жүзінде мүмкін болмайтындығы анықталды. Бұл жерде мынадай саралау тәсілі дұрыс ұсыныс болып табылды: үйде немесе офисте отырған әрбір абонентке 2 Мбит/с, шектелген жылдамдықтағы қыдырып жүрген абонентке – 384 Кбит/с, автомобильде кетіп бара жатқан абонентке – 14 Кбит/с жылдамдықтағы өткізу қабілеттілігін қамтамасыз ету

47. Мобильды симсыз жүйе және оның функциясы

Ұялы байланыс — радиобайланыстың ұялы желіге негізделген бір түрі.

Оның жалпы қамту аумағы жеке базалық станциялардың қамту аумағымен анықталатын ұяшықтарға бөлінген. Ұяшықтар бір-бірін көмкеріп, желі құрайды. Тегіс және ашық жердегі қамту аумағының базалық станциялары шеңбер пішінді болып келеді, сондықтан олардан құралған желі алты бұрышты ұяшықтардан құралған бал арасының ұяшығына ұқсас болып келеді. Желі бірдей жиіліктежұмыс істейтін, кеңістікте таралатын қабылдағыш-таратқыштардан, қозғалыстағы абоненттердің орнын алдын ала анықтау және оның бір қабылдағыш-таратқыштың қызмет көрсету аумағынан басқа қызмет көрсету аумағына ауысу кезіндегі байланыстыңүзіліссіздігін қамтамасыз ететін коммутаторлық жабдықтардан тұрады. Ұялы байланыстың алғашқы жүйелері 1946 ж. АҚШ-тың Сент-Луис қаласында жасалды. Бұл байланыс жүйелері автомобильдерде орнатылып, жеткілікті дәрежеде үлкен аумақты қамтамасыз ететін бірыңғай орталықпен байланыстырылды.

Қазақстанның ұялы байланыс операторы GSM Қазақстан — Қазақстанның байланыс нарығындағы GSM-900 стандарты бойынша көш бастаушы оператор. Компания1998 ж. құрылып, Kcell және Actіv сауда белгілерімен жұмыс істеп келеді. Қазақстан Республикасының 1058 қаласы мен елді мекенінде Kcell ұялы байланысының қызметтері көрсетіледі, ол негізгі автомагистралдардың 85%-ын қамтыған. Базалық станциялар халықтың 66%-ы тұратын аумағында сигналдың сапалы қабылдануы мен жеткізілуін қамтамасыз етеді. Kcell 113 елдің 236 операторымен автоматты роуминг, 32 елді